ÖZBEK HALK EDEBİYATINDA BAZI MERASİM ŞARKILARI / Some Ceremonial Folksongs ın The Uzbek Literature

Yıl 2016, Sayı: 56, 133 - 151, 01.01.2016

Shahodatxon Imomnazarova

Öz

Öz

Makalede, yüzyıllar zarfında ağızdan

ağza geçerek mükemmelleşen, nadir

dürdanelerden sayılan Özbek halk

ölenlerinin kayda geçirilmesi ve derlenmesi,

yayınlanması ve yaygınlaştırılması, söz

konusu tür üzerine araştırmalar tarihi

hakkında bilgiler yer almaktadır. H. Zarifov,

M. Alaviya, Z. Husayinova, T. Goziboyev, B.

Karimiy, M. Afzalov, H. Razzokov, M.

Murodov, T. Mirzayev, B. Sarimsokov gibi

tanınmış araştırmacıların 20. yüzyılın

otuzlu yıllarından itibaren ölen türünün

kayda alınmasına büyük önem verdikleri

bilinir. Meşhur araştırmacı M. Alaviya’nın,

Taşkent vilayetinin Ahangeran ilçesinde

yaşayan Holcuman Umar oğlu, Nemengan

vilayetinin Pop ilçesinde yaşayan Töyçi

Yusupov gibi ünlü ölencilerden kaydettiği

pek çok parçalar ile Ohangaron’lı Koldaş

Kurolov’dan kaydedilen, şekil açısından

ölene benzeyen, ama fonksiyonu

bakımından hastaları kelime gücüyle tedavi

etmek amacıyla söylenen eski merasim

şarkılarından bedik türüne ilişkin bilgilere

de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Özbek halk edebiyatı, ölen, bedik, merasim şarkıları.

Abstract

There was information given about

the history of the recordings, collections,

publishing, popularization of Uzbek

folklore “Ulan’’ and researches on this

genre perfected over the centuries by

passing through mouth to mouth. It has

been known that notable researchers such

as H.Zarifov, M.Alaviya, Z. Husayinova, T.

Goziboyev, B.Karimiy, M.Afzalov,

H.Razzokov, M.Murodov, T.Mirzayev, and

B.Sarimsokov have paid a special

attention to the recording of genre “Ulan”

from the thirties of the 20th century. It

was given information about the genre of

bedik, which is among the old ceremonial

songs similar in form with ulan but song

to treat patients with the power of the

spoken word. These literary pieces

recorded by the famous researcher M.

Alaviya from Holjuman Umar living in

Akhangaran district of Tashkent province,

famous students such as Toychi Yusupov

living in Pop district of Nemengan province,

and from Koldaş Kurolov in Ohangaron were

also presented in this article.

Key words: Uzbek folk literature, “ulan”, “bedik”, ceremonial songs.

Anahtar Kelimeler

Özbek halk edebiyatı, ölen, bedik

Kaynakça

• O’zbek xalq og’zaki poetik ijodi, Тоshkent: O’qituvchi, 1980.
• O’zR FA Alisher Navoiy nomidagi Til va adabiyot institute Folklor arxivi, Inv. №: 1101.
• O’zR FA Alisher Navoiy nomidagi Til va adabiyot institute Folklor arxivi, Inv. №: 1511/20.
• O’zR FA Til va adabiyot institute folklore arxivi, Inv №: 1, s. 14.
• O’zR FA Til va adabiyot institute folklore arxivi, Inv №: 1, s. 174.
• Oq olma, qizil olma (O’zbek xalq qo’shiqlari), Yozib oluvchi va nashrga tayyorlovchi: M. Alaviya, Toshkent: Adabiyot va san’at nashriyoti, 1972.
• Ostonasi tillodan (to’y qo’shiqlari), Tuzuvchilar: М. Mirzayeva, А. Мusaqulov, Toshkent: Fan, 1992.
• QOSİMOV, N., O’zbek xalq laparlari (genezesi va poetic tabiati): Filologiya Fanlari nomz. diss., Тоshkent, 1998.
• RADLOV, V.V., Opit slovarya tyurkskix narechiy, 3-nashr, 1889.
• RAZZAQOV, H., “O’zbek xalq qo’shiqlari”, Gulyor (Farg’ona xalq qo’shiqlari), Тo’plovchi: H.Rаzzоqоv, Тоshkent: Аdabiyot vа san’at nashriyoti, 1967.
• SARIMSOQOV, B., “Marosim folklori”, O’zbek folklori ocherklari, 1 tom, Тоshkent: Fan, 1988.
• SEYIDOV, М., Azarbayjan mifik tefekkurunin gaynaglari, Baku, Jаzichi, 1983.
• SHOMAMATOV, N., “O’lan janri haqida ba’zi mulohazalar”, Folklorshunoslik, 1-kitob, Navoiy, 2003, s. 75-82.
• SHOMAMATOV, N., “O’lan janrining o’ziga xos xususiyatlari”, O’zbek tili va adabiyoti, 2004, 3-son, s. 47−50.
• To’y muborak yor-yor, To’plovchi va nashrga tayyorlovchi: О. Safarov, Тoshkent: Ма’naviyat, 2000.
• Tojoboyev, R., “Qurbonjon dodxoh haqida rivoyatlar xususiyatlari”, O’zbek tili va adabiyoti, 2000, 5-son, s. 44-47.
• Xalq durdonalari, Afg’oniston o’zbeklari folkloridan namunalar, Nashrga tayyorlovchi: Fayzullo Aymoq, Тoshkent: Аdabiyot va san’at, 1986.
• Zahiriddin Muhammad Bobur, Muxtasar, Nashrga tayyorlovchi: S, Hasanov, Тоshkent: Fan, 1971.
• ZARIF, Hodi, O‘zbek folklori (Pedagogika institutlari uchun xrest