Antik Dönem Seramikleri Işığında Gemiler

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 1, 13 - 22, 20.04.2016

Aynur Civelek

https://doi.org/10.30803/adusobed.188798

Öz

Antik dönemden itibaren gemiler, yaşamımızda önemli olmuşlardır. Denizcilik tarihi, prehistorik döneme dek gitmektedir. İlk olarak küçük botlar, tekneler balıkçılıkta ve seyahat için kullanılmışlardır. Giderek artan bilgi ve teknoloji, daha büyük gemilerin yapılmasını sağlamıştır. Deniz rotalarının M.Ö.3.binden itibaren, Mısır ve Mezopotamya’da bilindiği anlaşılmaktadır. Büyük gemiler öncelikle, daha güvenli kıyılarda yol almışlardır. Ayrıca, savaşlarda kullanılmışlardır.

Çok sayıda antik yazar, gemilerden söz etmektedir. İlk olarak, büyük şair Homeros, Illiada’da Troia Savaşı sırasında gördüğü gemileri ayrıntılı olarak anlatır. Uzmanlar, yaklaşık iki yüz kadar gemi sayarlar.  Odysseia’da da gemilerden söz etmiştir. Herodotos da, özellikle deniz ticaretini kuran Fenikeliler’in, Mısır ve Babil arasındaki ticaret rotasını anlatmaktadır. Thukydides, savaş gemisi triremeyi tanımlar ve O’na göre, M.Ö. 8. yüzyılda Yunanistan’da kullanılmıştır. Antik yazarlar Ksenophon ve Strabon da,  gemilerin kullanımlarından söz etmişlerdir. 

Arkeolojik araştırmalarda ve kazılarda, özellikle Ege ve Akdeniz kıyılarında çok sayıda batık ortaya çıkarılmıştır. Bu batıklardan, gemilerin yapıları ve taşıdıkları mallar hakkında bilgi sahibi olabilmekteyiz. Bunların yanı sıra, ele geçen çok sayıda arkeolojik eserde, özellikle duvar resimleri, sikkeler, pişmiş toprak eserler ve mozaikler üzerinde, denizcilik, deniz canlıları, tekneler ve gemiler betimlenmiştir.

Çalışmamızda, çeşitli kültürlere ait antik dönem seramikleri üzerindeki gemiler incelenecektir. Mısır, Minos, Myken, Hellen’e ait bazı seramiklerde, yolcu ve savaş gemilerinin betimlendiği görülmektedir. Bu eserlerden, gemilerin yapıları ve kullanımlarıyla ilgili ayrıntılı bilgiler edinilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Antik, Arkeoloji, Seramik, Gemi, Denizcilik

Kaynakça

• AJA: American Journal of Archaeology.
• ALEXIOU, S. (1991), Minos Uygarlığı, Türkçesi: E. T. Tulunay, İstanbul.
• ANMED: New of Archaeology Anatolia’s Mediterranean Areas.
• BASCH, L.(1972),”Ancient Wrecks and The Archaeology of Ships”, IJNA 1: 1-58.
• BASS G. F. , F. H. Van Doorninck, Jr. (1982), Yassıada I. A Seventh Century Byzantine Shipwreck, Texas.
• BASS G.F.(1986), “ A Bronze Age Shipwreck at Uluburun (Kaş): 1984 Campaign”, AJA, 90. 269-296.
• BASS G.F., S. D. Matthews, J.R. Steffy, F.H. Van Doorninck Jr. (2004), Serçe Limanı : An Eleventh Century Shipwreck , Vol I: The Ship and Its Anchorage, Crew and Passengers, College Station, Texas.
• BASS G.F.-F. H. van Doorninck Jr., (1971), “A Fourth Century Shipwreck at Yassı Ada”, AJA 75, 27-37.
• BAŞ, M. (2014), Amatör Denizcilik, İstanbul.
• BOARDMAN, J. (1996), Athenian Red Figure Vases, The Archaic Period, London, 1996.
• BOARDMAN, J., (1995), Athenian Black Figure Vases, London.
• BOSTANCI, N.K. (2007), “Limantepe Erken Tun. Çağ II Dönemi Obsidyen Alet Üzerinde uzmanlaşma ve organizasyon”, EFD, Ankara, 24, 139-153.
• CASSEL (1879), Latin Dictionary, London.
• CASSON, L. (1991), The Ancient Mariners, Seafarers and Seafighters of the Meditarranean in Ancient Times, Princeton University Press.
• COLDSTREAM, J. (2003), Geometric Greece: 900-700 B.C., London.
• ERHAT A. (1984), Mitoloji Sözlüğü, İstanbul.
• HERODOTOS, Tarih, Çeviren: Müntekim Ökmen, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2002.
• HOMEROS, İlyada, Eski Yunanca Aslından Çevirenler: Azra Erhat – A. Kadir, İstanbul: Can Yayınları, 1984.
• HOMEROS, Odysseia, Eski Yunanca Aslından Çevirenler: Azra Erhat – A. Kadir, İstanbul: Can Yayınları, 1970.
• HÖCKMANN, O. (2006), “M.Ö. 2. Binde Doğu Akdeniz’de Gemi Yolculuğu”, Uluburun Gemisi: 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti, edt. Yalçın Ü., Pulak C., Slotta R., Bochum, 311 – 326.
• IJNA: International Journal of Nautical Archaeology.
• JOHNSTONE, P. (1988),, The Sea Craft of Prehistory, London.
• KATZEV S. W (2007), “ The Ancient Ship of Kyrenia, Beneath Cyprus Seas”, Great Moments in Greek Arcaheology, Edt. Pavos valavanis-D. Hardy, , Oxford University Press, 286-299.
• KSENOPHON, Anabasis (Onbinlerin Dönüşü), Çeviren: Tanju Gökçöl, İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1974.
• LEHMANN, G. A. (2006). “ Deniz Kavimlerinin Ortaya Çıkması M.Ö. 14.-12./ II. Yüzyıllarda Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki İstilacı Güçler”, Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti, edt.: Yalçın Ü., C. Pulak, R.Slotta, Bochum, 285-292.
• MAKELA, T. T (2002), ., Ships and Shipbuilding in Mesopotamia, (ca. 3000-2000 B.C.), Texas A& M University, M.A. Thesis, Texas, 2002.
• MANSEL A. M. (1988), Ege ve Yunan Tarihi, Ankara, TTK.
• MCINTOSH, J. (2009), Handbook of Life in Prehistoric Europe, Oxford University Press.
• ÖNİZ, H. (2009), Temel Sualtı Arkeolojisi, İstanbul.
• ÖZDAŞ, H. (2001), “Akdeniz ve Kuzey Avrupa’da Kullanılan Karaka Tipi Tekneler” V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu. 19-20. Nisan 2001, 385-394.
• ÖZDAŞ, H. (2006), “Ship Grafitties on the Wall of the Hagia Sophia Museum in İstanbul ” Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 7, 59-68.
• ÖZDAŞ, H., Kızıldağ, N., Okan, E.( 2012), “Underwater Archaeological Survey Along The Mediterranean Coast Line in 2011”, ANMED 10,119-124.
• ÖZGÜÇ, T. (2010) , Anadolu’nun Önsözü,: Kültepe Kaniş Karumu, Asurlular İstanbul’da, İstanbul.
• ÖZGÜÇ, T. (2011), “Kültepe -Kaniş Assur Ticaret Kolonileri, Tarih Öncesinden Demir Çağı’na”, Arkeo Atlas, 244-253.
• PHILIP, G.(1987), Classical Landscape with Figures, London.
• STEFFY, R. J. (1985), “The Kyrenia Ship: An Interim Report on its Hull Construction.” American Journal of Archaeology 38.1, 71-101.
• STRABON, Geographika: XII-XIII-XIV. Str. Strabon, Geographika: Antik Anadolu Coğrafyası (Kitap: XII-XIII-XIV), Çeviren: Prof. Dr. Adnan Pekman, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2000.
• ŞAHİN M., S. Gündüz, E. Aslan (2008), “Myndos Sualtı Araştırmaları 2006”, 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 1-10.
• TEETER, E. (2011), Religion and Rtual in Ancient Egypt, Cambridge.
• WACHMANN, S. (1997), Seagoing Ships and Seamanship in the Bronze Age Levant, London, Texas A&M University.