Adolf Hitler'in kült lider inşasında kullanılan propaganda posterlerinin göstergebilimsel analizi

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 6, 24 - 38, 31.10.2018

Caner Çakı

Öz

Adolf Hitler, Nazi Almanyası'nda
kitlelerin gözünde yaşayan bir efsane haline getirilmiştir. Hitler'in hayatını
halkına adadığı, insan üstü özellikler taşıdığı, her zaman en doğruyu söylediği
gibi mitler Naziler tarafından inşa edilerek milyonların Hitler'i sevmesi ve
onu örnek alması sağlanmıştır. Almanya'nın dört bir yanına Hitler'in resimleri
ve sözleri asılmış, heykelleri ve büstleri dikilmiş, Hitler'i öven marşlar
bestelenmiş, Hitler'i yücelten filmler çekilmiştir. Nazi propagandasının tüm bu
çabaları Hitler'i Alman halkının gözünde kült lider olarak inşa etmek ve
böylece onun kitleler üzerindeki diktasını sağlamlaştırmaktı. Bu çalışmada,
Naziler tarafından kullanılan propaganda posterlerinin Devlet Başkanı Adolf
Hitler'in kült lider olarak inşa edilmesi sürecinde nasıl bir rol oynadığı
ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, amaçlı örneklem metoduna göre
belirlenen beş farklı temadaki Hitler posteri (Hitler'in Yüzü, Stalingrad,
Kitleler, Tanrı Bizimle, Tek Lider) Roland Barthes'ın düzanlam (dénotation) ve
yananlam (connotation) boyutunda göstergebilimsel metod kullanılarak analiz
edilmiştir. Elde edilen bulgular çerçevesinde, Hitler'in kült lider inşasında;
tanrısal bir otorite tarafından görevlendirildiği, Alman halkını yönetebilecek
tek kişinin olduğu ve Hitlersiz bir Nazi Almanyası'nın asla büyük bir devlet
olamayacağı mitlerinin inşa edildiği görülmüştür. Böylece Hitler'in aldığı tüm
kararların tartışılmadan kabul edilmesi amaçlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kült Lider, Nazizm, Hitler, Propaganda, Poster

Kaynakça

• Akarcalı, Sezer (2003) İkinci Dünya Savaşında İletişim ve Propaganda. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Apor, Balázs (2004) Leader in The Making: The Role of Biographies in Constructing The Cult of Mátyás Rákosi. In The Leader Cult in Communist Dictatorships, pp. 63-80. London: Palgrave Macmillan.
• Arpa, Murat (2018) İş Güvenliğini Konu Alan Kamu Spotu Reklamlarında Korku Çekiciliği Kavramının Kullanılması, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2): 105-115.
• Aşma, Cüneyt (2017) Adolf Hitler. Erasmus Yayınları: İstanbul.
• Aziz, Aysel (2007) Siyasal İletişim. 2. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Barthes, Roland (2016) Göstergebilimsel Serüven, Çev. Mehmet Rifat - Sema Rifat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Barthes, Roland (2017) Görüntünün Retoriği, Sanat ve Müzik. Çev. Ayşenaz Koş - Ömer Albayrak. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Behrends, C. Jan (2004) Exporting the Leader: The Stalin Cult in Poland and East Germany (1944/45–1956). In The Leader Cult in Communist Dictatorships, pp. 161-178. London: Palgrave Macmillan.
• Canşen, Efgan (1997) Hitler'den Torunlarına, Almanya'da Eski ve Yeni Sağ. İstanbul: Göçebe Yayınları.
• Crowe, Anthony (2014) Heil Hitler. 3. Baskı. Ankara: Tutku Yayınevi.
• Çakı, Caner (2018a) Propaganda, İletişim ve Propaganda, Ed. Mustafa Karaca ve Caner Çakı. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Çakı, Caner (2018b) Nazi Almanyası Etkisindeki İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin Propaganda Posterleri Üzerine İnceleme. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 11(2): 252-272.
• Çakı, Caner (2018c) Mitinglerin Propagandadaki Rolü: Nürnberg Mitingleri'ne Ait Fotoğrafların Göstergebilimsel Analizi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 5(1): 59-79.
• Çakı, Caner ve Gülada, Mehmet Ozan (2018) Vichy Fransası'nda İşgal Propagandası. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7 (1): 53-80.
• Çakı, Caner, Karaburun Doğan, Derya ve Yılmaz, Nurcan (2018) "Horst-Wessel" Propaganda Marşı Üzerinden Nazizm İdeolojisinin İnşası. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2018 (46): 89-110.
• Eberle, Henrik ve Uhl, Mathiass (2017) Hitler Kitabı. Çev. M. Tüzel. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ennker, Benno (2004) The Stalin Cult, Bolshevik Rule and Kremlin Interaction in the 1930s. In The Leader Cult in Communist Dictatorships, pp. 83-101. London: Palgrave Macmillan.
• Erol, E. Gülbuğ, Cerrahoğlu, Necati ve Çakı, Caner (2017) Hitler Dönemi Eğitim Yapısındaki Otokrasinin Eleştirisi: Die Welle Filmi Üzerine Göstergebilimsel İnceleme, IX. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı, 1234-1249.
• Fiske, John (2017) İletişim Çalışmalarına Giriş. Çev. Süleyman İrvan. 5. Basım. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Geray, Haluk (2014) İletişim Alanından Örneklerle Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Gill, Graeme (1980) The Soviet Leader Cult: Reflections on the Structure of Leadership in the Soviet Union. British Journal of Political Science, 10(2): 167-186.
• Goebbels, Joseph (2016) Gerçek Yüzüyle Komünizm ve Teori ve Pratikte Bolşevizm. Çev. Zehra Köroğlu. İstanbul: Bilge Karınca Yayınları. Guiraud, Pierre (2016) Göstergebilim. Çev. Mehmet Yalçın. 3.Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Gülada, Mehmet Ozan (2018) Korku Çekiciliği Kavramının Trafik Kazalarını Konu Alan Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2): 131-143.
• Holocaust Encyclopedia https://encyclopedia.ushmm.org/tags/en/tag/adolf-hitler, Erişim Tarihi: 11.04.2018.
• Jowett, S. Garth and O'Donnell, Victoria (2014) Propaganda & Persuasion. USA: Sage.
• Kalkan Kocabay, Hasibe (2008) Tiyatroda Göstergebilim. 1. Basım. İstanbul: E Yayınları.
• Kershaw, Ian (1986) Der Hitler-Mythos: Volksmeinung und Propaganda im Dritten Reich. Mit einer Einführung von Martin Broszat, 41. Berlin: Walter de Gruyter.
• Kershaw, Ian (2007) Hitler, 1889-1936: Hubris. Çev. Zarife Biliz. Birinci Cilt. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kershaw, Ian (2009) Hitler, 1936-1945: Nemesis. Çev. Zarife Biliz. 2. Cilt, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Kershaw, Ian (2013) The “Hitler Myth”: Image and Reality in the Third Reich. In Nazism and German Society, 1933-1945, pp. 209-228. London: Routledge.
• Kuruoğlu, Huriye (2006) Propaganda ve Özgürlük Aracı Olarak Radyo. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Mazower, Mark (2014) Hitler İmparatorluğu, İşgal Avrupa'sından Nazi Yönetimi. Çev. Yavuz Alogan. 2. Baskı. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Langer, C. Walter (2005) Öteki Hitler. Çev. Haluk Gurulkan. İstanbul: Birharf Yayınları.
• O'Shaughnessy, Nicholas (2009) Selling Hitler: Propaganda and The Nazi Brand. Journal of Public Affairs, 9(1): 55-76.
• Öymen, Onur (2014) Bir Propaganda Silahı Olarak Basın. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Polat, Kürşad (2009) Heil Hitler. İstanbul: Yeni Yüzyıl Yayınları.
• Rees, E. Arfon (2004) Leader Cults: Varieties, Preconditions and Functions. In The Leader Cult in Communist Dictatorships, pp. 3-26. London: Palgrave Macmillan.
• Rifat, Mehmet (2013) Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü: Kavramlar, Yöntemler, Kuramcılar, Okullar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Saussure de, Ferdinand (2014) Genel Dilbilim Yazıları, Çev. Savaş Kılıç, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Sığırcı, İlhami (2016) Göstergebilim Uygulamaları, Metinleri, Görselleri ve Olayları Okuma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Strong, Carol & Killingsworth, Matt (2011) Stalin the Charismatic Leader?: Explaining the ‘Cult of Personality’as a Legitimation Technique. Politics, Religion & Ideology, 12(4): 391-411.
• Stamp-Auctions, http://stamp-auctions.de/lots_en.php?LISN=361734&Pic=0 Erişim Tarihi: 11.04.2018.
• Tanyeri Mazıcı, Emel ve Çakı, Caner (2018) Adolf Hitler’in Korku Çekiciliği Bağlamında Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı. Erciyes İletişim Dergisi, 5 (3): 290-306.
• Tarhan, Nevzat (2010) Psikolojik Savaş, Gri Propaganda. 13.Baskı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Tekinalp, Şermin ve Uzun, Ruhdan (2013) İletişim Araştırmaları ve Kuramları. 4. Baskı. İstanbul: Derin Yayınları.
• Third-Reich-Posters, http://www.third-reich-posters.co.uk/product/ein-volk/ Erişim Tarihi: 11.04.2018.
• USHMM, https://www.ushmm.org/propaganda/archive/poster-hitler-photo Erişim Tarihi: 11.04.2018.
• Welch, David (2001) Propaganda and the German Cinema, 1933-1945. London: IB Tauris.
• Welch, David (2008) The Third Reich: Politics and Propaganda. London: Routledge.
• Yaylagül, Levent (2017). Kitle İletişim Kuramları. Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar. 8. Baskı. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yücel, Erdinç (2017) Propaganda, Hitler'in Müftüsünden Nazi Türklere, Bir Diktatörün Otopsisi, İstanbul: Karakarga Yayınları.
• Zorlu, Yaşar; Çakı, Caner ve Karaca, Mustafa (2017) Türk Sinemasında Nazizm İdeolojisi: “Kırımlı” Filmi ve Göstergebilimsel Analizi, Sosyoloji Konferansları- Istanbul Journal of Sociological Studies, 56 (2): 65-93.