ZEUGMA (GAZİANTEP) ANTİK KENTİ DUVAR RESİMLERİ ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI

Yıl 2011, Cilt: 12 Sayı: 1, 37 - 56, 17.06.2011

Ali Akın Akyol Yusuf Kağan Kadıoğlu Şahinde Demirci

Öz

Anahtar Kelimeler

-

ZEUGMA (GAZİANTEP) ANTİK KENTİ DUVAR RESİMLERİ ARKEOMETRİK ÇALIŞMALARI

Öz

Çalışmada, Zeugma antik kentine ait duvar resimleri ve ilgili malzemelerden sediman ve taş/kayaç örnekleri incelenmiştir. Örnekler malzeme karakteristikleri, mineralojik ve kimyasal kompozisyonları ve yapısal özellikleri yönünden çeşitli analitik yöntemler kullanılarak analiz edilmiştir. Bölgeye ait sedimanların Eosen kökenli kalkerli yapıda olduğu anlaşılmıştır. Taşların kayaç türü çoğunlukla kireçtaşı olup mikritik, biyomikritik ve rekristalize mikritik kireçtaşı olmak üzere üç kireçtaşı alt türünden oluşmaktadır. Kireçtaşlarının kaynağı yerel formasyona aittir. Duvar resimlerinin sıvalarında bağlayıcı kireçtir, dolgu maddesi (agrega) ise Fırat nehir yatağı birikintilerinden alınmış kumdan oluşmaktadır. Duvar resmi sıva katları; renkli resimlerin yeraldığı pigment tabakası, bu tabakanın altında üst sıva tabakası (intonaco) ve intonaconun altında da tek veya çift katlı iri taneli sıva tabakasından (arriccio) oluşmaktadır. Duvar resimlerinde kullanılan yapım tekniği fresko tekniğidir. Pigment tabakasında kalsit genel olarak bütün pigmentlerin ortak minerali olarak bulunmaktadır. Beyaz, siyah ve yeşil renkli pigmentlerin kaynağı olarak sırasıyla vaterit, grafit ve malahit bulunmuştur. Sarı renkli pigmentlerin kaynağı ankerit, siderit ve geotit olarak tanımlanmıştır. Kırmızı renkler, hematit, jasper ve toprak boya olarak tanımlanmıştır. Jasper ve vaterit, jasper ve kalsit, toprak boya ve kalsit ile hematit pembe renkli pigment oluşturan minerallerdir

Anahtar Kelimeler

Arkeometri, Zeugma, Duvar resimleri, Pigmentler, Raman analizi, PEDXRF analizi

Kaynakça

• Akyol, A.A., Demirci, S., Kadioglu, Y.K. and Turkmenoglu, A.G. (2005). Analyse Préliminaire Des Matériaux Des Espaces P9 (A6) Et P26 (C13) Du Secteur A (Chantier 12), Zeugma II Peintures Murales Romaines. Sous la direction d’Alix Barbet, Institut Français d’Etudes Anatoliennes Georges Dumézil-İstanbul De Boccard Edition-Diffusion, Varia Anatolica XVII, 248-268.
• Akyol, A.A. (2009). Material Characterization of Ancient Mural Paintings and Related Base Materials: A Case Study of Zeugma Archaeological Area. ODTÜ Fen Bilimle- ri Enstitüsü Arkeometri Doktora Tez Ça- lışması, 283 s.
• Black, C.A., Evans, D.D., Ensminger, L.E., White, J.L. and Clark, F.E. (1965). Methods of Soil Analysis No. 9 in the Series Agronomy. American Society of Agronomy, Inc., Madison, Wisconsin, USA. Boynton, R.S. (1980). Chemistry and Technology of Lime and Limestone. 2nd ed, John Wiley & Sons, Inc., New York, 578 s.
• Cumont, F. (1917). Etudes Syriennes. Paris, 379 s. Dean, W.E. (1974). Determination of Carbonates and Organic Matter in Calcereous Sediments and Sedimentary Rocks by Loss on Ignition: Comparison with Sedimentary Petrology 44(1), 242-248. Journal of
• Dursun, H., Dizdar, M.Y., Kırıştıoğlu, Ş., Öz- can, İ. ve Hamurkar, Y. (2008). Toprak ve Arazi Sınıflaması Standartları Teknik Ta- limatı ve İlgili Mevzuat. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayını, An- kara, s. 70.
• Ergeç, R. (ed.), (2006). Belkıs - Zeugma ve Mo- zaikleri. Gaziantep Müzesi.
• Feigl, F. (1966). Spot Test in Organic Analysis. Elsevier Publication Company, Amster- dam.
• Holmes, S. and Wingate, M. (1997). Building with Lime, A Practical Introduction. Intermediate Technology Publications, London, 306.
• Kennedy, D.L. (1994). Zeugma, Une Ville An- tique sur l'Euphrate. Archaeologia (306), 26-35.
• Kerr, P.F. (1977). Optical Mineralogy. McGraw-Hill Co. First Ed’n., New York.
• Means, R.E. and Parcher, J.V. (1963). Physical Properties of Soils. Charles E. Merrill Publishing Co., Columbus, Ohio, USA.
• Mora, P., Mora, L. and Philippot, P. (1984). Conservation Butterworths, England, 494 s. Wall Paintings. Glasgow, Pollard, A.M. ve Heron, C. (1996). Archaeological Chemistry. The Royal Society of Chemistry, Cambridge.
• RILEM. (1980). Research and Testing. Materials and Construction 13, Chapman and Hall, Paris. 73.
• Rapp, G. (2002). Archaeomineralogy. Springer- Verlag, Berlin.
• Şener, Y.S., Eskici, B. ve Çetin C. (2002). Zeugma Antik Kenti Kurtarma Kazı- larında (A Bölgesi) Ele Geçen Duvar Re- simlerinin Restorasyonu ve Konservas- yonu Sonuçları Bakanlığı Yayın No: 2763 (83), 109-118. T.C. Kültür
• Şener, Y.S., Eskici, B. ve Çetin, C. (2005). Con- servation, Restauration, Analyses Tech- niques: La Dépose Des Peintures Murales and La Restauration Des Peintures Mu- rales, Zeugma II Peintures Murales Ro- maines. Sous la direction d’Alix Barbet, Institut Français d’Etudes Anatoliennes Georges Dumézil-İstanbul De Boccard Edition-Diffusion, Varia Anatolica XVII, 229-240.
• Ulusay, R., Gökçeoylu, C. ve Binal, A. (2005). Kaya Mekaniği Laboratuar Deneyleri. TMMOB Jeoloji Müh. Odası Yayınları: 58, Ankara.
• Usta, D. ve Beyazçiçek, H. (2006). Gaziantep İlinin Jeolojisi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Adana, 1-11.
• Vitruvius. (2005). Mimarlık Üzerine On Kitap - The Ten Books On Architecture, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları, Trans- lated from English to Turkish by Suna Güven, 4th Edn., Yapı Endüstri Merkezi, Ankara, 151-163.
• Wagner, J. (1976). Seleukeia am Euphrat/ Zeugma. Wiesbaden (Reichert, Beihefte TAVO B10), 132-146.
• Wagner, J. (1985). Die RÃmer an Euphrat und Tigris. Jona (Antike Welt, Sondernummer 16).
• Wentworth, C.K. (1922). A Scale of Grade and Class Terms for Clastic Sediments. Jour. of Geology, Vol. 30, 377-392.
• Zeugma. (2006). Mozaikler Kenti,- City of Mo- saics. Gaziantep - Zeugma, Halfeti ve Rumkale’de Turizm Etkinliğinin Artırıl- ması Projesi, Gaziantep Ticaret Odası. Web1. Zeugma. http://www.zeugmaweb.com/zeugma/hari ta.
• Web2. Güneydoğu Anadolu Projesi. http://www.gap.gov.tr/English/zeugma.ht ml.