Urartu Devleti’nin Kuzey Bölgesinde Önemli bir Kale: Tuzla Kalesi

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 17 Prof.Dr. Hüseyin Sever Armağan Sayısı, 93 - 129, 28.12.2018

İbrahim Üngör

Öz

Erzincan
ve çevresi İlk Tunç Çağı’ndan itibaren insanoğlu için önemli bir yerleşim
bölgesi olmuştur. Erzincan ve Tercan ovaları, akarsu kaynakları, yeraltı
zenginlikleri, ilin tarıma uygun iklimi ve hayvancılık için son derece verimli
çayırlık alanları ile Erzincan’ın ilk çağlardan günümüze kesintisiz bir
yerleşim bölgesi olmasını sağlamıştır. Bunların dışında İran-Doğubayazıt-Ağrı-Horasan-Pasinler-Erzurum
güzergâhından gelerek Erzincan’a ulaşan,  Erzincan’dan sonra biri Orta Anadolu’ya
ulaşan, diğeri ise Karadeniz limanlarına ulaşan tarihi doğal yolların
Erzincan’da kesişmiş olması da, bölgeyi son derece önemli ve stratejik bir yer
haline getirmiştir.MÖ II. binin sonlarında ve MÖ I. binin ilk çeyreğinde
Erzincan’ın doğusuna Diauehi Krallığı hâkim olmuştur. MÖ 9. yüzyılda Tuşpa
merkezli olarak ortaya çıkan güçlü Urartu Devleti çok geçmeden yayılımını
kuzeye doğru yöneltmiştir. Urartular çok geçmeden bölgeyi eline geçirmeyi
başarmıştır. Urartu Devleti, Erzincan ve çevresindeki hâkimiyeti güçlendirmek
ve kalıcı kılmak için imar faaliyetlerine girişmiştir. Erzincan merkeze 16 km
mesafede bulunan Altıntepe Urartu’nun kuzey, kuzeybatı bölgesindeki en önemli
savunma ve yönetim merkezi olmuştur. Bu araştırma, Urartu Devleti’nin Erzincan’ın
doğusunda yönetim merkezi durumunda olduğunu ileri sürdüğümüz Çadırkaya/Pekeriç
Kalesi ile birlikte Tuzla Kalesi’ni tanıtma amacını gütmektedir. Tuzla Kalesi,
İlk Tunç Çağı’ndan itibaren kullanılan tarihi doğal yolları korumak ve bölgenin
yönetimine katkı sağlamak için inşa edilmiş ve Urartu döneminde modernize
edilmiş çok önemli bir merkezdir.

Anahtar Kelimeler

Urartu, Diauehi, Erzincan, Tarihi Yollar

An Important Fortress in the Northern Region of the State of Urartu: Fortress of Tuzla

Öz

Erzincan with its environment has become a prominent settlement
beginning from the early Bronze Age. The plains of Erzincan and Tercan, the
streams, the underground treasure, the climate of the city appropriate for
agriculture and the meadowland highly fruitful for husbandry have made Erzincan
a continuous residential area from ancient times to present. Apart from these,
that the historical natural roads crossing over İran-Doğubeyazıt-Ağrı-Horasan-Pasinler-Erzurum
to reach Erzincan and one reaching Central Anatolia following Erzincan, the
other one reaching the Black Sea ports intersected has made the region a
prominent and strategic place to the utmost.The Kingdom of Diauehi ruled the
eastern Erzincan in the late 2nd millennium BC and the first quarter of the
first millennium BC. The powerful Urartian, which appeared as Tuşpa centered in
the 9th century BC expanded into the north before long. Urartians were able to
capture the region before long. Urartian embarked upon public works in order to
ensure the control of Erzincan and its environment and to make them lasting.
Altıntepe, which is 16 km to the center of Erzincan, became the most prominent
defense and control center in the north, northwest of Urartu. This study aims
to make the Castle of Çadırkaya/Pekeriç, which is alleged by us being the
control center of Urartian in the east of Erzincan, along with the Castle of
Tuzla known. The Castle of Tuzla is an extremely prominent center built to
protect the historical natural roads used since the Early Bronze Age and to
contribute to the control of the region; and modernized during the Urartu
period.

Anahtar Kelimeler

Urartian, Diauehi, Erzincan, Historical Roads

ВАЖНАЯ КРЕПОСТЪ В СЕВЕРНОМ РЕГИОНЕ ГОСУДАРСТВА УРАРТУ: КРЕПОСТЬ ТУЗЛА

Öz

Эрзинджан
и его
окрестности были важным поселением для людей со времен Раннего Бронзовога Века.
Равнины Эрзинджан и Теркан, источники рек, подземные богатства, благоприятный
для сельского хозяйства климат провинции и чрезвычайно плодородные пастбищные
угодья для скотоводства сделали Эрзинджан непрерывным поселением с ранних век
до наших дней. Кроме того, очень важно то, что исторические природные дороги,
ведущие в Эрзинджан по маршруту
Эрзинджан-Догубаязит-Агры-Хорасан-Пасинлер-Эрзурум и из  Эрзинджана 
в Центральную Анатолию  и
Черноморские порты, пересекая в Эрзинджане 
сыграли большую роль в восстановлении региона как очень важным и
стратегическим местом.  Королевство
Дяуэхи доминировало на востоке Эрзинджана с конца II  тысячелетия до н. э.  до первой четверти I тысячелетия до н. э. В IX веке до н. э. создавшиеся мощное государство
Урарту с столицей Тушла, вскоре времени начало расширяться на север. Урартуйцы
вскорем времени  завладели регионом.
Государство Урарту начало свою деятельность по зонированию, чтобы усилить и
поддержать господство Эрзинджана и его окрестностей. Альтинтепе находится в 16
км от центра Эрзинджана и является самым важным центром обороны и управления на
севере и северо-западе Урарту. Это исследование направлено на то, чтобы
представить крепость Чадыркая/Пекерич которого мы считаем важным центром
управлении на востоке   государство
Урарту вместе с крепостью Тузла. Замок Тузла является очень важным центром,
который был построен для защиты природныхтроп, использовавшихся в эпоху Ранней
Бронзы и способствующих управлению регионом и был модернизирован в период
Урарту.

Anahtar Kelimeler

Урарту, Диауэхи, Эрзинджан, Исторические дороги

Kaynakça

• TARKAN, T, “Ana Çizgileriyle Doğu Anadolu Bölgesi ve Çevresi”, Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağanı. Erzurum (1974):8. TUNCEL, M. “Fırat”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 3, İstanbul (1993): 33-34. ÜNGÖR, İ, “Urartu Maden Ergitme Sahası ‘Kurt Deresi’ İliç (Erzincan)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C 9, S 43, (2016): 955-969. ÜNGÖR İ. –GÜNAŞDI, Y, “Yüzey Araştırmaları Işığında Erzincan İli Höyükleri”, Uluslararası Erzincan Sempozyumu, (2016): 423-442. ÜNGÖR, İ. -ÖZGÜL, O, “Otlukbeli’nde Tarihî ve Arkeolojik Araştırmalar”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17. (2016):267-289. WATERMAN, L, Royal Correspondence of the Assyrian Empire I-IV, (University of Michigan Studies, Humanistic Series 17-20), Ann Arbor,1930-1936.