ÇARLIK DÖNEMİ AZERBAYCAN MATBUATI ÜZERİNE BİR İNCELEME /An Overview on Azerbaijan Press during the Period of Tsarist

Yıl 2018, Sayı: 60, 181 - 196, 28.06.2018

Elif Koç

Öz

Öz

Azerbaycan matbuatında dil, din, eğitim ve kadının toplumdaki yeri gibi konular Çarlık dönemi ve sonrası dönemlerde ele alınmış ciddi problemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle ana dil ile okumak, yazmak ve konuşmak; milli kimliğin kazanılmasında temel etkenler olarak görüldüğü için Azerbaycan matbuatında önemli meseleler olarak kabul edilmişlerdir. Milli kimliğin farkına varılması noktasında büyük mücadele veren Hasan Bey Zerdabi, Ali Bey Hüseyinzade, Hacı Zeynal Abidin Tağıyev, Ahmet Ağaoğlu, Celal ve Seyid Kardeşler, Celil Memmedguluzade gibi Azerbaycanlı aydınlar her fırsatta güncelliğini yitirmeyen bu konular üzerine yoğunlaşmışlardır.

Çarlık dönemi gazete ve dergileri olan Ekinçi, Ziya, Ziyay-yı Kafkasya, Keşkül, Şark-î Rus, Hayat, İrşad, Füyuzat, Davet –Koç, Taze Hayat, İttifak, Terakki ve Seda gibi yayın organlarında, söz konusu bu aydınlar seslerini duyurarak, Azerbaycan toplumu, edebiyatı ve basını üzerinde büyük tesir bırakmışlardır.

Anahtar Kelimeler: Çarlık, Azerbaycan basını, Dil, Ekinçi, Füyuzat, Keşkül, Molla Nasreddin

Abstract

Topics like language, religion, education and the place of woman within society have been serious issues addressed in Azerbaijan press during and after Tsarist period. Since especially reading, writing and talking with the mother tongue are considered as the fundamental factors in gaining national identity, they are acknowledged as significant issues in Azerbaijan press. Azerbaijani intellectuals such as Hasan Bey Zerdabi, Ali Bey Hüseyinzade, Hacı Zeynal Abidin Tağıyev, Ahmet Ağaoğlu, Celal and Seyid brothers, Celil Memmedguluzade, all of whom strived a lot in realizing the national identity, have always focused on these issues that never lose their actuality.These intellectuals have made their name in press organs like Ekinçi, Ziya, Ziyay-yı Kafkasya, Keşkül, Şark-î Rus, Hayat, İrşad, Füyuzat, Davet –Koç, Taze Hayat, İttifak, Terakki and Seda –which are journals and newspapers from Tsarist period-, and made a great impact on Azerbaijani society, literature and press.

Keywords: Tsarist, Azerbaijan Press, Language, Ekinçi, Füyuzat, Keşkül, Molla Nasreddin

Anahtar Kelimeler

Çarlık, Azerbaycan basını, Dil, Ekinçi, Füyuzat, Keşkül

Kaynakça

• Adıgüzel, Sedat. (2007). “Tiflis Edebi Muhitinde Molla Nasreddin Dergisi ve Dergide Tartışılan Konular”. Bilig, Sayı: 41, s. 1-21.
• Ahundov, Nazım. (1959). Molla Nasreddin Jurnalının Neşri Tarihi. Bakü: Azerneşr.
• Akpınar, Yavuz. (1994). Azerî Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Akpınar, Yavuz; Yıldırım, İrfan Murat; Çağın, Selahattin. (1993). Mehmet Emin Resulzade Kafkasya Türkleri, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü.
• Aşırlı, Akif. (2009). Azerbaycan Matbuatı Tarihi (1875-1920). Bakü: Elm ve Tehsil.
• Erol, Ali. (2006). “Türk Kültür ve Fikir Hayatında Ekinçi (1875-1877)”. Bilig, Sayı:39, s. 54-69.
• Karayev, Yaşar. (1999). Belli Başlı Dönemleri ve Zirve Şahsiyetleriyle Azerbaycan Edebiyatı. İstanbul: Ötüken.
• Kolikpınar, Elif. (2017). Azerbaycan Edebiyatında İlk Mizah Dergisi Molla Nasreddin Üzerine Bir İnceleme. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hasanzade, Turan. (Haz.). (1996). Molla Nasreddin. Bakü: Azerneşr.
• Rıasanovsky, Nicholas V.; Steınberg, Mark D. (2011). Rusya Tarihi. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Saray, Mehmet. (2000). Gaspıralı İsmail Bey'den Atatürk'e Türk Dünyasında Dil ve Kültür Birliği. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Süleymanlı, Ebulfez. (2006). Milletleşme Sürecinde Azerbaycan Türkleri. İstanbul: Ötüken.
• Uygur, Erdoğan. (2007). “Füyuzat ve Molla Nasreddin Dergilerinde Edebi Dil Tartışmaları”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Sayı: 4, s. 53-64.
• Yıldırım, İrfan Murat. (2013). “Azerbaycan'da Matbuat Hareketlerinin Başlangıcı”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 2/2, s. 147-160.