The Çorum Manuscript Variant of the Tale of Kurbani and Perüzat and an Assessment on this Variant

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 12, 240 - 259, 01.07.2018

Mehmet Erol

https://doi.org/10.17067/asm.437921

Öz

Aşık Kurbani, the
founder of Azerbaijan minstrel literature, lived in the 16th century. The
biography of Kurbani, no information about life on historcal sources, is based
on his poems and the tale told in his name. His poems and his tale reached from
oral sources and manuscript sources reached to these days by variance over
time. Since there is a grown up in Azerbaijan (North and South), there have
been numerous publacations on Kurbani’s variants of his poems and his tale or
on his poems reviews. The
poems and tale of Aşık Kurbani took part in manuscripts and verbal sources in
Anatolia. The collection of verbal sources related to this topic was made near
the Azerbaijan area (Eastern Anatolia Region) while the manuscript sources were
written in different regions of Anatolia. In this article, a manuscript and a
recorded Kurbani’s tale in this manuscript were studied. The mentioned
manuscript variant is published for the first time in this article. In our
study are introduced Aşık Kurbani also provides information about resources and
work in Turkey. In addition, The episodes of the Kurbani and Perüzat tale,
which we call the Çorum Manuscript Variant, are shown.

Anahtar Kelimeler

Minstrel’s tales. tale of Kurbani and Perüzat, Manuscripts, Cunks

KURBANİ İLE PERÜZAT HİKÂYESİNİN ÇORUM YAZMA VARYANTI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Azerbaycan sahası
âşık edebiyatının kurucusu sayılan Âşık Kurbani 16. yüzyılda yaşamıştır. Hayatı
hakkında tarihî kaynaklarda bilgi bulunmayan Kurbani’nin biyografisi şiirleri
ve adına anlatılan hikâyeye dayanılarak oluşturulmuştur. Sözlü kaynaklar ile az
da olsa yazma kaynaklardan ulaşılan şiirleri ve hikâyesi zaman içinde
varyantlaşarak günümüze ulaşmıştır. Azerbaycan (Kuzey ve Güney) sahasında
yetişmiş bir âşık olduğundan Kurbani’nin şiirleri ve hikâyesinin varyantları
üzerine yahut bunların yorumlanmasıyla ilgili bu sahada çok sayıda yayın
yapılmıştır. Âşık Kurbani’nin şiirleri ve hikâyesi Anadolu sahasında da yazılı
ve sözlü kaynaklarda yer bulmuştur. Bu konudaki sözlü derlemeler daha çok
Azerbaycan sahasına yakın yerlerden (Doğu Anadolu Bölgesi) yapılmışken Kurbani’ye
ait bilgilerin bulunduğu cönkler, mecmualar ve risaleler gibi yazma kaynaklar
ise Anadolu’nun daha farklı bölgelerinde tutulmuştur. Bu çalışmada Kurbani
hikâyesinin bulunduğu bir yazma risale ile bu risalede kayıtlı hikâye konu
edilmiştir. Söz konusu hikâyenin ilk kez yayınlandığı bu çalışmada Âşık Kurbani
tanıtılarak Türkiye’deki kaynaklar ve çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir.
Kurbani ile Perüzat Hikâyesinin Çorum Yazma Varyantı şeklinde adlandırdığımız
metnin epizotları gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halk hikâyesi, Kurbani ile Perüzat Hikâyesi, Yazma eser, Cönkler

Kaynakça

• Abbaslı, T. (2016). Qurbaninin Poetik İrsi (Monoqrafya), Bakı: Orxan Neşriyyat.
• Caferoğlu, A. (1948). “Terekeme Ağzı İle Hudutboyu Şarilerimizden Kurbani ve Şiirleri”, Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, C. III, S. 1-2, s. 87-106.
• Ahundova, S. (2001). Bir Azerî Destanı: Kurbani (Giriş-Metin-Tercüne-Dizin), İstanbul: Marmara Ü., Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Alptekin, A. B. (1996). Halk Hikayelerinin Motip Yapısı, Ankara: Akçağ.
• Birdoğan, N. (1973). “Saz Şairleri: Kurbani”, Türk Folklor Araştırmaları, C.14, No: 284, s.6671-6678.
• Boratav, P. N. (1988). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, İstanbul: Adam Yayınları.
• Dadaşzade, A. (1972). Qurbani, Bakı.
• Efendiyev, P. (1992). Azerbaycan Şifahi Xalk Edebiyyatı, Bakı: Maarif Neşriyyatı.
• Güneş, A. G. (2013) Kurbani Hikâyesi Üzerine Bir İnceleme, Kırşehir: Ahi Evran Üniverstesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ilıca, A. (2013), “Çorum’da Sosyal ve Kültürel Hayat”, Çorum ve Kültür, Çorum: Çorum Valiliği Yayını, s.155-177.
• Kazımov, Q. (2006). Qurbani Eserleri (2. Baskı), Bakı: Şarq-Qarb.
• Korgunal, M. Z. (1935). Âşık Kurbani, İstanbul: Beyazıd Bozkurt Matbaası.
• Köktürk, Şahin (1990). Kurbani ve Peri Hikâyesi Üzerine Bir Araştırma, Samsun: Samsun 19 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Menzuri, A. (1990). Âşık Kurbani ve Peri Hanım, Tebriz: İnşarâtı Yârân.
• Mümtaz, S. (1927). El Şairleri, Bakü: Azer Neşr Matbaası.
• Oğuz, M. Öcal (1993), “Azerbaycan Âşıklık Geleneği ve Dirili Kurbanı”, Milli Folklor, S. 20, ss. 35–39.
• Paşayev, S. (1989). Azerbaycan Folkloru ve Aşıq Yaradıcılığı, Bakı: ADU Neşriyyatı.
• Qaraxanlı, M. İ. (2010). Âşıq Qurbani Şerler, Tebriz: Neşr-i Axtar.
• Tehmasib, M. H. ve Axundov, E. (2005). Azerbaycan Dastanları I.c., Bakı: Lider Neşriyat.
• Tehmasib, M. H. (2011). Seçilmiş Eserleri II (Azerbaycan Xalq Dastanları Orta Esrler), Bakı: Slavyan Üniversiteti.
• Türkmen, F. vd. (2011). Âşık Lütfi Hayatı, Sanatı ve Hikâyeleri, Kars: Kars Valiliği.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1940). “Aşık Kurbani'nin Üç Manzumesi”, Halkbilgisi Haberleri Mecmuası, C.10, S.109, s. 8-11.