OKUL MÜDÜRLERİNİN YÖNETSEL ÖZELLİKLERİ VE YÖNETİM STİLLERİNİN YÖNETİM KURAMLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 2, 15 - 32, 30.12.2016

Şenol Sezer Durdağı Akan

Öz

Bu araştırma, okul müdürlerinin sergilediği yönetsel
özellikleri ve yönetim stillerini yönetim kuramları açısından
değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Araştırma nicel araştırma deseninde ve
tarama modelindedir. Araştırmanın örneklem grubunu, Trabzon il
merkezindeki okullarda görevli, 850 öğretmen oluşturmaktadır.
Araştırmanın verileri, araştırmacılar tarafından geliştirilen Yönetim
Stilleri Ölçeği aracılığı ile elde edilmiştir. Öğretmenlerin
%20.7’si, okul müdürlerinin babacan-anlayışlı, %15.9’u yardımsever,
%15.4’ü demokratik-katılımcı, %13.9’u donanımlı-lider yönetici, %13.9’u
kuralcı, %8.1’i mevzuatçı, %7.4’ü günü kurtarıcı, %4.7’si ise otoriter
yönetsel özellikler sergilediğini belirtmektedir. Okul müdürlerinin
yönetim stilleri =3.13 ile bilimsel yönetim, =3.09 ile yönetim
süreçleri,  =3.23 ile bürokratik yönetim, =3.52 ile insan ilişkileri
yaklaşımı, =3.46 ile davranış bilimleri yaklaşımı, =3.36 ile sistem
yaklaşımı, =3.59 ile TKY yaklaşımı ve        =3.42 ile liderlik
yaklaşımına uygunluk göstermektedir. Öğretmenlerin okul müdürlerinin
yönetim stillerine ilişkin görüşleri arasında meslek kıdemi değişkenleri
açısından istatistiksel olarak anlamlı farklılık görülmemekte; cinsiyet
ve okul türü değişkenleri açısından istatistiksel olarak anlamlı
farklılık görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

YÖNETSEL ÖZELLİK, YÖNETİM STİL

Kaynakça

• Açıkalın, A., Şişman, M. ve Turan, S. (2007). Bir insan olarak okul müdürü. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Akalın, K. H. (2011). Reform çağı öncesi Avrupa’sında ussal ekonomik etkinliğin belirtileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 7-29.
• Aksu, M. B. (2002). Eğitimde stratejik planlama ve toplam kalite yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Arıoğlu, E. (2006). Toplumsal değişimin dinamikleri. Ankara: Yeni Reform Yayıncılık.
• Aydın, M. (2010). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
• Aydoğan, İ. (2007). Değişim süreci ve okul personeli. Girne American University Journal of Social and Applied Science. 3(5), 13-24.
• Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Balcı, A. (2003). Eğitim örgütlerine yeni bakış açısı: Kuram-araştırma ilişkisi II. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 9 (33), 26-61.
• Balcı, A. (2004). Toplam kalite yönetimi. (Ed. Y. Özden). İçinde, Eğitim ve okul yöneticiliği el kitabı. (ss. 245-278). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Balcı, A. (2008). Türkiye’de eğitim yönetiminin bilimleşme düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,14(54), 181-209.
• Baltaş, A. (2011). Türk kültüründe yönetmek. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Başaran, İ. E. (2004). Yönetimde insan ilişkileri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Beycioğlu, K., Dönmez, B. (2006). Eğitim yönetiminde kuramsal bilginin üretimine ve uygulanmasına ilişkin bir değerlendirme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,12(47), 317-342.
• Beycioğlu, K. (2007). Z kuramı ve okul yönetimine uygulanabilirliği açısından değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi,15(1), 63-72.
• Blase, J., Blase, J. (2000). Effective instructional leadership: Teachers' perspectives on how principals promote teaching and learning in schools. Journal of Educational Administration,38(2), 130-141.
• Bozkurt, E. (1995). İnsan ilişkileri ve eğitim yönetimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 1(2), 231-237.
• Burde, D. (2004). Weak state, strong community? Promoting community participation in post-conflict countries. Comparative Education, 6(2), 73-87.
• Bursalıoğlu, Z. (2005a). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Bursalıoğlu, Z. (2005b). Eğitim yönetiminde teori ve uygulama. Ankara: Pegem AYayıncılık.
• Bush, T. (2006). Theories of educational management. http://cnx.org/content/m13867/1.1/ 3 Mart 2016 tarihinde erişildi.
• Bustamante, R. (2009). The “culture audit”: A leadership tool for assesment and strategic planning in diverse schools and colleges. http://cnx.org/content/m13691/1.3/ 13 Mart 2016 tarihinde erişildi.
• Büyüköztürk, Ş. Kılıç-Çakmak, E. Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Carlin, P. ve Goode, H. (2005). The values of educational administration. (Eds. P. T. Begley & P. E. Leonard). In, Leadership and management in education: Restoring the balance in pursuit of a more just and equitable society. (pp. 189-202). London: Taylor & Francis Group.
• Cerit, Y. (2008). Öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin müdür kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin görüşleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 33(147), 3-13.
• Chhokar, J. S., Brodbeck, F. C. ve House R. J. (2007). Culture and leadership across the world: The globe book of in-depth studies of 25 societies. (First Edition). London: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Creighton, T. (2009). Paradigms, mental models, and mindsets in-use. International Journal of Educational Leadership Preparation,4(3), 1-22.
• Çankaya, İ. (1996). Takas kuramının okul yönetimince uygulanması. Eğitim Yönetimi Dergisi, 2(4), 539-546.
• Çelik, V. (2000). Okul kültürü ve yönetimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Çelik, M. ve Doğan, E. (2011). A theoretical approach to the science of management. International Journal of Humanities and Social Science, 1(3), 65-69.
• Doğan, E. (2003). Eğitimde toplam kalite yönetimine geçiş. (Ed. C. Elma ve K. Demir). İçinde, Yönetimde çağdaş yaklaşımlar. (ss. 163-178). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Eren, E. (2012). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Etzioni, E. (1958). Human relations and the foreman. Pacific Sociological Review,1(1), 33-38.
• Evangelopoulos, N. (2011). Citing Taylor: Tracing Taylorism’s technical and sociotechnical duality through latent semantic analysis. Journal of Business and Management, 17(1), 57-74.
• Fullan, M. (1999). Change forces: The sequel. USA: Taylor & Francis Group.
• Gajduschek, G. (2003). Bureaucracy: Is it efficient? Is it not? Is that the question? Administration & Society, 34(6), 700-723.
• Gedikoğlu, T. (1997). Eğitim yönetimi, dün, bugün ve 2000’li yıllara doğru. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(3), 299-308.
• Ghoshal, S. (2005). Bad management theories are destroying good management practices. Academy of Management Learning&Education, 4(1), 75-91.
• Giannantonio, C. M. ve Hurley-Hanson, A. E. (2011). Frederick Winslow Taylor: Reflections on the relevance of the principles of scientific management 100 years later. Journal of Business and Management, 17(1), 7-10.
• Glasser, W. (1999). Okulda kaliteli eğitim. (Çev. Ulaş Kaplan). İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Gray, D. (2009). Emotional intelligence and school leadership. http://cnx.org/content/m32314/1.1/ adresinden 3 Şubat 2013’te alınmıştır.
• Günbayı, İ. (2011). Principals’ perceptions on school management: A case study with metaphorical analysis. International Journal of Educational Sciences, 3(2),541-561.
• Hale, E. L. ve Moorman, H. N. (2003). Preparing school principals: A national perspective on policy and program innovations. Washington: Institute for Educational Leadership.
• House, R. J., Hanges, P. J., Javidan, M., Dorfman, P. W., & Gupta, V. (2004). Culture, leadership, and organizations: The GLOBE study of 62 societies. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Hoy, W. K. ve Miskel, C. K. (2010). Eğitim yönetimi, teori, araştırma ve uygulama. (Çev. Ed. Selahattin Turan). Ankara: Nobel Yayınları.
• Jamali, D. (2005). Changing management paradigms: Implications for educational institutions. Journal of Management Development, 24(2), 104-115.
• Kaplan, M. (2007). Motivasyon teorileri kapsamında uygulanan özendirme araçlarının işgören performansına etkisi ve bir uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi). Atılım Üniversitesi, Ankara.
• Karin, H. B. (2010). Henri Fayol: The man who designed modern management. Le Libellio d’Aegis, 5(4), 13-20.
• Karip, E. (2004). Yönetim biliminin alanı ve kapsamı. (Ed. Yüksel Özden). İçinde, Eğitim ve okul yöneticiliği el kitabı. (s.s. 1-39). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Kaya, Y. K. (1984). Eğitim yönetimi. Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Kayıkçı, K. (1999). Toplam kalite yönetiminde liderlik. Eğitim Yönetimi Dergisi, 5(20), 577-595.
• Kılınçarslan, S. (2013). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: İzmir ili Karabağlar ilçesi örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Koçel, T. (2011). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım A. Ş.
• Koontz, H. (1980). The management theory jungle revisited. Academy of Management Review, 5(2), 175-187.
• Leblebici, D. N. (2008). Örgüt kuramının temelleri. Cumhuriyet Üniversitesi İ. İ. B. F Dergisi, 9(1), 111-129.
• Leithwood, K., Day, C., Sammons, P., Harris, A. ve Hopkins, D. (2006). Successful school leadership: What it is and how it influences pupil learning. Research Report, University of Nottingham, London.
• Leonard, N. ve Jones, A. (2009). Synergistic leadership theory. http://cnx.org/content/m27130/1.1/. adresinden 30 Ocak 2016’da alınmıştır.
• Lewin, J., Hoffman, N. ve Badiali, B. J. (1987). Rural teachers' perceptions of the effectiveness of various supervisory practices. Research in Rural Education, 2(4), 77-82.
• March, J. G. ve Simon, H. A. (1975). Örgütler. (Çev. Ömer Bozkurt, Oğuz Onaran). Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Yayınları.
• McNamara, D. E. (2009). From Fayol’s mechanistic to today’s organic functions of management. American Journal of Business Education, 2(1), 63-78.
• Mroczkowski, T. (1983). Theory Z: Myths, realities and alternatives. Industrial Relations, 38(2), 297-318.
• Mullins, L. J. (2006). Essentials of organizational behaviour. UK: Pearson Educated Ltd.
• Myers, L. A. (2011). One hundred years later: What would Frederick W. Taylor say? International Journal of Business and Social Science, 20(2), 8-11.
• Novak, J. M. (2002). Inviting educational leadership. Fulfilling potential and applying an ethical perspective to the educational process. London: Pearson Education.
• Oğuz, E. (2010). Dağıtılmış liderlik. (Ed. H. B. Memduhoğlu ve K. Yılmaz). İçinde, Yönetimde yeni yaklaşımlar. (s.s. 158-172). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Olum, Y. (2004). Modern management theories and practices.15th East African Central Banking Course, School of Monetary Studies, Kenya.
• Özden, Y. (2002). Eğitimde yeni değerler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Özgür, B. (2011). Yönetim tarzları ve etkileri. Maliye dergisi, 161, 215-230.
• Öztürk, N. K. (1993). Yeni yönetim paradigması. Amme İdaresi Dergisi, 26 (4), 45-58.
• Parker, L. D. ve Ritson, P. A. (2005). Revisiting Fayol: Anticipating contemporary management. British Journal of Management,16, 175-194.
• Rajimon, J. (2009). Towards a new paradigm in education management. Vision of the Future, 12(2), 1-17.
• Reames, E. (2010). Shifting paradigms: Redesigning a principal preparation program’s curriculum. Journal of Research on Leadership Education. 5(12), 436-459.
• Rodrigues, C. A. (2001). Fayol’s 14 principles of management then and now: A framework for managing today’s organizations effectively. Management Decision, 30(14), 880-889.
• Sarker, S. I. ve Khan, M. R. A. (2013). Classical and neoclassical approaches of management: An overview. Journal of Business and Management, 14(6), 1-5.
• Scott, W. R. (2003). Organizations: Rational, natural, and open system. USA: Prentice Hall.
• Segal, S. (2005). Business feel: From the science of management to the philosophy of leadership. New York: Palgrave Macmillan.
• Sharp, W. L. ve Walter, J. K. (2003). The principal as school manager. USA: The Scarecrow Press.
• Shilling, M. A. (2000). Decades ahead of her time: Advancing stakeholder theory through the ideas of Mary Parker Follet. Journal of Management History, 6(5), 224-242.
• Sidhu, G. K. ve Fook, C. Y. (2010). Formative supervision of teaching and learning: Issues and concerns for the school head. European Journal of Scientific Research, 39(4), 589-605.
• Singh, R. N. (1983). Management thought and thinkers, New Delhi: Sultan Chand & Sons.
• Spillane, J. P. (2003). Educational leadership. Educational Evaluation and Policy Analysis, 25(4), 343-346.
• Şahin Fırat, N. (2006). Pozitivist yaklaşımın eğitim yönetimi alanına yansıması: Alana getirdiği katkılar ve sınırlılıkları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi,1(20), 40-51.
• Şişman, M. (1998). Eğitim yönetiminde kuram ve araştırmada alternatif paradigma ve yaklaşımlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4(16), 395-407.
• Şişman, M. (2010). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Taş, A., Çelik, K. ve Tomul, E. (2007). Yenilenen ilköğretim programının uygulandığı ilköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik tarzları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,22(2), 85-98.
• Tortop, N. (1983). Yönetim bilimi. Ankara: S Yayınları.
• Töremen, F. (2002). Eğitim örgütlerinde değişimin engel ve nedenleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 185-202.
• Weber, M. (1947). The theory of social and economic organization. Ed.Talcott Parsons. New York: Free Press.
• Wasti, S. A. (1998). Cultural barriers in the transferability of Japanese and American human resources practises to developing countries: the Turkish case. The International Journal of Human Resource Management, 9(4), 608-631. DOI: 10.1080/095851998340928
• Williams, S. ve Jones, F. (2009). Transformational leadership and servant leadership: Is there a difference? http://cnx.org/content/m27080/1.1/ adresinden 25 Ocak 2016’da alınmıştır.
• Wren, D. A. ve Bedeian, A. G. (2009). The evolution of management thought. USA: John Wiley & Sons.
• Wren, D. A. (2011). The centennial of Frederick W. Taylor’s the principles of scientific management: A retrospective commentary. Journal of Business and Management, 17(1) 11-22.
• Wymes, E. (2004). A challenge to traditional management theory. Foresight, 6(6), 338-348.
• Yağmurlu, A. (2004). Örgüt kuramları ve iletişim. Amme İdaresi Dergisi, 37(4), 31-55.
• Yalçınkaya, M. (2002). Açık sistem teorisi ve okula uygulanması. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 22(2), 103-116.
• Yavuz, M. (2009). Okul müdürlerinin yönetimle ilgili görüş ve uygulamalarının yönetim kuramları bakımından değerlendirilmesi, Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 121-155.
• Yıldırım, H. A. (2002). Eğitimde toplam kalite yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yıldızoğlu, H. (2013). Okul yöneticilerinin beş faktörlü kişilik özellikleriyle çatışma yönetimi stili tercihleri arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Zuffo, R. D. (2011). Taylor is dead, hurray Taylor! The “human factor” in scientific management: Between ethics, scientific psychology and common sense. Journal of Business and Management, 17(1), 23-41.