TAŞ VE TAŞ YAPI KÜLTÜRÜNDE DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜM

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 29 - 37, 18.07.2018

İkbal Erbaş

Öz

Geçmişten
günümüze incelendiğinde taşın birçok medeniyet için temel bir yapı malzemesi
olduğu görülmektedir. Doğal taşın sahip olduğu sağlamlık bu medeniyetlerin
izlerinin günümüze aktarılması için taşı da en önemli bir araç haline
getirmiştir. Değişen ihtiyaçlar ve gelişen teknolojiyle birlikte yapı
kültürünün ilerleyen dönemlerde değişmesi taşın farklı biçemlerde kullanılmasına
yol açmıştır. İlk dönemlerde doğadaki ham hali ile kullanılan taş, günümüzde
yeni teknoloji ile birlikte farklı yüzlere sahip olmuştur. Ama ne yazık ki bu
değişim ve dönüşüm kimi zaman taşın taklit edildiği başarısız örneklerin ortaya
çıkmasına neden olmuştur. Bu çalışma Ortaçağ`dan günümüze kadar olan süreçte
Anadolu coğrafyasında taş yapı kültürünün geçirdiği evrimi gözler önüne sermeyi
amaçlamaktadır. Bu amaçla çalışma kapsamında yapı malzemesi olarak taşın
kullanım alanları ve Ortaçağ`dan günümüze taş yapı kültürünün değişen dili
örnekler üzerinden değerlendirilmiş, günümüzde taşın kullanımına ilişkin mevcut
uygulamaların başarısı sorgulanmıştır. Çalışma sonuçları taşın geçmişle günümüz
arasında kurduğu bağı kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Taş, Taş yapı, Yapı kültürü, Yapım, Yapı malzemesi

Kaynakça

• Akman, M. S. 2003. Yapı Malzemelerinin Tarihsel Gelişimi. Türkiye Mühendislik Haberleri, 426: 30-36.
• Asatekin, G. N. 2011. Gelenekselden Günümüze Kent Mimarlığında Taş: Süreklilik ve Aykırılık. V. Uluslararası Mimarlık ve Taş Sempozyumu, Mimarlar Odası Antalya Şubesi, Antalya.
• Aydın, D. 2004. Bina Bezeme Malzemelerinin Uygulamadaki Konumu ve Yitirilen Görsel Kalite. 2. Ulusal Yapı Malzemesi Kongresi ve Sergisi Bildiriler Kitabı, YapKat, İstanbul, 5.
• Balamir, A. 2013. Mimarlık ve Kimlik Temrinleri I: Türkiye’de Modern Yapı Kültürünün Bir Profili. Mimarlık Dergisi, 313.
• Bilici, K. 2009a Bir İmparatorluğun Sanatı: Osmanlı Mimarisinin Kimliği Sinan’ın Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı Projesi, Ankara, http://www.kulturportali.gov.tr. Erişim: 05.04.2018.
• Bilici, K. 2009b Osmanlı Mimarlığında 17.Yüzyıl Tarihsel Çerçeve, Toplum ve Kültür, Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı Projesi, Ankara, http://www.kulturportali.gov.tr. Erişim: 05.04.2018.
• Bozdoğan, S. 2002. Modernizm ve ulusun inşası. Metis Yayınları, İstanbul, 114.
• Burat, E. Ş. (2012). “Taşı Taş Gibi, Ahşabı Ahşap Gibi Göstermek”: Frank Lloyd Wright’ın Malzeme Teorisi. METU JFA, 1, 321.
• Çelik Başok, G. (2017). Authentic Walling Technique of Traditional Houses in Akseki: Case Study on Ormana, Journal of ATA Planning and Design, 1:1: 69-77. Çetinkaya, H. 2010. Arap Camii in Istanbul: its architecture and frescoes. Anatolia Antiqua, 18(1): 169-188.
• Er Akan A. ve Örmecioğlu H. T. 2016. Geleneksel Üretim Biçimlerinin Kırsal Konutlar Üzerindeki Etkileri: Kızılcabölük Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43):1040-1046.
• Erbaş, İ. 2011. Mimariye Can Veren Tas. V. Uluslararası Tas Sempozyumu- Geleneksel ve Modern Mimaride Tas ve Kent, Antalya.
• Giray, K. 2009a. Osmanlı’da Batılılaşma Döneminin Dinamikleri Tarihsel Çerçeve, Toplum ve Kültür, Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı Projesi, Ankara, http://www.kulturportali.gov.tr. Erişim: 05.04.2018.
• Giray, K. 2009b. Sanat Tarihi Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı. https://www.kulturportali.gov.tr/medya/dokuman/dokumandetay/5708. Erişim: 05.04.2018.
• Gündüz Küskü, S. 2014. Osmanlı Beyliği Mimarisinde Anadolu Selçuklu Geleneği. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Güngören, E. ve Tuztaşı, U. 2016. Türk mimarlık tarihi yazımında 'Ulusal'/'Milli' Olanın Eklektisizm ve Modernizm Ekseninde Ayrış[-tırıl-]ması Üzerine. Tasarım + Kuram, 10 (18): 117-133. DOI: 10.23835/tasarimkuram.239597.
• Karasözen, R. ve Özer, F. 2010. Çağdaş İstanbul Mimarlığı` nda Post-Modernizm`in rasyonel temeli. İTÜDERGİSİ/a, 5(2).
• Kuban, D. 2007. Osmanlı Mimarisi. Hazır Beton Dergisi, Mayıs- Haziran.
• Ödekan, A. 1997. Mimarlık ve Sanat Tarihi (1908-1980), Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980. Cilt:4 Yayın Yönetmeni: Sina Akşin, Cem Yayınevi: 575- 577, İstanbul.
• Ögel, S. 1994. Anadolu’nun Selçuklu Çehresi. Akbank Yayınları, İstanbul.
• Ögel, S., 2002. Anadolu Selçuklu Mimarisinde Taş Süsleme, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı. Yazar: Doğan KUBAN, Yapı Kredi Yayınları:311, İstanbul.
• Örmecioğlu, H.T, Er Akan A. ve Uçar A. 2013. Çevresel Faktörlerin Geleneksel Yapım Sistemleri Üzerindeki Etkisi: Anadolu Örneği. Akdeniz Sanat Dergisi, 6(11):269-279.
• Özkan, H. 1998. Gölören Köyü Kaya Kilisesi. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (4).
• Peter, J. 1994. The Oral History of Modern Architecture. Harry N. Abrams, Inc., New York.
• Sözen, M., 1996. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi. İş Bankası Kültür Yay. Ankara.
• Url-1, http://www.arkitektuel.com/demir-tatil-koyu/. Erişim: 06.06.2018 Wright, F. L. 1975. In the Cause of Architecture. Architectural Record Books, New York.