Hatay/Reyhanlı Kilimlerinde Bulunan Yaşam İle İlgili Motifler

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: Özel Sayı 3, 2633 - 2646, 31.12.2018

Ayşegül Karakelle Nuran Kayabaşı

Öz

Hatay’da dokumacılık
uzun bir geçmişe sahip olmakla beraber alan araştırmalarından ve literatürden
elde edilen verilere bakıldığında önemli bir şekilde ipek dokumacılığından
bahsedilmekte, kirkitli veya diğer dokumalarla ilgili bilgileri içeren
çalışmaların azlığı dikkati çekmektedir. Araştırma kapsamındaki yörede yapılan alan
araştırmasında maalesef herhangi bir kilime rastlanılamamıştır. Ancak literatür
çalışmasında, Hatay’da kilim dokumacılığının özellikle yoğun
olarak Reyhanlı aşiretine bağlı Yörükler
tarafından yapıldığı tespit edilmiş ve literatüre de Reyhanlı kilimleri olarak
geçmiştir. Yine elde edilen bu bilgiler ışığında
yöreye ait dokumaların en erken 18-19. yüzyıla tarihlendirilen ilikli, iliksiz
(tek kenetleme ile iliklerin yok edilmesi tekniği) ve eğri atkılı kilim
teknikleriyle dokunmuş düz dokumalar olduğu görülmektedir. Türk dokuma
sanatının en güzel örneklerinden olan Reyhanlı kilimleri ile ilgili şu ana
kadar böyle bir çalışmanın yapılmamış olması ve bu konudaki eksikliği gidermek
çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Ayrıca bu çalışmada Hatay/Reyhanlı
bölgesine ait kilimlerden tespit edilen 11 tane motif belirlenmiş, bu
motiflerin anlamları çizimleriyle birlikte aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hatay/Reyhanlı, Kilim

Kaynakça

• Acar, B. (1982). Kilim-Cicim-Zili-Sumak Türk Düz Dokuma Yaygıları, İstanbul: Eren Yayınları, Çeltüt Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.
• Acıpayamlı, O. (1976.) Zanaat Terimleri Sözlüğü. Türk Tarih Kurumu, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 424.
• Aldoğan, A. (1984). Türk Kilim Sanatı. Sanat Dünyamız. İstanbul. Sayı: 29, 14-15.
• Anonim. 2007. Web Sitesi: http://www.megep.meb.gov.tr /mte program modul, El Sanatları Teknolojisi. Kilim Dokuma. Megep (mesleki eğitim ve öğretim sisteminin güçlendirilmesi projesi), 93, Ankara. Erişim Tarihi: 05.10.2018.
• Anonim. 2011. Web Sitesi: http://www.megep.meb.gov.tr /mte program modul, El Sanatları Teknolojisi Modülü. Karışık Motif Çizimleri, 211GS0084. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. 53, Ankara, Erişim Tarihi: 01.10.2018.
• Anonim. 2013. Web Sitesi: Kilimworks. http://www.hadd.org.tr/katalog.pdf, Erişim Tarihi: 07.10.2018.
• Akpınarlı, F., (1996). “Anadolu’da Nazar ve Nazarlıklar”, I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri, 22-23 Aralık 1994, Kültür Bakanlığı Yayınları:1799, Ankara, I. Cilt. 160-168.
• Balpınar, B. and Hirsch, U. (1982.) Flatweaves Of The Vakıflar Museum-İstanbul. 295, İstanbul.
• Baykal-Ertem, F. (2009). Dokumalarda ve Takılarda Görülen Nazar Motifleri. Yüksek lisans tezi (basılmamış). , Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı.
• Brüggeman, W. and Böhmer, H. (1983). Rugs Of The Peasants And Nomands Of Anatolia. West Germany: Publishers Kunt&Antitquitaten Müchen. 347.
• Canay, A. (2011). Anadolu’da Üretilen Kilim Motifleri ve Seramik Sanatında Yorumlanması. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Seramik Anasanat Dalı.
• Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: 215.
• Durul, Y. (1977). Yörük Kilimleri: Niğde Yöresi. Türk Süsleme Sanatları Serisi: 6. İstanbul: Ak Yayınları.
• Eliade, M. (1992). İmgeler ve Simgeler. (Çev: Mehmet Eli Kılıçbay), Ankara: Gece Yayınevi.
• Erbek, G. (1986). Anadolu Motifleri Sergisi. İzmir: Alman Kültür Merkezi Yayınları.
• Erbek, G. (1995). Anatolian Kilims 1-2. Ankara: T.C Kültür Bakanlığı DÖSİM Yayınları.
• Erbek, M. (2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı: Dumat Ofset Ltd. Şti. Emek Cilt Evi.
• Gönül, M. (1965). “Eski Türk Halılarında Motif Çeşitleri ve Özellikleri”. Sümerbank Dergisi, Apa Ofset Basımevi, İstanbul, 5 (49-52), 20-26.
• Etikan S. ve Kılıçarslan H. (2012a). “Düz Dokumalarda Nazar İnancı ve Göz Motifi”. Art-E. Süleyman Demirel Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 5 (10), 103-121.
• Etikan S. ve Kılıçarslan H. (2012b). “Dokumalarda Yıldız Motifi”. I. Uluslararası Türk Sanatları Sempozyumu ve Sanat Çalıştayı, Selçuk Üniversitesi Türk El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi Başkanlığı, Konya. 127-135.
• Ergüder, A. A. (2009). Kars Yöresi Düz Dokumaları. Doktora tezi (basılmamış) Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Hull. A. and Whyowska, J. L. (2008). Kilim. London: The Complete Guide Thomas and Hudson.
• Kabaağaçlı, C. Ş. (1995). Anadolu’nun Sesi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karakelle, A. ve Kayabaşı, N. (2013). “Hatay’da Günümüzde Üretilen El Sanatları Ürünlerinde Kullanılan Bazı Motifler”. Participated in International Symposium On Relations Of Turkey, 3-7 Haziran 2012, Brussels-BELGIUM: Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu Yayını: 46, 329-336.
• Kayabaşı, N. ve Yanar, A. (2013). “Türk El Sanatlarında Kullanılan Nazar Motifleri Ve Alevilerde Nazar İnancı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (65),169-184.http://hbvdergisi.gazi.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/viewFile/ 1257/1246. Erişim Tarihi: 08.06.2014.
• Kasapoğlu, A. (2009). Web Sitesi: http://www.vatanbir.org/yazi/60/motiflerin dili. Erişim Tarihi:05.11.2013.
• Kuşat, A. (2003). Türk Toplumunda Nazar Olgusu ve Psikolojik Bir Yaklaşım. Kayseri: Laçin Yayınları, 16.
• Kuzucular, Ş. (2012). Dörtyol Hatay Çukurova Tarihi ve Türkmenleri. İskenderun : Color Ofset Matbaacılık.
• Onuk, T. Akpınarlı, F., Ortaç, H. S. ve Alp, K. Ö. (1998). Tarsus El Sanatları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı yayınları: 2087, Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü yayınları: 270, Maddi Kültür Dizisi: 20.
• Ölmez, F. N. (2012). Ölüm Olgusunun Türk Dokumalarına Yansıması, Defin. (Editör: Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Özönder, H. (1997). “Türk Dokumalarındaki Motiflerin Menşe Birliği ve Türk Sanatının Sürekliliği” Türk Soylu Halkların Halı Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri. 27-31 Mayıs, 1996, Kayseri; Ankara, 1998, 249-257.
• Özönder-Aydın, U. (2013). “Türk Sanatında Hayat Ağacı Motifi”. Participated in International Symposium On Relations Of Turkey, 3-7 Haziran 2012, Brussels-BELGIUM: Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu Yayını: 46, 533-541.