Anlatıcı, Zaman, Mekân ve Mistik Deneyim Açısından Mitler ve İktidar İlişkisinin İncelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 1, 125 - 147, 01.06.2016

Orhan Keskintaş

Öz

İnsanlar, fiziksel mekânlar kadar kendi varlıklarını hissettikleri zihinsel ve mitsel mekâna da ihtiyaç duymuşlardır. Mit, topluma ait ortak bir duygusal ve zihinsel bir mekân ürettiği sürece iktidar ilişkilerinin de bir parçası haline dönüşür. Mitler aynı zamanda somutu aşmanın bir imkânını da kendi içlerinde barındırmaktadır. İktidarlara tarihsel meşruiyeti sağlayan, fertlere hangi hikâyenin devamı olduğu konusunda muhakeme oluşturan, mitin bu somutu aşma ve soyutlama çabasıdır. Mit, başlama, sonlanma gibi insanın iki temel korkusu ve zaman algısı içinde kendi varlığını Tanrı’nın, kralın ya da toplumun tahtının etrafında oluşturur. Şeyler, tahtı merkeze alarak dilsel dizge içinde, yeniden yerlerine yerleştirilir. Şeylerin dilsel dizge içinde yerleştirilmesi ve sınıflandırılması, iktidarın bilme ve ‘anlatım’la ilişkisinin gövdelendiği yerdir.  Bu çalışmada, mit ve iktidar arasındaki ilişki, mitsel mekân ve zaman, mistik deneyim, kozmogoni ve eskatolojik mitler bağlamında değerlendirilmeye çalışılmıştır. Temel varsayım, mitin modern bilim gibi kendi içinde şeylerin doğasının ne olduğuna dair bir inanç etrafında varlıkları sınıflandırdığıdır.

Anahtar Kelimeler

Mit, İktidar, Mitsel Zaman, Mitsel Mekân, Mistik Deneyim

The Evaluation of Relationship Between Myths and Power in Terms of Narrator, Time, Place and Mystical Experience

Öz

Human beings have needed physical environments as well as intellectual and mythical ones where they feel their own existence. As long as myth produces a common emotional and intellectual, it gets a part of governing relations. Myths also internally contain the opportunity to exceed the concrete. It’s the exceeding and abstracting effort of this concrete by myth that ensures historic legitimacy to the governors and gives individuals reasoning to understand the continuation of which story they are. Myth forms its presence around God’s, King’s or society’s throne within human beings’ two fears like beginning or ending as well as within the concept of time. Things are replaced again within the linguistic arrangement by getting the throne to the centre.  In this research, the relationship between myths and power has been tried to be evaluated in the concept of mythical place and time, mythical experience, cosmogony and eschatological myths.

Anahtar Kelimeler

Myth, Power, Mytical Time, Myhical Environment, Mythical Experience

Kaynakça

• Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek. (çev. A. Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Balandier, G. (2010). Siyasal Antropoloji. (çev. D. Çetinkasap). İstanbul: İş Bankası K.Yay.
• Deleuze, G., Guattari, F., & Akay, A. (1990a). Kapitalizm ve Şizofreni 1. (çev. A. Akay). İstanbul: Bağlam Yay.
• Deleuze, G., Guattari, F., & Akay, A. (1990b). Kapitalizm ve Şizofreni 2. (çev. A. Akay). İstanbul: Bağlam Yay.
• Demir, G. Y. (2013). Claude Lévi-Strauss Yerliler Arasında Bir Yapı Ustası. [Erişim: 12.01.2016], https://www.academia.edu/2577031/Mit_ve_Anlam_Myth_and_Meaning_
• Dumezil, G. (2012). Mit ve Destan. (çev. A. Berktay). İstanbul: Yapı Kredi.
• Durkheim, E. (2010). Dinsel Yaşamın İlk Biçimleri. (çev. Ö. Ozankaya). İstanbul: Cem Yay.
• Eliade, M. (1994). Ebedi Dönüş Miti. (çev. Ü. Altuğ). İstanbul: Metis Yay.
• Eliade, M. (2001). Mitlerin Özellikleri. (çev. S. Rıfat). İstanbul: Om Yay.
• Etöz, Z. (2011). Mit ve İktidar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(3), 157-176.
• Foucault, M. (2011). Büyük Kapatılma. (çev. I. Ergüden & F. Keskin). İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Hooke, S. H. (2002). Ortadoğu Mitolojisi. (çev. A. Şenel). İstanbul: İmge Kitabevi.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih K.
• Lévi- Strauss ( 1963). Structural Anthropolgy. New York: Basic Books.
• Lévi- Strauss (2013). Mit ve Anlam. (çev. Ş. Süer & S. Erkanlı). İstanbul: Alan Yay.
• Levy- Bruhl, L. (2006). İlkel Toplumlarda Mistik Deneyim ve Simgeler. (çev. O. Adanır). Ankara: Doğu Batı Yay.
• Malinowski, B. (2000). Büyü, Bilim ve Din. (çev. S. Özkal). İstanbul: Kabalacı Yayınevi.
• Ocak, A. Y. (2015). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özbudun, S., Şafak, B. & Altuntek, S. (2006). Antropoloji Kuramlar/ Kuramcılar. Ankara: Dipnot Yay.