TÜRKİYE’DEKİ HAVALİMANLARININ ETKİNLİKLERİNDEKİ DEĞİŞİMİN İNCELENMESİ: 2007-2011 DÖNEMİ İÇİN MALMQUIST-TFV ENDEKSİ UYGULAMASI

Yıl 2012, Cilt: 26 Sayı: 3-4, 143 - 160, 29.07.2012

İlker Ar

Öz

Günümüz sosyal ve ticari yaşantısında oldukça önemli bir
konuma gelmiş bulunan havayolu taşımacılığı, artan talep ve beklentiler
doğrultusunda yeni açılımlara ve yatırımlara ihtiyaç duymaktadır. Bu ihtiyaçla
birlikte havayolu taşımacılığının önemli bir unsuru olan havalimanı işletmeciliği
ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla havalimanlarının etkin bir şekilde
yönetilmesi, yapılan yatırımların karşılığının alınması ve kaynakların etkin
kullanımı açısından oldukça önemlidir. Bu noktada gerçekleştirilen çalışmanın
temel amacı, DHMİ tarafından işletilen havalimanlarının 2007-2011 döneminde
etkinliklerinde meydana gelen değişimi belirlemektir. Bunun için literatürde
sıkça kullanılan Malmquist-Toplam Faktör Verimliliği (TFV) Endeksi
yönteminden faydalanılmıştır. Böylece ilgili dönemde havalimanlarının toplam
faktör verimliliklerinde meydana gelen değişim ve bu değişimin kaynakları
ortaya konulmuştur. Buna göre, ilgili dönemde toplam faktör verimliliğinin
ortalama olarak %11,8’lik bir artış gösterdiği ve bu artışın büyük oranda
teknolojik gelişimden kaynaklandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Etkinlik, Havalimanı, Malmquist-TFV, Türkiye

Kaynakça

• Abbott, M. ve Wu, S. (2002). “Total Factor Productivity and Efficiency of Australian Airports”, The Australian Economic Review, 35(3), ss.244- 260.
• Avcı, M.A. ve Kaya, A. (2008). “Geçiş Ekonomileri ve Türk Tarım Sektöründe Etkinlik ve Toplam Faktör Verimliliği Analizi (1992-2004)”, Ege Akademik Bakış, 8(2), ss.843-860.
• Baki, B. ve Ar, İ.M. (2009). “ÇAYKUR’a Bağlı Fabrikaların Etkinlik Analizi: Malmquist-TFV Endeksi Uygulaması”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 24(284), ss.77-108.
• Banker, R.D., Charnes, A. ve Cooper, W.W. (1984). “Some Models for Estimating Technical and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis”, Management Science, 30(9), ss.1078-1092.
• Barros, P.C. (2008). “The Technical Efficiency of UK Airports”, Journal of Air Transport Management, 14(4), ss.75-178.
• Barros, P.C., Managi, S. ve Yoshida, Y. (2008). “Technical Efficiency, Regulation, and Heterogeneity in Japanese Airports”, Technical University of Lisbon, School of Economics and Management, Department of Economics Working Paper, ss.1-20
• Barros, P.C. ve Weber, W.L. (2008). “Productivity Growth and Biased Technological Change in UK Airports”, Transportation Research Part E, 45, ss.642-653.
• Boles, J. S. Donthu, N. ve Lohtia, R. (1995). “Salesperson Evaluation Using Relative Performance Efficiency: The Application of Data Envelopment Analysis”, Journal of Personal Selling and Sales Management, 15(3), ss.31-49.
• Boussofiance, A., Dyson, R. ve Rhodes, E. (1991). “Applied Data Envelopment Analysis” European Journal of Operational Research, 2(1), ss.1-15.
• Caves, D.W., Christensen, L.R., ve Diewert, W.E (1982). “Multilateral Comparisons of Output, Input, and Productivity Using Superlative Index Numbers”, Economic Journal, 92(365), ss.73-86.
• Charnes, A., Cooper, W.W. ve Rhodes, E. (1978). “Measuring the Efficiency of Decision Making Units” European Journal of Operational Research, 2, ss.429-444.
• Deliktaş, E. (2002). “Türkiye Özel Sektör İmalat Sanayinde Etkinlik ve Toplam Faktör Verimliliği Analizi” Orta Doğu Teknik Üniversitesi Gelişme Dergisi, 29(3-4), ss.247-284.
• Depren, Ö. (2008). “Veri Zarflama Analizi ve Bir Uygulama”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• DHMİ (2008). “Devlet Hava Meydanları İşletmesi 2008 Yılı Faaliyet Raporu”, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• DHMİ (2009). “Devlet Hava Meydanları İşletmesi 2009 Yılı Faaliyet Raporu”, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• DHMİ (2010). “Devlet Hava Meydanları İşletmesi 2010 Yılı Faaliyet Raporu”, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• DHMİ (2011). “Devlet Hava Meydanları İşletmesi 2011 Yılı Faaliyet Raporu”, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• Donthu, N., Hershberger, E.K. ve Osmonbekov, T. (2005). “Benchmarking Marketing Productivity Using Data Envelopment Analysis”, Journal of Business Research, 58(11), ss. 1474-1482.
• Düzakın E. ve Güçray A. (2001). “An Analysis of the Efficiency of Airports in Turkey”, 43th Annual Conference of the Operational Research Society, United Kingdom.
• Fare, R., Grosskopf, S., Norris, M. ve Zhang, Z. (1994). “Productivity Growth, Technical Progress, and Efficiency Change in Industrialized Countries”, American Economic Review, 84, ss.66-83.
• Fung, M.K.Y., Wan, K.K.H., Hui,Y.V. ve Law, J.S. (2008). “Productivity Changes in Chinese Airports 1995-2004”, Transportation Research Part E, 44(3), ss.521-542.
• Gillen, D., Lall, A. (2001). “Non-parametric Measures of Efficiency of US Airports”, International Journal of Transport Economics, 28, ss.283- 306.
• Gitto, S. ve Mancuso, P. (2011). “Bootstrapping the Malmquist Indexes for Italian Airports”, International Journal of Production Economics, 135, ss.403-411.
• Guan J.C., Yam R.C.M., Mok, C.K., ve Ma, N. (2006). “A Study of the Relationship Between Competitiveness and Technological Innovation Capability Based on DEA Models”, Europen Journal of Operational Research, 170(3), ss.971-986.
• Hseu, J.S., ve Shang, J.K. (2005). “Productivity Changes of Pulp And Paper Industry in OECD Countries, 1991-2000:A Non-Parametric Malmquist Approach”, Forest Policy and Economics, 7(3), ss.411- 422.
• Işık, İ., ve Hassan, M.K. (2003). “Financial Disruption and Bank Productivity: The 1994 Experience of Turkish Banks”, The Quarterly Review of Economics and Finance, 43(2), ss.291-320.
• Johns, N., Howcroft, B. ve Drake, L. (1997). “The Use of Data Envelopment Analysis to Monitor Hotel Productivity”, Progress in Tourism and Hospitality Research, 3(2), ss.19-128.
• Kıyıldı, R.K. ve Karaşahin, M. (2006). “Türkiye’deki Hava Alanlarının Veri Zarflama Analizi ile Altyapı Performansının Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(3), ss.391-397.
• Koçak, H. (2010). “Efficiency Examination of Turkish Airports with DEA Approach”, International Business Research, 4(2), ss.204-212.
• Murillo-Melchor, C. (1999). “An Analysis of Technical Efficiency And Productivity Changes in Spanish Airports Using the Malmquist Index”, International Journal of Transport Economics, 26(2), ss.271- 292.
• Özok, U. (2006). “Veri Zarflama Analizi ve Malmquist-Toplam Faktör Verimliliği endeksi ile Türkiye’deki İllerin Tarım Etkinliklerinin İncelenmesi” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Peker, İ. ve Baki, B. (2009). “Veri Zarflama Analizi ile Türkiye Havalimanlarında Bir Etkinlik Ölçümü Uygulaması”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2), ss.72-88.
• Perelman, S. ve Serebrisky, T. (2012). “Measuring the Technical Efficiency of Airports in Latin America” Policy Research Working Paper, No.5339.
• Sarkis, J., Talluri, S. (2004). “Performance-based Clustering for Benchmarking of US Airports” Transportation Research Part A, 38(5), ss.329-346.
• Tovar, B. ve Cejas, R.R.M. (2010). “Technical Efficiency and Productivity Changes in Spanish Airports: A Parametric Distance Functions Approach”, Transportation Research Part E, 46, ss.249-260.
• Ulutaş, B.B. (2006). “Türkiye’ deki Havaalanı Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Ulutaş, B. ve Ulutaş, B. (2009). “An Analytic Network Process Combined Data Envelopment Analysis Methodology To Evaluate The Performance of Airports in Turkey”, 10th International Symposium on the Analytic Hierarchy/Network Process, July 29-August 1, University of Pittsburgh Pittsburgh, Pennsylvania, USA.
• URL 1, http://www.dhmi.gov.tr/istatistik.aspx, Erişim Tarihi:23.07.2012
• URL 2, http://www.dhmi.gov.tr/DHMIPage.aspx?PageID=1, Erişim Tarihi:25.07.2012
• Vergil, H. ve Abasız, T. (2008). “Toplam Faktör Verimliliği, Hesaplanması ve Büyüme İlişkisi: Collins Bosworth Varyans Ayrıştırması”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), ss.160-188.
• Yolalan R. (1993) İşletmeler Arası Göreli Etkinlik Ölçümü MPM Yayınları, No: 473.