Ergenlerde Görülen Saldırgan Davranışlarda Ebeveyn ve Ergenlere Uygulanan Psikoeğitim Programının Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 1, 20 - 41, 25.04.2017

Suat Kılıçarslan Meral Atıcı

https://doi.org/10.30803/adusobed.309066

Cited By: 3

Öz

Bu
araştırmada, saldırgan davranışları olan ergenlere yönelik sistemik aile
terapileri kuramlarına dayalı olarak oluşturulan "Şiddet ve Saldırganlıkla
Baş Etme" programı ve bu ergenlerin ebeveynlerine yönelik "Şiddetsiz
Karşı Koyma" ebeveyn programı uygulanmıştır. Bu programların ergenlerde
görülen saldırganlık, anne-babalarının ebeveynlik rolüne ilişkin kendilik
algıları, aile ilişkileri ve anne-baba stres düzeyleri üzerindeki etkisi
incelenmiştir.

Araştırmanın
verileri deney ve kontrol grubunda bulunan öğrencilere uygulanan ‘Saldırganlık
Ölçeği’, ve ebeveynlere uygulanan ‘Anne-Baba Stres Ölçeği’, ‘Aile Değerlendirme
Ölçeği’ ve ‘Ebeveynlik Rolüne İlişkin Kendilik Algısı Ölçeği’ aracılığıyla elde edilmiştir. Söz konusu ölçekler deney ve kontrol grubu ergen ve
anne-babalarına öntest, sontest ve izleme ölçümleri olarak uygulanmıştır.
Araştırma verilerinin analizinde SPSS 17 paket programı kullanılmıştır. Bulgular
incelendiğinde, ergen ve anne babalarına uygulanan programların ergenlerde
görülen saldırgan davranışları azalttığı, ana-babalarının ebeveynlik
becerilerini ve aile ilişkilerini geliştirdiği ve anne-baba stres düzeylerini
anlamlı derecede düşürdüğü ve bu etkinin uzun süreli olduğu görülmüştür. Bu
sonuçlardan hareketle özellikle ergenlere yönelik hizmet veren tüm kurumlarda,
bu programların anne-babalarla işbirliği çerçevesinde uygulanması
önerilmektedir. Ergenlerde görülen şiddet ve saldırganlık problemlerinin
azaltılmasında, yapıcı ve sıcak ilişkilerin kurulduğu aile ortamının
oluşturulması ve ebeveynlik becerilerinin geliştirilmesinin faydalı olabileceği
düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Şiddet, saldırganlık, şiddet ve saldırganlıkla baş etme programı, şiddetsiz karşı koyma ebeveyn programı

Kaynakça

• ABER, J. L., Brown, J. L., & Jones, S. M. (2003). Developmental trajectories toward violence in middle childhood: Course, demographic differences, and response to school-based intervention. Developmental Psychology, 39(2), 324-348.
• AKDENİZ, M. (2007). Öfke kontrolü eğitiminin lise öğrencilerinin öfke kontrolü becerilerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• AKGÜN, E. (2008). Anne-Çocuk ilişkisini oyunla geliştirme eğitiminin anne-çocuk etkileşim düzeyine etkisi.Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• AKGÜN, S., ARAZ, A.,& KARADAĞ, S. (2007). Anlaşmazlıklarımızı çözebiliriz: ilköğretim öğrencilerine yönelik bir çatışma çözümü eğitimi ve psiko-sosyal etkileri. Türk Psikoloji Dergisi, 22(59), 43-62.
• ANDO, M., ASAKURA, T., Ando, S., & Simons-Morton B. (2007). A psychoeducational program to prevent aggressive behavior among Japanese early adolescents. Health Education and Behavior, 34, 765-76.
• ARKAN, B.,& ÜSTÜN, B. (2009). Davranım bozukluğu olan çocuklara psikiyatrik yaklaşımda anne-baba eğitim programları: İki örnek bağlamında bir değerlendirme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches In Psychıatry, 1, 155-174.
• BAL, A. & BEDEL, A. (2015). The Effect of Family Counseling Training on the Relationship between Mother-Father and the Child. The Online Journal of Counseling and Education, 4(3), 1-14.
• BACIOĞLU, S.D. (2014) Şiddet ve Saldırganlığın azaltılmasında önleme ve müdahale programlarının etkililiği: meta analiz çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5 (42), 294-304
• BARCENAS, M. G. (2005). Parenting education curriculum for parent educators at public schools. Doktora Tezi, California State University, Long Beach, USA.
• BEDEL, A.,& ARI, R. (2011). Kişiler arası sorun çözme beceri eğitiminin yetiştirme yurdunda yaşayan ergenlerin yapıcı problem çözme ve sürekli öfke düzeylerine etkisi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(4), 1-10.
• BOLAT-KARATAŞ, Z. (2002). Anne baba saldırganlığı ile lise öğrencilerinin saldırganlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek LisansTezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• BULUT, I. (1990). Aile değerlendirme ölçeği el kitabı. Ankara: Özgüzeliş Matbaası.
• BUSS, A.H., & PERRY, M. (1992). The Aggression Questionnaire. Journal of Personality and Social Psychology,63, 452-459.
• BUSS, A. H.,& WAREN, W.L. (2000). Aggression questionnaire: Manual. Los AngelesCA: Western Psychological Services.
• BUSHFIELD, S. (2004). Fathers in prison: Impact of parenting education. The Journal of Correctional Education. 55(2), 139-147.
• BÜYÜKÖZTÜRK Ş. (2007). Deneysel desenler öntest-sontest kontrol grubu desen ve veri analizi (2. baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• CAN, S. (2002). Aggression questionnaire adlı ölçeğin Türk popülasyonunda geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Servisi Şefliği, İstanbul.
• ÇEKİÇ, A. (2015) Akılcı duygusal davranışçı yaklaşıma dayalı olarak geliştirilen aile eğitim programının anne babaların akılcı olmayan inançlarının ve anne babalık streslerinin azaltılması üzerinde etkililiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• DODGE, K.A.,& Frame, C.L. (1982) Social Cognitive Biases and Deficits in Aggressive Boys. Child Development,53, 620-635.
• DURAN, Ö.,& Eldeleklioğlu, J. (2005). Öfke kontrol programının 15–18 yas arası ergenler üzerindeki etkililiğinin araştırılması. Gazi Egitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 267-280.
• ELIZABETH D. & ELISABETH H. (2010). Non-violent resistance programme: Guidelines for parents, care staff and volunteers working with adolescents with violent behaviours. Publisher: Pavilion Publishing (Brighton) Ltd.
• EPSTEIN, K., BALDWIN, L. M., & Bishop, D. S. (1983). The McMaster family assessment device. Journal of Marital and Family Therapy, 9(2), 171-180.
• FREEDMAN, J.L., Sears, D.O., & Carlsmith, J.M. (2003). Sosyal psikoloji. (Çev. A. Dönmez), Ankara: İmge Kitabevi.
• FONG, J. (2006). Psychodrama as a preventive measure: Teenage girls confronting violence. Journal of Group Psychotherapy, Psychodrama and Sociometry, 59(3), 99-108.
• GLADDING, S.T. (2012). Aile terapisi. tarihi, kuram ve uygulamaları. İ. Keklik ve İ. Yıldırım (Çev. Ed.). Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Yayınları: Ankara.
• GÜLER, M.,& Yetim, Ü. (2008). Ebeveyn rolüne ilişkin kendilik algısı ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 11(22), 34-43.
• GÜLTEKİN, F. (2008). Saldırganlık ve öfkeyi azaltma programının ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin saldırganlık ve öfke düzeyleri üzerindeki etkisi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• GÜNDOĞDU, R. (2009). Yaratıcı drama temelli çatışma çözme programının ergenlerde öfke, saldırganlık ve çatışma çözme becerilerine etkisi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• GÜNER, İ. (2007). Çatışma çözme becerilerini geliştirmeye yönelik grup rehberliğinin lise öğrencilerinin saldırganlık ve problem çözme becerileri üzerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya.
• HERRMANN, D. S.,& MCWHIRTER, J. J. (2001). SCARE: student created aggression replacement education, anger reduction for students. Dubuque: Kendall/HuntPublishing Company.
• KABASAKAL, Z. (2013). The effects of mother education programs on the functionality, anger management and conflict solution levels of families. EgitimArastirmaları-Eurasian Journal of Educational Research, 52, 1-20.
• KARATAŞ, Z.,& GÖKÇAKAN, Z. (2009). Psikodrama teknikleri kullanılarak yapılan grup uygulamalarının ergenlerde saldırganlığı azaltmadaki etkisinin incelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi,20(4), 357-366.
• KAYMAK-ÖZMEN, S. (2013). Anne-baba eğitimi programının çocuklardaki davranış sorunları ve anne-babaların depresyon düzeylerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 38(167), 98-113.
• KULAKSIZOĞLU, A. (2004). Ergenlik psikolojisi (6.basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• KUZGUN, Y.,& HAMAMCI Z. (2007). Anababa eğitim programları. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
• LAVI-LEVAVI, I.,SHACHAR, I., & Ömer, H. (2013). Training in nonviolent resistance for parents of violent children: Differences between fathers and mothers. Journal of Systemic Therapies,32(4), 79-93.
• LEBOWITZ, E. R., DOLBERGER, D., NORTOV, E., & OMER, H. (2012). Parent training in non violent resistance for adult entitled dependence. Family Process, 51, 1–17.
• MACPHEE D., BENSON, J. B.,& BULLOCK D. (1986). Influences On Maternal Self-Perceptions. Paper presented at theFifthBiennial International Conference on Infant Studies, Los Angles.
• MCWHIRTER, J.J., MCWHIRTER, B. T., MCWHIRTER, E. H., & MCWHIRTER, R. J. (2004). Atrisk youth. Belmont: Thomson Brooks Cole.
• NAİK-POLAN, A. J. (2004). The effectiveness of a dyadic parent training intervention with high risk families: generalization to the home. Doktora Tezi, DePaul University, Chicago, Illinois, USA.
• OMER, H. (2001). Helping parents deal with children’s acute disciplinary problems without escalation: The principle of non-violent resistance. Family Process, 40, 53–66.
• OMER, H. (2004). Nonviolent resistance: A new approach to violent and self-destructive children. Cambridge: Cambridge University Press.
• OMER, H., & Weinblatt, U. (2008). Nonviolent Resistance: A Treatment for Parents of Children with Acute Behavior Problems. Journal of Marital and Family Therapy 34(1):75-92.
• ÖSTBERG, M. (2005). Can a child-problem focused intervention reduce mothers’ stress? Parenting: Science and Practice. 5(2), 153-174.
• ÖZMEN S. K.,& ÖZMEN A. (2012).Anne baba stres ölçeğinin geliştirilmesi. Millî Eğitim Yayınları, 41(196), 20.
• ROLLIN S., A., ULREY-KAISER C., POTTS I., & CREASON A. H. (2003). A school-based violenceprevention model for at risk eighth grade youth. Psychology in the School,40(4),403-416.
• SCHRUMPF, F., CRAWFORD, K.D.,& BODİNE, J.R. (2007). Okulda Çatışma Çözme ve Akran Arabuluculuk Program Rehberi. Ankara: İmge Kitapevi. 1. Baskı.
• ŞAHİN & KALBURAN, (2009) Aile eğitim programları ve etkililiği: Dünyada neler uygulanıyor? Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,1(1) 25. Sayı 41.
• TAŞTAN, N. (2004). Çatışma çözme ve akran arabuluculuğu eğitimi programlarının ilköğretim altıncı sınıf öğrencilerinin çatışma çözme ve akran arabuluculuğu becerilerine etkisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• TEKİNSAV-SÜTÇÜ, G. S. (2006). Ergenlerde öfke ve saldırganlığı azaltmaya yönelik bilişsel davranışçı bir müdahale programının etkililiğinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• TÜRNÜKLÜ, A., KAÇMAZ, T., İKİZ, E.,& BALCI, F. (2009). Anlaşmazlık çözümü, müzakere ve akran-arabuluculuk eğitim programı. Ankara: Maya Akademi.
• UYSAL, Z. (2006). Çatışma çözme eğitim programının ortaöğretim dokuzuncu sınıf düzeyindeki öğrencilerin çatışma çözme becerilerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• WILSON, S. J.,& MARK, W. L. (2007). Update of a meta-analysis of school-based intervention programs. American Journalof Preventive Medicine, 33(2),130-143