Kütüb-i Tis‘a Dışındaki Kaynaklarda Yer Alan Hadisler ve Hadis Diye Bilinen Meşhur Sözlerle Bazı Azerbaycan Atasözlerinin Etkileşimi

Yıl 2018, Sayı: 3, 63 - 70, 25.12.2018

Reşat Ahmet Ağaoğlu

Öz

İslâm’ın ikinci temelini
oluşturan hadislerin, Müslüman toplumlarda yaygın olan atasözlerine lafzen veya
manen etkisi açıktır. O cümleden olarak, Kütüb-i Tis’a dışındaki kaynaklarda yer alan hadisler ve hadis diye bilinen meşhur sözlerin
de aynı şekilde tesiri söz konusu olabilir. Özellikle hadis diye bilinen meşhur
sözlerle atasözlerinin birbirine etkisi söz konusudur. Bundan dolayı Azerbaycan
toplumunda kullanılan bazı atasözleri hadislerle benzerlik teşkil etmektedir. Ayrıca
atasözlerinin hadis diye bilinen meşhur sözlere etkisi de mümkündür. Sahih
hadislerin Azerbaycan atasözlerine kaynak oluşturabileceğine karşılık bunun
aksinin imkânsızlığı ile birlikte atasözlerinin hadis diye bilinen meşhur
sözlerle karşılıklı etkileşim içinde olabilmeleri mümkündür. 

Anahtar Kelimeler

İslâm, Hadis, Azerbaycan, Atasözleri, Etkileşim

Kaynakça

• el-Aclunî, İsmail b. Muhammed (ö. 1162/1749), Keşfü’l-hafa ve muzîlü’l-ilbâs amme’ştehera mine’l-ehâdis alâ elsineti’n-nâs, Beyrut, Darü ihyai türasi’l-Arabî, 1351/1932.
• Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), Müsned, (nşr. Hamza Ahmed ez-Zeyn), I-XX, Kahire, Dârü’l-hadîs, 1416/1995.
• Ali el-Karî, Nurettin Ali b. Muhammed b. Sultan, (ö. 1014/1605), el-Esrârü’l-merfûa fi’l-ahbâri’l-mevdûa, (nşr. Muhammed es-Sebbâğ), Beyrut, Darü’l-emane, 1391/1971.
• Ali İpek, İlk İslamî Dönemde Azerbaycan (632-750), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1999.
• el-Beyhakî, Ahmed b. el-Huseyn b. Ali b. Musa el-Husrevcirdî el-Horasanî, (ö. 458/1065), Şuabu’l-îmân, (nşr: Abdülali Abdülhamid Hâmid), Bombay, Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2003.
• el-Buhârî, Muhammed b. İsmâîl (ö. 256/870), el-Câmiu’s-sahîh, (nşr. Muhibbuddin Habîb), I-XIII, Kahire, Dâru’r-reyyân li’t-türâs,1986.
• Celal Beydilli (Memmedov), Atalar Sözü, Bakü, Önder Neşriyat, 2004.
• ed-Darimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. el-Fadl b. Behrâm b. Abdüssamed, (ö. 255/869), Sünenü’d-Darimî, (nşr: Huseyn Selim Esed ed-Dârânî), Riyad, Darü’l-muğni li’n-neşri ve’t-tavzî’, 1412/2000.
• Feridun Fazıl Tülbentçi, Türk Atasözleri ve Deyimleri, İstanbul, İnkilap ve Aka, 1977.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as (ö. 275/888), es-Sünen, (nşr. Muhammed Avvâme), I-V, Beyrut, Müessesetü’r-reyyân, 1419/1998.
• Ebulkasım Hüseyinzade, Atalar Sözü, Bakü, Yazıcı, 1981.
• İbn Mâce, Muhammed Yezîd el-Kazvînî (ö. 273/887), Sünenu İbn Mâce, (nşr. Muhammed Fuad Abdülbâki), I-II, (yy., Dâru ihyâi türâsi’l-Arabî, t.s.
• el-Kudaî, Ebu Abdullah Muhammed b. Selame b. Ca’fer b. Ali b. Hakmun el-Mısrî, (ö. 545/1150), Müsnedü’ş-şihâb, 2. baskı, (nşr: Hamdî b. Abdülmecid es-Selefî), Beyrut, Müessesetü’r-risâle, 1407/1986.
• Mehman Musaoğlu-Muhittin Gümüş, Türkçe Açıklamalı Azerbaycan Atasözleri, Ankara, Engin, 1995.
• el-Münavî, Zeynüddin Muhammed Abdurrauf b. Tâcülarifin b. Ali b. Zeynülabidin el-Haddadî, (ö. 1031/1621), Feyzül-kadîr şerhü’l-câmii’s-sağîr, Kahire, el-Mektebetü’t-ticâriyyeti’l-kübra, 1356/1937.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/875), Sahîhu Müslim, I-V, Kahire, Dârü ihyâi kütübi’l-Arabî, 1955.
• en-Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Ali b. Şuayb (ö. 303/915), es-Sünenu’l-kübrâ, (nşr. Abdurğaffâr Süleyman el-Bundârî-Seyyid Kusrevî Hasan), I-VI, Beyrut, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1411/1991.
• Nurettin Albayrak, Türkiye Türkçesinde Atasözleri, İstanbul, Kapı Yayınları, 2009.
• Özkul Çobanoğlu, Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2004.
• es-Sehavî, Şemsüddin Ebu’l-Hayr Muhammed b. Abdurrahman b. Muhammed (ö. 911/1505), el-Makasidu’l-hasene fî beyani kesîrin mine’l-ehâdisi’l-meştehira ale’l-elsine, (nşr: Muhammed Osman el-Huşt), Beyrut, Darü’l-kütübi’l-Arabî, 1405/1985.
• Selman Başaran, Hadislerin Türk Atasözlerine Tesiri, Bursa, Uludağ Üniversitesi Basımevi, 1994.
• es-Suyutî, Celalüddin Abdurrahman b. Ebî Bekir (ö. 911/1505), el-Fethü’l-kebîr fî dammi’z-ziyâdeti ile’l-Câmii’s-sağîr, (nşr. Yusuf en-Nebhanî), Beyrut, Darü’l-fikr, 1423/2003.
• et-Taberanî, Ebü’l-Kasım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb b. Mutîr el-Lahmî eş-Şamî (ö. 360/971), el-Mu’cemü’l-kebîr, 2. baskı, (nşr. Hamdî b. Abdülmecid es-Selefî), Kahire, Mektebetü İbn Teymiye, ts.
• et-Tirmizî, Muhammed b. Îsa b. Sevre (ö. 279/892), Sünenu’t-Tirmizî, (nşr. Muhammed Fuad Abdülbâki), I-V, yy. 1396/1976.