PSİKİYATRİ KLİNİĞİNDE ÇALIŞAN HEMŞİRELERİN ŞİZOFRENİ HASTALARINA YÖNELİK DAMGALAMAYA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ VE ÖNERİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 2, 97 - 103, 06.07.2018

Burcu Ceylan Arzu Koçak Uyaroğlu

Öz

Amaç: Bu araştırmada psikiyatri kliniğinde çalışan
hemşirelerin şizofreniye yönelik damgalamaya ilişkin süreçleri anlaşılmaya
çalışılmış; damgalamanın önlenmesine yönelik önerilerini ortaya koymak
amaçlanmıştır.

Yöntem: Araştırmada nitel araştırma deseni kullanılmış ve 15 hemşire ile
görüşülmüştür. Araştırmada yarı yapılandırılmış soru formu kullanılmış ve
toplanan veriler
veri indirgeme yöntemi ile analiz edilmiş ve kodlamalar kullanılmıştır.

Bulgular: Katılımcıların çoğunluğu
şizofreniyi gerçeklik algısında değişim ile karakterize bir bozukluk olarak
tanımlamış, tamamı damgalama sürecinde şizofreni tanısının büyük bir rolünün
olduğunu ifade etmiş ve damgalama sürecinin tanının konmasıyla birlikte
başladığını eklemişlerdir. Hemşireler hastalara yönelik en çok tedirginlik ve
şefkat duygularını yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Katılımcıların yarıdan
fazlası şizofreni hastalarının psikiyatrik tanısı olmayan bireylerle aynı
kalitede sağlık hizmeti almadıklarını, bunun nedeninin önyargı ve damgalama
sürecinin olduğunu, bu süreçlerde ise eğitim eksikliğinin etkisi olduğunu belirtmişlerdir.
Bu çalışmaya katılan hemşirelerin tamamına yakını damgalamayla mücadelede
eğitimin etkili olacağını ve bu eğitimin aile, toplum ve sağlık çalışanlarına
yönelik olması gerektiğini ifade etmişlerdir. Çalışmanın önemli bir bulgusu da
küçük de olsa şizofreniye yönelik damgalama ile mücadele edilse de bunun mümkün
olmayacağının ifade edilmesidir.

Sonuçlar: Ruhsal hastalıklara yönelik olumsuz
tutum, önyargı ve damgalamanın azaltılabilmesine yönelik; hemşirelik ders
müfredatının yeniden değerlendirilmesi, klinik hemşirelerine yönelik hizmetiçi
eğitimlerin planlanması ve deneysel çalışmalar yapılarak sonuçlarının
değerlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

damgalama; şizofreni; tutum

Kaynakça

• Angermeyer MC, Matschinger H. Public Beliefs About Schizophrenia and Depression: Similarities and Differences. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiolgy 2003;38:526-34.
• Arkan B, Bademli K, Çetinkaya Duman Z. Sağlık Çalışanlarının Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutumları: Son 10 Yılda Türkiye'de Yapılan Çalışmalar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2011; 3(2): 214-31.
• Bağ B, Ekinci M. Sağlık Personelinin Ruhsal Sorunları Olan Bireylere Yönelik Tutumlarının Araştırılması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 2005;3(11):107-27. Bahar A. Şizofreni ve Damgalama. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007;2:101-10.
• Bilge A, Çam O. Ruhsal Hastalığa Yönelik Damgalama İle Mücadele. TAF Prev Med Bull 2010; 9:71-8.
• Binbayı T, Ulaş H, Elbi H, Alptekin K. Türkiye’de Psikoz Epidemiyolojisi: Yaygınlık Tahminleri ve Başvuru Oranları Üzerine Sistematik Bir Gözden Geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi 2011;22(1):40-52.
• Corrigan WP, Edwards BA, Gren E, Diwan SL, Penn DL. Prejudice, Social Distance, and Familiarity with Mental Illness. Schizophrenia Bulletin 2001;27(2):219-25.
• Çam MO, Bilge A, Engin E, Baykal-Akmeşe Z, Öztürk-Turgut E, Çakır N. Muhtarlara Verilen Ruhsal Hastalığa Yönelik Damgalama İle Mücadele Eğitiminin Etkililiğinin Araştırılması. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2014;5(3):129-36.
• Çam O, Bilge A. Türkiye’nin Batısında Yaşayan Halkın Ruhsal Hastalığa ve Hastalara Yönelik İnanç ve Tutumlarının Belirlenmesi. Yeni Semposium 2011;49(3):131-40.
• Çam O, Bilge A. Türkiye’de Ruhsal Hastalığa/Hastaya Yönelik İnanç, Tutum ve Damgalama Süreci: Sistematik Derleme. J Psy Nurs 2013;4:91-101.
• Doğanavşargil-Baysal GÖ. Damgalanma ve Ruh Sağlığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 2013;22(2):239-51.
• Eker D. Attitudes Toward Mental Illness: Recognition, Desired Social Distance, Expected Burden and Negative Influence on Mental Health Among Turkish Freshmen. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1989;24:146-50.
• Kıvırcık-Akdede BB, Alptekin K, Topkaya ŞÖ, Belkiz B, Nazlı E, Özsin E ve ark. Gençlerde Şizofreniyi Damgalama Düzeyi. Yeni Symposium 2004;42(3):113-7.
• Kuş-Saillard E. Ruhsal Hastalara Yönelik Damgalamaya İlişkin Psikiyatrist Görüşleri ve Öneriler. Türk Psikiyatri Dergisi 2010;21(1):14-24.
• Link BG, Phelan JC, Bresnehan M, Stueve A, Pescosolido. Public Conceptions of Mental Illness: Labels, Causes, Dangerousness, and Social Distance. Am J Publ Health 1999;89(9):1328-33.
• Link BG, Yang LH, Phelan JC, Colins PY. Measuring Mental Illness Stigma, Schizophrenia Bulltein 2004;30(3):511-41.
• Lundberg B, Hansson L, Wentz E, Björkman T. Stigma, Discrimination, Empowerment and Social Networks: A Preliminary Investigation of Their Influence on Subjective Quality of Life in A Swedish Sample. Int J Soc Psychiatr 2008;54:47-55.
• Özbaş D, Küçük L, Buzlu S. Ruhsal Bozukluğu Olan Bireye Sahip Ailelerin Hastalığa Karşı Tutumları. Düşünen Adam 2008;21:14-23.
• Özmen E, Taşkın EO, Özmen D, Demet MM. Hangi Etiket Daha Damgalayıcı: Ruhsal Hastalık mı? Akıl Hastalığı mı? Türk Psikiyatri Dergisi 2004;15(1):47-55.
• Öztürk O, Uluşahin A. Ruh Sağlığı ve Bozukluğunun Tanımlanması, Ruh Sağlığı ve Bozuklukları, Ankara: Tuna Matbaacılık, 2008:129-32.
• Özyiğit EŞ, Savaş HA, Ersoy MA, Yüce S, Tutkun H, Sertbaş G. Hemşirelerin ve Hemşirelik Öğrencilerinin Şizofreniye İlişkin Tutumları. Yeni Symposium 2004; 42:105-12.
• Paker M. Psikolojik Açıdan Önyargı ve Ayrımcılık. Ayrımcılık ve Çok Boyutlu Yaklaşımlar. Derleyenler: Çayır ve Ceyhan, İstanbul; İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: 2012. p.255-65.
• Paksoy-Erbaydar N, Çilingiroğlu N. Tıp Eğitimi Geleceğin Hekimlerinin Ruh Sağlığı Sorunu Olan Bireylere Yönelik Tutumlarını Etkilemekte Midir? Türk Psikiyatri Dergisi 2010;21(2):114-25.
• Pinfold V, Huxley P, Thornicort G, Farmer P, Toulmin H, Graham T. Reducing Psychiatric Stigma and Discrimination. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 2003;38:337-44.
• Pinto-Foltz MD, Logsdon MC. Reducing Stigma Related to Mental Disorders: Initiatives, Interventions, and Recommendations for Nursing. Archives of Psychiatric Nursing 2009;23(1):32-40.
• Sartorius N, Gaebel W, Cleveland HR, Stuart H, Akiyama T, Arboleda-Florez J et al. Psikiyatri ve Psikiyatristlerin Damgalanması İle Nasıl Mücadele Edileceği Üzerine WPA Kılavuzu. World Psychiatry 2010;9:131-44.
• Sungur M Z. Şizofreni: Mitler ve Gerçekler. Klinik Psikiyatri 2000;1:5-12.
• Taşkın EO, Şen FS, Aydemir Ö, Demet MM, Özmen E, İçelli İ. Türkiye’de Kırsal Bir Bölgede Yaşayan Halkın Şizofreniye İlişkin Tutumları. Türk Psikiyatri Derg 2002;13:205-14.
• Taşkın EO, Özmen E. Ruhsal Hastalıklara İlişkin Tutumlar: Türkiye Çalışmalarının Gözden Geçirilmesi. 3P (Psikoloji, Psikiyatri, Psikofarmakoloji) Dergisi 2004;12(3):229-38.
• Taşkın EO, Özmen E. Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutumları Etkileyen Etmenler: Bilgi, Temas, Etiket, Psikopatoloji Tipi, Medya. 3P (Psikoloji, Psikiyatri, Psikofarmakoloji) Dergisi 2004;12(Suppl.3):25-40.
• Taşkın EO. Şizofreniye Yönelik Tutumlar ve Damgalama. EO Taşkın (ed.), Stigma, Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutumlar ve Damgalama, Ankara, Turkuaz Yayıncılık, 2007:117-36.
• Thornicroft G. Toplumun Reddettiği Ruhsal Hastalığı Olan İnsanlara Karşı Ayrımcılık, Soygür (Çev.ed.), Ankara: Şizofreni Dernekleri Federasyonu; 2014.
• Üçok A, Soygür H, Ataklı C, Kuşçu K, Sartorius N, Çetinkaya-Duman Z ve ark. The Impact of Antistigma Education on The Attitudes of General Practitioners Regarding Schizophrenia. Psychiatry and Clinical Neurosciences 2006; 60:439-43.
• Vezzoli R, Archiati L, Buizza C, Pasqualetti P, Rossi G, Pioli R. Attitude Towards Psychiatric Patients: A Pilot Study in a Northern Italian Town. Eur Psychiatry 2001;16:451-8.
• Yanos PT, Rosenfield S, Horwitz AV. Negative and Supportive Social Interactions and Quality of Life Among Persons Diagnosed with Severe Mental Illness. Community Ment Health J 2001; 37(5): 405-19.
• Yıldız M. Şizofrenili Hastaların Ayaktan Tedavisinde Ruhsal ve Toplumsal Girişimler Neden Gereklidir ve Nasıl Uygulanabilir. Neden Nasıl Şizofreni? S Candansayar (ed.), Ankara:PEDAY;2005. p.237-68.
• Yüksel EG, Taşkın EO. Türkiye’de Hekimler ve Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Ruhsal Hastalıklara Yönelik Tutum ve Bilgileri. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005:6;113-21.