Primary School Activities in Adiyaman in the Second Half of the XIX.th Century

Yıl 2009, Sayı: 3, 55 - 72, 01.06.2009

Lütfen Seçiniz Murat Gökhan Dalyan Ömer Erdimez

Öz

It is a well known fact that both muslims and minority groups had their own education institutions in the second half of the 19th century in the province of Adıyaman. It is seen that muslims had primary schools called Sıbyan Mekteps, later they were changed to İptidai Schools. İn the period of Abdulhamit II., lots of schools were built and opened in Adıyaman as a consequence of educational developments. However, these schools did not fuction properly, so they did not yield desired outcomes. Generally, education activities among minorities were carried out by Protestants, Catholics, and as respond to them by local minorities. Of these school, especially the ones that belonged to Protestants functioned properly and gave damage to the harmony among people over the year.

Anahtar Kelimeler

Adiyaman, sıbyan, iptidai, minority and Ottoman

XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Adıyaman’da İlköğretim Faaliyetleri

Öz

XIX. yüzyılın ikinci yarısında Adıyaman’da Müslüman ve azınlık grupların eğitim öğretim kurumlarının olduğunu bilinmektedir. Müslümanlara ait ilköğretim kurumları olarak sıbyan mekteplerinin bulunduğunu ve ilerleyen yıllarda büyük bir dönüşüm geçirerek iptidai mekteplere dönüştüğü görülmektedir. II. Abdülhamit döneminde eğitim alanındaki meydana gelen gelişmeler ışığında Adıyaman’da da birçok okul açılmıştır. Ancak bu okullar düzensiz olarak işlediği için Adıyaman’da istenilen sonucu vermemiştir. Azınlıklar arasındaki eğitim öğretim faaliyetlerinin genel olarak Protestanlar, Katolikler ve bunlara tepki olarak yerel azınlıklar tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir. Bu okullardan özellikle Protestanlarınkiler düzenli bir şekilde işlemiş ve zamanla halk arasındaki ahengi bozmuştur.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, sıbyan, iptidai, azınlık ve Osmanlı

Kaynakça

• C.MF. No: 8941. C.MF. Dosya No: 6132
• MF. MKT Dosya No: 120 Gömlek No: 3. İ.AZN Dosya No: 1327 C-5 Gömlek No: 4. Aziz Çağlayan, a.g.e., s.43.
• Osmanlı Salnamelerinde Adıyaman 1286-1325/1869-1908, s.235-236
• Aziz Çağlayan, a.g.e., s. 43. İ.AZN Dosya No: 1324 N-4 Gömlek No: 7
• İ.AZN Dosya No: 1325 S-29 Gömlek No: 22
• O.A. İ.HR. Dosya No: 262 Gömlek No: 15674
• B.O.A. İ.HR. Dosya No: 251 Gömlek No: 14916
• B.O.A. DH.MKT. Dosya No: 1517 Gömlek No: 96
• Salname-i Nezareti Maarifi Umumiye 1317, Matbaa-i Amire İstanbul.
• Salname-i Nezareti Maarifi Umumiye 1318, Matbaa-i Amire İstanbul.
• Salname-i Nezareti Maarifi Umumiye 1319, Matbaa-i Amire İstanbul.
• Salname-i Nezareti Maarifi Umumiye 1321, Matbaa-i Amire İstanbul.
• AÇIKSES, ERDAL, Amerikalıların Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri, TTK, Ankara 2003.
• Adıyaman İl Yıllığı 1967.
• ADNAN, IŞIK, Malatya 1830-1919, İstanbul 1998, s.413.
• AKYÜZ, YAHYA, Başlangıçtan 2001’e Türk Eğitim Tarihi, Alfa Yay., 8. Baskı, İstanbul 2001.
• ARAS, NUMAN, Ondokuzuncu Yüzyılda Malatya Sancağı Besni Kazası’nın Tarihi-Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Yapısı, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2006
• ARSLANOĞLU, İBRAHİM, “Türk Eğitim Sisteminin Tarihsel Gelişim ve Bugünkü Durumu”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Sayı 5., Mart 1998, 63-70.
• ATALAY, TALİP, “Günümüz Süryani Kilise ve Manastırlarında Din Eğitimi”, Dinî Araştırmalar, Cilt: 8, s. 23, Eylül- Aralık 2005.
• ATALAY, TALIP, Lozan Antlaşması Öncesi ve Sonrasında Süryani Eğitim Kurumları, Mart 2005, http://www.akader.info/KHUKA/2005_mart/63-69.pdf,
• BAYDAŞ, MEHMET, 236 Numaralı Hısn-ı Mansûr (Adıyaman) Kadı Sicilinin 20-96 Sahifelerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış, Tezsiz Yüksek Lisans Projesi, Kahramanmaraş 2008.
• BIÇAKCI, LÜSAN, “İstanbul’da Adıyamanlı Bir Ermeni” , Radikal Gazetesi 25.03.2007
• BİNBAŞIOĞLU, CAVİT, Başlangıçtan Günümüze Türk Eğitim Tarihi, Anı Yay., s. Ankara 2009.
• ÇAĞLAYAN, AZİZ, Adıyaman Tarihi, Deniz Matbaası, Adıyaman 1967.
• DALYAN, MURAT GÖKHAN, “Adıyaman’da Protestanlık Faaliyetleri ve Protestan Ermeni Kilisesi’nin Kurulması”, Hoşgörüden Yol Ayrımına Ermeniler c. III., Kayseri 2008.
• DALYAN, MURAT GÖKHAN, Başlangıcından 1570 Yılına Kadar Adıyaman Tarihi, Reform Matbaası, Ankara 2007.
• DEMİRTAŞ, ZÜLFÜ,”Osmanlı’da Sıbyan Mektepleri ve İlköğretimin Örgütlenmesi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 1, Elazığ 2007.
• DURAN, HACI, “Cumhuriyet Döneminde Adıyaman’da Eğitim Alanındaki Gelişmeler”, Medeniyetler Kavşağı Adıyaman , Adıyamanlılar Vakfı Yay., İstanbul Mart-2000.
• ERGİN, OSMAN, Türk Maarif Tarihi c. 1-2.,Eser Matbaası, İstanbul 1977.
• Fifty Fourth Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At,Worcester, Mass. October 4-7 1864, Boston 1864.
• Fifty Second Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At Springfield, Mass. October 7-10 1862, Boston 1862.
• Fifty- Seventh Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At Buffalo, New York, September 23-27 1867, Cambridge 1867.
• Fifty-Eight Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At, Norwich, Connecticut, October 6-9 1868, Cambridge 1868.
• Fifty-Fifth Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At, Chicago, Illinois October 3-6 1865, Boston 1865.
• Fifty-Sixty Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At, Pittsfield, Mass. September 26-28, 1866, Boston 1866
• Fifty-Third Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At, Rochester, N.Y. October 6-9 1863, Boston 1863.
• Forty- Second Annual Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held In Troy, New York, Sept. 7-10, 1852 Boston 1852.
• Forty-Ninty Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At Detroit, Michigan, Pa. Sebtember 7-8, 1858 Boston 1858.
• GÖKDENİZ, ÖMER FARUK, 262 Numaralı Hısn-ı Mansur ( Adıyaman) Kadı Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Mart-2006.
• İRİS, MUZAFFER, Bütün Yönleriyle Süryaniler, İstanbul 2002.
• KALKANDELEN, A. HAYRETTİN, Dünü ve Bugünü İle Adıyaman, Adıyaman Belediye Başkanlığı Yayınları, Adıyaman (tarihsiz). KANADIKIRIK, İBRAHİM, 260 Numaralı Hısn-ı Mansûr (Adıyaman) Kadı Sicilinin 1-122 Sahifelerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2005.
• KOCABAŞOĞLU, UYGUR, Anadolu’daki Amerika Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki, Amerikan Misyoner Okulları, İmge Kitabevi, 3.Baskı, Ankara Ağustos 2000.
• MAHMUT CEVAD İBNÜ’Ş-ŞEYH NÂFİ, Maârif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilât ve İcrââtı,M.E.B Yay., Ankara, 2002.
• One Hundred and Thirteenth Annual Sessions Acts And Proceedings of the Synod of the Germen Reformed Church in the United States, At Harrisburg, Dauphinco., Pa., October 1859, Chambersburg 1859.
• Osmanlı Salnamelerinde Adıyaman 1286-1325/1869-1908, Yay. Haz. Said Öztürk, İstanbul 2006.
• ÖZKAN, SALİH, Türk Eğitim Tarihi, 2. Baskı Nobel Yay., Ankara 2008.
• ÖZTÜRK, SAİD, “Osmanlı Döneminde Adıyaman’ın Sosyal Ekonomik Özellikleri”, Medeniyetler Kavşağı Adıyaman, Adıyamanlılar Vakfı Yay., İstanbul Mart-2008.
• Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At Philadelphia, Pa. October. Sebtember 4-7 1859, Boston 1859.
• Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At Boston Mass. October 2-5 1860, Boston 1860.
• Report of the American Board of Commissioners for Foreign Mission, Present at the Meeting Held At Cleveland , Ohio, October 1-3 1861, Boston 1861.
• TEKEREK, FEYZULLAH, 260 Numaralı Hısn-ı Mansûr (Adıyaman) Kadı Sicilinin 123-204 Sahifelerinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2005.
• The Missionary Herald, Containing the Proceedings at the American Borad of Commissioners for Foreign Missions, with View of other Benevolent Operations, for the Year 1863, Vol. LIX., Cambridge 1863.
• The Missionary Herald, Containing the Proceedings at the American Borad of Commissioners for Foreign Missions, with View of other Benevolent Operations, for the Year 1866, Vol. LXII., Cambridge 1866.
• The Missionary Herald, Containing the Proceedings at the American Borad of Commissioners for Foreign Missions, with View of other Benevolent Operations, for the Year 1854, Vol. L., Boston 1854
• TURGUT, BAHATTİN, Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Adıyaman’daki Vakıf Hizmetleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İslâm Medeniyeti ve Sosyal Bilimler Bölümü, İslâm Tarihi Anabilim Tarihi, İstanbul YÖRÜR, CANAN, 259 Numaralı Adıyaman Kadı Sicili H (1312) (1895) (1-90.sayfalar), Kahramanmaraş Sütçü
• İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş 2006.