OKULLARDA PAYLAŞILAN LİDERLİK UYGULAMALARI İLE ÖĞRETMENLERİN PSİKOLOJİK SERMAYELERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 1 - 21, 30.12.2018

Aynur B.bostancı Betül Şarbay

Öz

Bu araştırmanın amacı, okullarda paylaşılan liderlik uygulamaları ile öğretmenlerin psikolojik sermayeleri
arasındaki ilişkiyi belirlemektir. İlişkisel tarama modelindeki araştırmanın evrenini 2016 – 2017 öğretim yılında
Uşak ilinde görev yapan 3986 öğretmen; örneklemini ise, 457 ilkokul, ortaokul ve lise öğretmeni oluşturmaktadır.
Araştırmada kolay ulaşılabilir örnekleme yoluna gidilmiştir. Araştırmada veriler “Paylaşılan Liderlik Algısı
Ölçeği” ve “Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde aritmetik ortalama, tek yönlü
varyans analizi, t-Testi, Pearson Momentler Çarpımı Katsayısı ve çoklu doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır.
Araştırma sonuçlarına göre; öğretmenlerin okullarda paylaşılan liderlik uygulamalarına yönelik algı düzeyleri,
paylaşılan liderliğin görevlerin ortak tamamlanması, karşılıklı beceri geliştirme ve duygusal destek boyutlarında
yüksek, çalışanların merkezi olmayan etkileşim boyutunda ise düşük düzeydedir. Paylaşılan liderlik
uygulamalarının okullarda genel olarak var olma düzeyine yönelik öğretmen algıları ise yüksektir. Araştırmada
paylaşılan liderlik uygulamalarına yönelik öğretmen algılarının, paylaşılan liderliğin bazı boyutlarında, mesleki
kıdem, okulda bulunan öğretmen sayısı, çalışılan okul düzeyi ve eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı
farklılık gösterdiği görülmüştür. Araştırmada, yine öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeylerine yönelik
algılarının yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeyleri cinsiyet, mezuniyet
durumu, aynı okulda çalışma süresi, kıdem, çalışılan okul düzeyi, okulda bulunan öğretmen sayısı değişkenlerine
göre farklılaşmamaktadır. Araştırmanın başka bir sonucuna göre de, öğretmenlerin paylaşılan liderlik
uygulamalarına yönelik algıları ile psikolojik sermaye düzeyleri arasında anlamlı pozitif yönlü düşük düzeyde bir
ilişki tespit edilmiştir. Yine araştırmaya göre ilkokullarda öğretmen algılarına göre paylaşılan liderliğin görevlerin
ortak tamamlanması, karşılıklı beceri geliştirme, çalışanlar arasında merkezi olmayan etkileşim boyutları
öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeylerini yordamaz iken; duygusal destek boyutunun öğretmenlerin psikolojik
sermayelerini anlamlı bir şekilde yordadığı görülmüştür. Ortaokul ve liselerde ise, paylaşılan liderlik uygulamaları
öğretmenlerin psikolojik sermayelerini yordamamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Paylaşılan liderlik, Psikolojik sermaye, Pozitif psikoloji

THE RELATIONSHIP BETWEEN SHARED LEADERSHIP PRACTISES IN SCHOOLS AND TEACHERS 'PSYCHOLOGICAL CAPITALS

Öz

The aim of this study is to determine the relationship between the shared leadership practices in schools
and the psychological capital of teachers. The universe of the research, which was designed in relational screening
model, consists of 3986 teachers working in Uşak province in the 2016 - 2017 academic year, and the sample
group consists of 457 primary, middle and high school teachers. Simple random sampling was employed in the
study. The data were collected by using the ”Shared Leadership Scale” and Psychological Capital Scale. In the
analysis of the data, arithmetic mean, one-way analysis of variance, t-Test, Pearson Product-Moment Correlation
Coefficient and multiple regression analysis were used. According to the research results, the perception levels of
teachers on shared leadership practices at schools are high in the joint completion of tasks, mutual skill
development and emotional support dimensions of shared leadership, while they are low in the level of
decentralized interaction among personnel. It is observed that teachers' perceptions of shared leadership practices
in general at school are high. In the study, it was seen that the teachers' perceptions of shared leadership practices
differ significantly in some dimensions of shared leadership in terms of seniority, the number of teachers in the
school, the school level and the educational status. It was concluded that the perceptions of the teachers'
psychological capital were at a high level. Psychological capital levels of teachers were examined in terms of
gender, graduation status, working time in school, seniority, school level, number of teachers in school, but no
significant difference was found. According to another result of the research, a significant low positive correlation
was found between teachers' perception of shared leadership practices at school and psychological capital levels.
According to teachers' perceptions, whereas shared leadership’s joint completion of tasks mutual skill
development, and decentralized interaction among personnel don’t predict teachers' psychological capital levels; It was observed that emotional support dimension significantly predicts teachers' psychological capital in primary
schools. In secondary and high schools, shared leadership practices do not predict teachers' psychological capitals.

Anahtar Kelimeler

Shared leadership, Psychological capital, Positive psychology

Kaynakça

• Akbaba, Ö. (2016). Değişim mühendisliği, örgüt iklimi ve psikolojik sermayenin firma performansı üzerine etkisi: İstanbul Anadolu yakası aile şirketleri uygulaması (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ağıroğlu Bakır, A.(2013). Öğretmenlerin paylaşılan liderlik ve örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişkinin analizi(Yayımlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Malatya.
• Ağıroğlu Bakır, A.& Aslan, M. (2014). Paylaşılan liderliğin öğretmenlerin örgütsel bağlılığı üzerindeki etkisi. e-International Journal of Educational Research, 5 (3), 56-71.
• Akgün, E. (2015). Lise öğretmenlerinin psikolojik sermaye düzeyleri ile yaşam doyumu düzeyleri arasındaki ilişki(Yayınlamamış yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kahramanmaraş.
• Aslan, M., & Bakır, A. A. (2015). Okul örgütlerinde paylaşılan liderlik ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 21(1), 1-24.
• Avey, J.B, Nimnicht. J.L.& Pigeon, N.G.(2010).Two field studies examining the association between positive psychological capital and employee performance. Leadership & Organization Development Journal, 31(5), 384 - 401.
• Bakan, İ., & Büyükbeşe, T. (2010). Liderlik “türleri” ve “güç kaynakları” na ilişkin mevcut-gelecek durum karşılaştırması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (2 73-84.
• Beycioglu, K., & Aslan, B. (2010). Öğretmen liderliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 9(2), 764-775.
• Bıyıkbeyi, T. (2015). Çalışanların örgütsel adalet algıları ile psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişki: Doğu Akdeniz bölgesinde bir ilde bir alan araştırması (Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Bostancı, A. (2012). Paylaşılan liderlik algısı ölçeği’nin Türkçe uyarlaması. International Journal of Human Sciences, 9(2), 1619-1631.
• Büyükgöze, H. (2014). Lise öğretmenlerinin görüşlerine göre algılanan örgütsel destek ve psikolojik sermaye ilişkisi(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Çınar, A. (2015). Ortaöğretim Kurumlarında Paylaşılan Liderlik Algısı: Gerçek mi? Olabilir mi? Hayal mi? (Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Çimen, İ. (2015). Öğretmenlerin psikolojik sermaye algısına ilişkin faktörlerin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri
• Dönmez, B. (2014). Pozitif psikolojik sermaye ile işe ilişkin duyuşsal iyilik algısı, iş doyumu, işgören performansı ve yaşam doyumu ilişkilerinin seyahat acentası çalışanları örnekleminde incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Erdem, H. (2014). Algılanan Örgütsel Destek ve Kontrol Odağının Stresle Başa Çıkma Yöntemleri Üzerine Etkileri: Psikolojik Sermayenin Bu Süreçteki Rolü ve Bir Alan Araştırması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Erkmen, T., & Esen, E. (2012). Psikolojik sermaye konusunda 2003-2011 yıllarında yapılan çalışmaların kategorik olarak incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19). 89-103.
• Kaya, A., Balay, R., & Demirci, Z. (2014). Ortaöğretimde görev yapan öğretmenlerin psikolojik sermaye düzeylerinin đncelenmesi. Electronic Journal of Social Sciences, 13(48), 47-68.
• Kelekçi, H. (2015). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermayeleri ile Yeterlik İnançları Arasındaki İlişki. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Kütahya.
• Özer, N., & Beycioglu, K. (2013). Paylaşılan Liderlik Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları, İlköğretim Online, 12(1), 2 -11.
• Polatcı, S. (2011). Psikolojik sermayenin performans üzerindeki etkisinde iş aile yayılımı ve psikolojik iyi oluşun rolü (Yayımlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Sarıçiçek, L. (2014). Gaziantep ili Şehitkamil ilçesindeki ilkokullarda öğretmen görüşlerine göre paylaşılan liderlik ve okul iklimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Zirve Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Tağraf, H., & Çalman, İ. (2009). Ohio üniversitesi liderlik modeline göre oluşan liderlik biçimlerinin işletmelerin ihracat performansı üzerine etkisi ve Gaziantep ilinde bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 135-154.
• Tösten, R. (2015). Öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerine ilişkin algılarının incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.Tösten, R. ve Özgan, H. (2014), Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, EKEV Akademi Dergisi, 18(59), 429-442.
• Uslu, B., & Beycioğlu, K. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılıkları ile müdürlerin paylaşılan liderlik rolleri arasındaki ilişki. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 323-345.
• Yaşin, T. (2016). Kişilik özellikleri ve psikolojik sermayenin psikolojik iyi oluş, akış deneyimi, iş tatmini ve çalışan performansına etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yener, S. (2014). Özel ortaöğretim kurumlarında paylaşılan liderlik davranışı ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide psikolojik güvenlik algısının aracı değişken ilişkisinin araştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmaz, A. İ. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin paylaşılan liderlik davranışları (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yıldırım, H. B. (2014). Örgütsel Güven ile Psikolojik Sermaye Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Yıldız, H. (2015). Pozitif Psikolojik Sermaye, Örgütsel Güven ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Bir Alan Araştırması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir.