KADI BURHANEDDİN’İN DAMADI MEZİD BEY

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 127 - 142, 20.06.2017

Hasan Yüksel

Öz

Yıldırım
Bayezid’in tazyiki üzerine Diyarbekir’e doğru kaçan Kadı Burhaneddin, Kara
Yülük Osman Bey tarafından öldürülünce, diğer Anadolu beyliklerinin hâkimiyet
alanları gibi, Sivas da Osmanlı topraklarına ilhak edilmiş ancak Timur’un
Çubukova’daki zaferinin ardından, Anadolu beyleri ve halefleri yeniden
Osmanlı’nın karşısına dikilip topraklarına kavuşma mücadelesine girişmişlerdi.

Sivas’ta
böylesi bir davaya kalkışan Mezid Bey’in kimliği konusunda senaryoya varan
iddialar ve tartışmalar vardır. Bu iddialardan birincisi, Amasya Tarihi yazarı Hüseyin Hüsameddin tarafından Mezid Bey’in
Kürt olduğuna ilişkin söylemdir. Bu makalede, ilk kez ortaya konulan Hisariye
Medresesi vakfiyesindeki tarihi kayıtlar, bu söylemin doğru olmadığını
göstermiştir. İkincisi, eğer bir yanılgı söz konusu değilse, bu dönemde Osmanlı
tarih sahnesinde ayrı bir şahsiyet olarak görülen ve II. Murad’ın mirahuru
olduğu söylenilen diğer bir Mezid Bey bulunduğudur. Ancak, Johann Wılhelm
Zınkeısen (öl. 1863), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi adlı eserinde, bu
Mezid Bey’inKadı Burhaneddin’in ardından Sivas’ta Çelebi Mehmet’in karşısına
dikilen Mezid Bey olduğunu ileri sürer ve onu, “Çelebi Mehmed’in Avrupa’daki seferinde rol oynayan en iyi
komutanlarından biri olarak” tavsif eder. Bu Mezid Bey, Transilvanya
taraflarına akına çıktığı sırada bir anlatımda 30 Zilkade 845 (18 Mart 1442)
tarihinde, ikinci söylemde Hicri 846 (Mart 1442)’da Hirmanştad’ı kuşatırken
Macarların şiddetli hücumuyla karşılaşmış ve oğluyla, başka bir rivayete göre,
iki oğluyla beraber şehit düşmüştür. Ancak Mezid Bey’in ölümü ve bu seferlerin
meydana geliş tarihlerine ilişkin kayıtların, Osmanlı sefer kronolojisiyle
uyumlu olmadığı da söylenmektedir. Bu durumda Tokat’taki mezar kitabesinde
Ramazan 836’da (Nisan 1433) vefat ettiği kesin olan Mezid Bey’in savaş alanında
şehit olan Mezid Bey ile aynı şahıs olması ve savaş meydanında vuku bulan
şahadeti üzerine na’şının Tokat’a getirilip defnedilmiş olması muhtemeldir.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Mezid Bey, Kadı Burhaneddin, Çelebi Mehmed, Ankara Savaşı

MEZID BEY THE SON-IN-LAW OF KADI BURHANEDDIN

Öz

Kadı Burhaneddin who fled to Diyarbekir due to the
pressure from Yildirim Beyazid, was killed by Kara Yülük Osman Bey: therefore,
Sivas was added to Ottoman territories just as the other sovereign territories
of the Anatolian principalities. However, Anatolian seigneurs and successors
attempted to re-gain their territories from Ottoman right after the victory of
Timur in Çubukova.

There are rumors, discussions and even scenarios about
Mezid Bey who attempted the similar case in Sivas. The first of these rumors is
that Hüseyin Hüsameddin who wrote The
History of Amasya, stated that Mezid Bey is Kurdish. This article presents
that the historical records which were arisen for the first time in the
foundation of Hisariye Madrasah, prove that those rumors are not correct.

Secondly, if there is no mistake, there is another
Mezid Bey referred as mirahor of Murad the Second in the Ottoman history scene.
However, Johann Wilhelm Zinkeisen (died in 1863) claims in his book called The History of Ottoman Empire that this
Mezid Bey is the one who challenged Çelebi Mehmet in Sivas right after Kadı
Burhaneddin and, he describes him as “one
of the best commanders of Çelebi Mehmet in Europe”.

This Mezid Bey got martyred during capturing
Hirmanştad together with his son, according to another story together with his
two sons. He was attacked by Hungarians in 30 Zilkade month (18 March 1442) and
according to another story in 846 Hijri month (March 1442) during his invasion
near Transylvania. However, the records on the death of Mezid Bey and the dates
of these journeys do not correspond to the journey chronology of Ottoman.

In the circumstances, it is possible that Mezid Bey
who certainly died in 836 Ramadan month (April 1433) according to the grave stone
written in Tokat, is the same person with Mezid Bey who got martyred in the
battlefield: according to his testimony in the battlefield, his body was moved
to Tokat. 

Anahtar Kelimeler

Sivas, Mezid Bey, Kadı Burhaneddin, Çelebi Mehmed, Ankara Battle

Kaynakça

• Açıkel, Ali -Abdurrahman Sağırlı (2005). Osmanlı Döneminde Tokat Merkez Vakıfları-Vakfiyeler. C. 1, Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yay.
• Amasyalı Abdi zâde Hüseyin Hüsameddin (1927). Amasya Tarihi. C. 3, İstanbul: Necm-i İstikbal Matbaası.
• Âşık Paşazâde (1332). Tevârih-i Âl-i Osman’dan Âşık Paşazâde Tarihi (Ali Bey neşri). İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Âşık Paşazâde Tarihi (2013). haz. Necdet Öztürk, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
• Besim Darkot (1988). Sıvas. İslam Ansiklopedisi. C. 10. s. 569-577.
• Celâlzâde Salih Çelebi (2013). Hadîkatü’s-Selâtin İnceleme-Metin. haz. Hasan Yüksel- İbrahim Delice. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Gelibolulu Mustafa Âli (2009). Künhü’l-Ahbâr Dördüncü Rükn: Osmanlı Tarihi. C. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Hoca Sadedin (1992). Tacü’t-Tevarih. C. I, II, Sad. İsmet Parmaksızoğlu. Eskişehir: Anadolu Matbaası.
• İnalcık, Halil (2003). Mehmet I. DVİA. C. 28. s. 391-394.
• İnalcık, Halil (2006). II. Murad.DVİA. C. 31. s. 164-172.
• Lütfi Paşa (1341). Tevarih-i Âl-i Osman. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Mehmet Neşri (1987). Kitâb-ı Cihan-nümâ Neşri Tarihi. C. 1. Yay: Faik Reşit Unat- Mehmet Altay Köymen, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Mustafa Nuri Paşa (1327). Netâyicü’l-Vukûât. C. I. İstanbul: Uhuvvet Matbaası.
• Müneccimbaşı Ahmet b. Lütfullah (1285). Sahaifü’l-Ahbar. C. III, İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Müneccimbaşı Ahmet b. Lütfullah (1995). Camiü’d-Düvel Osmanlı Tarihi (1299-1481). Yay. haz. ve çev. Ahmet Ağırakça. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Rıdvan Nafiz-İsmail Hakkı (1928/H.1346). Anadolu Türk Tarihi Tetkikatından Sivas Şehri. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Ruhi Tarihi (1992). haz. Yaşar Yücel-Erdoğan Cengiz. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Solakzâde Mehmed Hemdem Çelebi (1989). Solakzâde Tarihi I. haz. Vahit Çubuk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1982). Osmanlı Tarihi. C. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını.
• (Uzunçarşılı), İsmail Hakkı (1927/1345). Anadolu Türk Tarihi Vesikalarından Tokat, Niksar, Zile, Turhal, Pazar, Amasya Vilayet Kaza ve Nahiye Merkezlerindeki Kitabeler. İstanbul: Milli Matbaa.
• Zınkeısen, Johann Wılhelm (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. C. I. çev. Nilüfer Epçeli. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.