The Development and Institutionalization of Interventionism with Subjective Facts in Turkish Economic History: Etibank Model

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 275 - 282, 03.02.2019

Bengü Doğangün Yasa

https://doi.org/10.18506/anemon.438486

Öz

The
state interventionism was tried to be arranged in an institutional framework in
Turkish economic history from the early periods of the republic. This study
aims to find out the corporate facts of the state interventionism in Turkey by
analyzing activities of Etibank which was established for representing the
interventionism in the heavy industry area between 1935-1950 and legal
regulations were made in those years. Analyzing Turkish political economy in a
particular time using an institution contributes to characterize
interventionism. In this study Etibank’s activities were observed and it was
revealed that Turkish state interventionism had pragmatic features.      

Anahtar Kelimeler

State Interventionism, Statism, Etibank

Türkiye İktisat Tarihinde Öznel Boyutları ile Müdahaleciliğin Gelişimi ve Kurumsallaşması: Etibank Örneği

Öz

Türkiye
iktisat tarihinde Cumhuriyetin erken dönemlerinden itibaren devlet
müdahaleciliği kurumsal bir çerçeve içerisinde oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu
çalışma müdahaleciliği ağır sanayi alanında temsil etmek üzere kurulan
Etibank’ın 1935-1950 tarihleri arasındaki faaliyetlerini ve bu dönemde
gerçekleştirilen yasal düzenlemeleri analiz ederek; Türkiye’de devlet
müdahaleciliğinin kurumsal boyutlarını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Türkiye
iktisat tarihinin belirli bir döneminde oluşturulmaya çalışılan ekonomi
politiğin, kurumsal bir örnek üzerinden analizi, müdahaleciliğin niteliğinin
tanımlanmasına katkı sağlayacaktır. Çalışmada Etibank’ın kuruluş yıllarını
takiben faaliyetleri genel çerçevede incelenmiş; Türkiye’de devlet
müdahaleciliğinin pragmatik nitelikler sergilediği gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Devletçilik, Devlet Müdahaleciliği, Etibank

Kaynakça

• Ahmad, F., (1980). Vanguard of a Nascent Bourgeoisie: The Social and Economic Policy of the Young Turks 1908-1918, Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi 1071-1920. (ed), Osman Okyar ve Halil İnalcık, Ankara: Meteksan Limited Şirketi
• Aksoy, Ş, (1994). “Türkiye’de Kamu İktisadi Teşebbüsleri: Genel Bir Bakış”. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 27, Sayı 2.
• Âli İktisat Meclisi, (Ankara 1933). Türkiye’de Sanayi Nasıl Teessüs ve İnkişaf Edebilir? No:12. Başvekâlet Müdevvenat Matbaası.
• Alp, Tekin, (1936). Kemalizm. İstanbul: Cumhuriyet Gazetesi Matbaası.
• Altıntaş, M., (1978). “Türkiye’de Planlı Kalkınma ve UygulamaSonuçları”. Ankara İktisadi ve Ticari İlimler AkademisiMuğlaİşletmecilik Yüksek Okulu Yayını, No:2.
• Apak, K, (1952). Türkiye’de Devlet Sanayi ve Maadin İşletmeleri. İzmit: Selüloz Basımevi.
• Aysan, M., A., (1980). 100. Doğum Yıldönümünde Atatürk’ün Ekonomi Politikası. İstanbul Üniversitesi Yayınları, Atatürk Devrimleri Araştırma Enstitüsü Yayın No: 8.
• Başbakanlık Umumi Murakabe Heyeti, (1940). Etibank 1939 Yılı Umumi Murakabe Heyeti Raporu, Ankara.
• Başbakanlık Umumi Murakabe Heyeti, (1942). Etibank 1941 Yılı Umumi Murakabe Heyeti Raporu, Ankara.
• Başbakanlık Umumi Murakabe Heyeti, (1944). Etibank 1943 Yılı Umumi Murakabe Heyeti Raporu, Ankara.
• Başbakanlık Umumi Murakabe Heyeti, (1945). Etibank 1944 Yılı Umumi Murakabe Heyeti Raporu, Ankara.
• Başbakanlık Umumi Murakabe Heyeti, (1948). Etibank 1947 Yılı Umumi Murakabe Heyeti Raporu, Ankara.
• Başbakanlık Umumi Murakabe Heyeti, (1949). Etibank 1948 Yılı Umumi Murakabe Heyeti Raporu, Ankara.
• Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, (1942). İstatistik Yıllığı (1940-1941). Cilt 12, Ankara.
• Boratav, K., (1974). 100 Soruda Türkiye’de Devletçilik. İstanbul: GerçekYayınları.CHP Yedinci Kurultay Tutanağı. (1948). Ankara: Ulus Basımevi.
• Çavdar, T., (1983). “Cumhuriyet Döneminde Türk İktisat Düşüncesi”.Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 4.cilt, İstanbul: İletişim Yayınları. Çavdar, T., (2003). Türkiye Ekonomisinin Tarihi. İmge Kitabevi, Ankara.
• Dav’er, A.. (18 Mayıs 1946). "Yeni Sanayi Hamlemize Dair", Cumhuriyet Gazetesi.
• Derin, H., (1940). Türkiye’de Devletçilik. İstanbul: Çituri Biraderler Basımevi.
• Herslag, Z.Y., (1995). “Atatürk’ün Devletçiliği”, Türkiye’de Devletçilik (İç.), Nevin Coşar (Der.), İstanbul: Bağlam Yayınları, s. 207-218
• İnan A., (1973). Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyetinin Birinci Sanayi Planı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İnönü, İ. (1933). “Fırkamızın Devletçilik Vasfı”. Kadro Aylık Fikir Mecmuası (Tıpkı Basım 19- 36. Sayıları 1933- 1934).(Kasım 2011), Cilt 2, Sayı 22. İstanbul: İleriYayınları.
• Hazine Müsteşarlığı, Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü (2003), 1923-2003 Türkiye Ekonomisi, Cumhuriyetin 80.Yılı Özel Sayısı. Ankara.
• Gevgilili, A., (1987). Yükseliş ve Düşüş. Istanbul: Baglam Yayinevi
• Kazgan, G., (1978). “Türk Ekonomisinde 1927–1935 Depresyonu, Kapital Birikimi ve Örgütleşmeler”. Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Tarihiyle İlgili Sorunlar Sempozyumu 14–16 Ocak 1977, İstanbul: İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi Mezunları Derneği Yayınları.
• Kessler, G., (1949). ‘’Zonguldak ve Karabükteki Çalışma Şartları’’. İçtimaî Siyaset Konferansları, İstanbul, Kitap : II. Keyder, Ç., (1993). Ulusal Kalkınmacılığın İflası, İstanbul, Metis Yayınları
• Kuyucuklu, N., (1986). Türkiye İktisadı. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Laufenburger, H., (1941). İktisadi Sahada Devletin Müdahalesi. (Çev: Zekai Apaydın), İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası.
• Okyar, O., (1995). “Devletçilik Kavramı”. Türkiye’de Devletçilik (iç.), Nevin Coşar (Der.), s.189-206, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Pamuk, Ş., (2012). Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Talas, C., (1969). Ekonomik Sistemler. Ankara: Sevinç Matbaası
• Serin, N., (1963). Türkiye’nin Sanayileşmesi. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Sezen, S., (1999). “Devletçilikten Özelleştirmeye Türkiye'de Planlama”. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayın, No: 293, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1932). Devre V, cilt 4, Birleşim: 38, Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1932). Devre IV, Cilt 9, İnikat 77’Ye ek, Sıra No: 265, Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1932). Devre IV, Cilt 9, Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1932). Devre IV, Cilt 9, İnikat 80’e ek, Sıra No: 270,Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1932). Devre IV, Cilt 16, 65. İnikad, Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1935). Devre V, Cilt 4, İntikat 18’e ek, Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1950). Devre VIII, Sıra 2, Cilt 25, Birleşim 72, Ankara: TBMM Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, (1971). Birleşim 49, 15.2.1971.
• Tekeli, İ., S., İlkin (1977). “1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları”. Türkiye Belgesel İktisat Tarihi Serisi, Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Tekeli, İ., S., İlkin (1984). “Türkiye’de Planlama: Ülkesel, Bölgesel, Kentsel”.Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekeli, İ.,S., (1979-1980). "II. Dünya Savaşı Sırasında Hazırlanan Savaş Sonrası Kalkınma Plan ve Programları'". ODTÜ Gelişme Dergisi, Özel Sayısı, ss.289-325.
• Tezel, Y.S., (2000). Cumhuriyet Doneminin İktisadi Tarihi (1923- 1950). Istanbul: Tarih Vakfi Yurt Yayınları.
• Topçuoğlu, H., (1956). “Etibank ve Sosyal Politikası”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.13 Sayı.1, s. 287-328.
• Toros, H., (1954). Türkiye Sanayi Devlet İşletmeleri. İstanbul: Güven Basımevi.
• Tuna, S., (2009). Türkiye’de Devlet İşletmeciliği ve Sümerbank (1932- 1939). İstanbul: DerlemYayınları.
• Ulus Gazetesi, 26Ağustos 1935.