Türk televizyonlarında yayınlanan gelin kayınvalide programları: Hegemonik erkeklik bağlamında bir inceleme

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 7, 16 - 35, 30.04.2019

Mustafa Özer Özkantar

Öz

Bu
çalışmada Türk televizyonlarında yayınlanan ve kendine gelin kayınvalide
ilişkilerini konu alan iki farklı program, hegemonik erkeklik kavramının Türk
toplumundaki yansımaları bağlamında ele alınmaktadır. Bu noktada Gelinim
Mutfakta ve Zuhal Topal’la Sofrada programları feminist eleştirel söylem analizi
yöntemiyle incelenmiştir. Bu
programların eleştirel analizinde erkek egemen toplumun güçlü bir kitle
iletişim aracı olan televizyon üzerinden kadınları nasıl edilgenleştirdiği ve
erkek egemen ideolojiyi pekiştirmede ne tarz bir yöntem izlediği
vurgulanmıştır. Buna göre, ataerkil yapının ortaya koyduğu toplumsal cinsiyet
rolleri bu programlar aracılığıyla kadınların aleyhine işlemektedir. Yani
kadınlar değişen Türk toplumsal yapısına rağmen televizyonlarda hala yüzeysel,
edilgen hatta absürt şekilde betimlenmekte ve toplumsal anlamda ikinci plana
atılmaktadır. Bu süreçte ise televizyon programlarının mevcut tahakkümün en
belirgin ideoloji taşıyıcılarından biri olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle
ilgili çalışmada kadın rollerinin televizyon programlarında hegemonik erkeklik
bağlamında nasıl sunulduğu analiz edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kitle iletişim araçları, toplumsal cinsiyet, hegemonik erkeklik, gelin-kayınvalide programları

Kaynakça

• Akca, Emel Baştürk ve Tönel, Ebru (2011) Erkek(lik) Çalışmalarına Teorik Bir Çerçeve: Feminist Çalışmalarından Hegemonik Erkekliğe. Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil, Ed. İ. Erdoğan, ss.11-39. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Aşkın, Muhittin (2007) Kimlik ve Giydirilmiş Kimlikler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2): 213-220.
• Atay, Tayfun (2004). Erkeklik En Çok Erkeği Ezer. Toplum ve Bilim, (101): 11-31.
• Beneke, Timothy (1997) Proving Manhood Reflections on Men and Sexism. California: University of California Press.
• Bhasin, Kamla (2003) Toplumsal Cinsiyet Bize Yüklenen Roller, Çev. Kader Ay. İstanbul: Kadav Yayınlar.
• Bilgin, Nuri (2007) Kimlik İnşası. İzmir: Asina Kitaplar.
• Binark, Mutlu (2001) Kadının Sesi Radyo Programı ve Kimliği Konumlandırma Stratejisi, Toplumbilim. Ankara: Bağlam Yayınları.
• Bozok, Mehmet (2011) Soru ve Cevaplarla Erkeklikler. İstanbul: Sogep Yayınları.
• Bozok, Mehmet (2018) Türkiye’de Ataerkillik, Kapitalizm ve Erkeklik İlişkilerinde Biçimlenen Babalık. Fe Dergi, (10):31-42.
• Brannon, Ruth (1995) The Use of the Concept of Disability Culture: A Historian’ s View, Disability Studies Quarterly, 15(4): 3-15.
• Carrigan, Tim, Connell, Bob and Lee, John (1985) Toward a New Sociology of Masculinity, Theory and Society, 14(5): 551-604.
• Connell, Robert William (1998) Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Toplum, Kişi ve Cinsel Politika, Çev. Cem Soydemir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Connell, Robert William (2002) Masculinities And Men’s Health, Gender in Interaction. Perspectives On Femininity And Masculinity in Ethnography and Discourse, Ed. B. Baron. Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Connoly, William Eugene (1995) Kimlik ve Farklılık. İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Demez, Gönül (2005) Kabadayıdan Sanal Delikanlıya Değişen Erkek Imgesi. İstanbul: Babil Yayınları.
• Demren, Çağdaş (2003) Erkeklik, Ataerkillik ve İktidar İlişkileri. Toplumsal Cinsiyet, Sağlık ve Kadın, Hacettepe Üniversitesi Yayınları: Ankara.
• Dökmen, Zehra Yaşın (2004) Toplumsal Cinsiyet & Sosyal Psikolojik Açıklamalar. Ankara: İnkılap Kitabevi.
• Ehrenreich, Barbara (1995) The Decline of Patriarchy, Constructing Masculinity. Ed. Maurice Berger. New York: Routledge.
• Emeklier, Bilgehan (2011) Uluslararası İlişkiler Disiplininde Epistemolojik Paradigma Tartışmaları: Postpozitivist Kuramlar. Bige Strateji, 2(4).
• Erdoğan, İrfan (1999) Popüler Kültür, Kültür Alanında Egemenlik ve Mücadele. Popüler Kültür ve İktidar, Der. Nazife Güngör. Ankara: Vadi Yayınları.
• Ersoy, Ersan (2009) Cinsiyet Kültürü İçerisinde Kadın ve Erkek Kimliği (Malatya Örneği), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2): 209-230.
• günceldiziprogram.com, https://www.gunceldiziprogram.com/gelinim-mutfakta-yarisma-formati-basvuru-formu-sunucu-ve-yarismacilari/ (Erişim tarihi: 08.12.2018).
• Harris, Marla (2004) Gender Trouble in Paradise (Hotel) or a Good Woman is Hard to Find. Feminist Media Studies, 4(3): 356-58.
• Hearn, Jeff (2004) From Hegemonic Masculunity to the Hegemony of Men. Feminist Theory, 5(1): 49-72.
• Kaylı, Derya Şaşman (2011) Kadın Bedeni ve Özgürleşme, İzmir: İlya Yayınevi.
• Kepekçi, Egemen (2012) (Hegemonik) Erkeklik Eleştirisi ve Feminizm Birlikteliği Mümkün mü?. Kadın Araştırmaları Dergisi, (11): 59-86.
• Kılınç, Barış (2017) Medyada Eleştirel Yaklaşımlar. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Lazar, Michelle M. (2005) Feminist Critical Discourse Analysis: Gender, Power and Ideology in Discourse. New York: Palgrave Macmillan.
• Levy, Donald P. (2007) Hegemonic masculinity. Ed. Flood, M., Gardiner, J. K., Pease, B., Pringle, K. International Encyclopedia of Men and Masculinities. London: Routledge.
• Marshall, Gordon (1999) Sosyoloji Sözlüğü, Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mattelart, Armand (1998) İletişim Kuramları Tarihi, Çev. Merih Zıllıoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mellencamp, Patricia (1998) Durum Komedisi, Feminizm ve Freud. Gracie ve Lucy’nin Söylemleri. Eğlence İncelemeleri Kitle Kültürüne Eleştirel Yaklaşımlar, Haz. T. Modleski. İstanbul: Metis Yayınları.
• Meral, Pınar Seden (2011) Erkek Hegemonyasının (Yeniden) Üretimi: Dergi Reklamlarında Hegemonik Erkekliğin Temsili. Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil, Ed. İ. Erdoğan, ss.297-323. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• milliyet.com.tr, http://www.milliyet.com.tr/evlilik-programlari-kaldirildi-mi--magazin-2505948/ (Erişim tarihi: 10.12.2018).
• Morley, David (1990) Family Television: Cultural Power and Domestic Leisure. London: Routledge.
• Mutlu, Erol (1991) Televizyonu Anlamak. Ankara: Gündoğan Yayıncılık.
• Niedzviecki, Hal (2011) Ben Özelim, Çev. Sibel Erduman. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Nizam, Feridun ve Kök, Halime (2017) En İyi Benim Programı Örneğiyle Gündüz Kuşağı Televizyon Programlarındaki Kadın ve Erkek Temsiline Eleştirel Bir Bakış. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(44): 155-170.
• noluyo.tv, https://noluyo.tv/haber/14786/zuhal-topalin-sunacagi-yeni-format-belli-oldu/ (Erişim tarihi: 25.11.2018).
• Onur, Hilal ve Koyuncu, Berrin (2004) Hegemonik Erkekliğin Görünmeyen Yüzü: Sosyalizasyon Sürecinde Erkeklik Oluşumları ve Krizleri Üzerine Düşünceler, Toplum ve Bilim Dergisi (Erkeklik), (101):31-49.
• Özbay, Cenk ve Baliç, İlkay (2004) Erkekliğin Ev Halleri. Toplum ve Bilim, (101): 89-103.
• Özçatal, Elif Özlem (2011) Ataerkillik, Toplumsal Cinsiyet ve Kadının Çalışma Yaşamına Katılımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1).
• Özsoy, Aydan (2011) Yerli Polisiye Televizyon Dizilerinde Hegemonik Erkek(lik). Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil, Ed. İ. Erdoğan, ss.125-161. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Peltekoğlu, Filiz Balta ve Tozlu, Emel (2017) Medya Yansımaları Ekseninde Kadına Şiddet Sorunsalı ve Halkla İlişkiler. Marmara İletişim Dergisi, (28): 1-20.
• Prusank, Diane T. (2007) Masculinities in Teen Magazines: The Good, the Bad and the Ugly. The Journal of Men’s Studies. 15(2): 160-177.
• Sancar, Serpil (2009) Erkeklik: İmkânsız İktidar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Segal, Lynne (1992) Ağır Çekim Değişen Erkeklikler, Değişen Erkekler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Şimşek, A. Aslı ve Öner, Recep Volkan (2015) Türkiye’de Hegemonik Erkeklik: Medyada ve Hukukta İzler, Dönüşümler ve Olasılıklar. Global Media Journal TR Edition, 6(11): 447-477.
• Tajfel, Henri ve Turner, John C. (1986) The Social İdentity Theory of Intergroup Behaviour, Ed. S. Worchel & W. G. Austin. Psychology of Intergroup Relations. Chicago: Nelson Hall.
• Türk Dil Kurumu (1945) Türkçe Sözlük. Ankara.
• Weeks, Jeffrey (1998) Farklılığın Değeri, Kimlik: Topluluk, Kültür ve Farklılık, Çev. J. Rutherford, İstanbul: Sarmal Yayıncılık.
• Whitehead, Stephen M. (2007) Male, International Encyclopedia of Men and Masculinities, Der. Flood, M., Gardiner, J.K., Pease, B. and Pringle, K., New York: Routledge.
• Yüksel, N. Aysun (1999) Toplumsal Cinsiyet Olgusu ve Türkiye’deki Toplumsal Cinsiyet Kalıplarının Televizyon Dizilerindeki Yansımaları. Kurgu Dergisi, 33(16): 67-81.