ADİL YARGILANMA HAKKI BAKIMINDAN ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 8, 50 - 75, 31.08.2018

Kenan Güzel

Öz

Hukuk sistemleri ülkeden ülkeye değişkenlik gösterse de herkesin sahip olduğu bazı vazgeçilemez temel haklar vardır. Demokratik ve çağdaş toplum yapısı üzerine temellendirilmiş her devlet, kişiye sıkı sıkıya bağlı olan bu hakları korumak ve söz konusu hakların en iyi şekilde gözetilmesini sağlamak ile mükelleftir. Temel haklar, genel anlamda her devletin Anayasası’nda düzenlemeye tabii tutulmuştur. Bu düzenlemelerin yanı sıra, uluslararası platformda, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde de bir takım temel haklar ‘insan hakları’ adı altında güvence altına alınmıştır. Adil yargılanma hakkı, alt unsurlardan oluşan bir temel haktır. İlgili hakkın kapsamına, makul sürede yargılanma hakkı, etkili başvuru hakkı, bağımsız bir mahkeme tarafından yargılanma hakkı ve mahkemenin verdiği kararı gerekçeli olarak öğrenme hakkı şeklinde haklar girmektedir. Adil yargılanma hakkının unsurlarından olan makul sürede yargılanma hakkı, yargı yoluna başvuran herkesin mümkün olan en kısa sürede yargılanması anlamına gelmektedir. Ancak bazı durumlarda yargılama gereğinden fazla sürüncemede kalarak kişinin hakkının teminini geciktirmektedir. İşte bu gibi durumlarda olağan ve lehe sonuç alınamaması halinde de olağanüstü kanun yollarına başvurmak suretiyle uğranılan zararın tazmini talep edilmektedir. hakkının ihlal edildiğini iddia eden kişilere olağanüstü kanun yolu olarak Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti) hakkı tanınmıştır. Çalışmamızda, Bireysel Başvuru hakkının mahiyeti konusunda bilgi verilmeye çalışılmış ve bu doğrultuda hakkın niteliğine, işlevselliğine ve ön şartlara değinilmiştir. Devamında, adil yargılanma hakkı ele alınarak hem Anayasa hem de AİHS kapsamında detaylandırılmıştır. Çalışmamızın son kısmında ise AYM’nin Bireysel Başvuru kapsamında verdiği bir takım kararlar irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bireysel Başvuru, Adil Yargılanma, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Anayasa Şikayeti

Kaynakça

• ATASOY, Hakan, ‘Türk Hukukunda Bireysel Başvuru Yolu’, Y.2012, S.9.
• AYDIN, Öykü Didem, ‘Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel
• Başvuru’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.2011, S.4.
• BAYRAKTAR, Tuğba/ KOYUNCA, Nuran, ‘Adil Yargılanma Hakkı’,http://www.registericpess.org/index.php/ICPESS/article/view/1271/41, E.T. 07.12.17.
• ÇELİKYAY, Hakan Sabri, ‘Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarının ‘Başvuru Yollarının Tüketilmesi’ Ölçütü Açısından Değerlendirilmesi’ http://dergipark.ulakbim.gov.tr/iuhfm/article/view/5000175149, E.T. 06.12.17.
• ERGÜL, Ozan, Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında İçtihat İstikrarsızlığı, 1. Baskı, Ankara, 2016.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 21. Baskı, Bursa, 2017.
• GÖZTEPE, Ece, Anayasa Şikayeti, Ankara, 1998.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Anayasa Hukuku, 19. Baskı, Ankara, 2013.
• https://hudoc.echr.coe.int/eng#{"fulltext":["buker and turkey"],"documentcollectionid2":["GRANDCHAMBER","CHAMBER"],"itemid":["001-58902"]}, E.T. 13.12.17.
• https://hudoc.echr.coe.int/eng#%7B%22documentcollectionid2%22:%5B%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22%5D%7D., E.T. 13.12.17.
• https://hudoc.echr.coe.int/eng#%7B%22documentcollectionid2%22:%5B%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22%5D%7D, E.T. 13.12.17.
• İNCEOĞLU, Sibel, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, 3. Baskı, İstanbul, 2013.
• KALABALIK, Halil, İnsan Hakları Hukuku, 3. Baskı, Ankara, 2013.
• KARTAL, Kaya, ‘Adil Yargılanma Hakkı’, http://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/makaleler/birikimlerIII/117.pdf, E.T.07.12.17.
• KAŞIKARA, M. Serhat, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. Maddesi Çerçevesinde Makul Süre İçerisinde Yargılama Hakkı’, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.84, 2009.
• KILINÇ, Bahadır, ‘Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Kurumu ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği’, http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/bahadir_kilinc.pdf, E.T.04.12.17.
• KORKMAZ, Ramazan, Medeni Usul Hukuku Açısından Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, 1. Baskı, İstanbul, 2014.
• KÖKÜSARI, İsmail, ‘Hak Arama Özgürlüğü ve 2010 Anayasa Değişiklikleri’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.2011, S.4.
• ÖZDEK, Yasemin, Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, 1. Baskı, Ankara, 2004.
• PEKCANITEZ, Hakan, ‘Mukayeseli Hukukta Medeni Yargıda Verilen Kararlara Karşı Anayasa Şikayeti’, www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa-yargisi/anyargı2/pekcanitez.pdf.
• PEKCANITEZ, Hakan/ ATALAY, Oğuz/ ÖZEKES, Muhammet, Medeni Usul Hukuku, 4. Baskı, Ankara, 2016.
• SAĞLAM, Fazıl, Anayasa Hukuku Ders Notları, 1. Baskı, Lefkoşa, 2013.
• ŞİRİN, Tolga, Bireysel Başvuru Hakkı, 1. Baskı, İstanbul, 2015.
• TEZCAN, Durmuş/ ERDEM, Mustafa Ruhan/ SANCAKDAR, Oğuz/ ÖNOK, Rifat Murat, İnsan Hakları El Kitabı, 6. Baskı, Ankara, 2016.
• UYGUN, Esra/ GERÇEK, Adnan, ‘Anayasa Mahkemesinin Vergilendirme Alanındaki Bireysel Başvuru Kararlarının Değerlendirilmesi’, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 2017, S.29.
• YOKUŞ, Sevtap, Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, 2. Baskı, Ankara, 2015.