Mentha spicata L. ve Mentha villoso-nervata Opiz. genotiplerinin tarımsal özellikleri üzerine azot ve fosfor dozlarının etkisi

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 1, 23 - 32, 01.03.2015

Meryem Yeşil Kemalettin Kara

Öz

Nane genotiplerinin (Mentha spicata L. ve Mentha villoso-nervata Opiz.) tarımsal özellikleri üzerine azot ve fosfor dozlarının etkilerini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışma 2010 ve 2011 yıllarında Erzurum’da yürütülmüştür. Mentha spicata’ya ait iki (2 ve 6 no’lu) ve Mentha villoso-nervata’ya ait bir genotip (4 no’lu) ile azot ve fosforun üç dozunun (0, 5, 10 kg/da) kullanıldığı deneme “Şansa Bağlı Tam Bloklar Deneme Planına” göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Denemede bitki boyu, yeşil herba, drog herba, yeşil yaprak, drog yaprak verimleri ile yeşil yaprak oranı incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; incelenen karakterler üzerine deneme yıllarının, azot ve fosfor dozlarının etkisi önemli bulunmuştur. Azotlu ve fosforlu gübre dozları dikkate alındığında en fazla bitki boyu, yeşil herba ve drog herba verimleri dekara azot ve fosforun 10 kg’lık dozunda belirlenmiştir. Yeşil yaprak verimi ve drog yaprak verimi 5 kg’lık azot ve 10 kg’lık fosfor dozlarında, yeşil yaprak oranı ise azot uygulanmamış muameleler ile fosforun 5 kg’lık dozunda tespit edilmiştir. Genotipler içerisinde, bitki boyu, yeşil herba, drog herba ve yeşil yaprak verimleri 4 no’lugenotipte, drog yaprak verimi ile yeşil yaprak oranı ise 6 no’lu genotipte fazla olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mentha, azot gübrelemesi, fosfor gübrelemesi

Kaynakça

• Ahsan, S.A., 1999. Examine Some of the Factors Influencing the Quantity and Quality Attributes of the Aromatic Oils in Mint. Melon, Ph.D. Thesis, Faculty of Agriculture. The University of Baghdad, Iraq.
• Alkire, B.H., Simon, J.E., 1995. Response of Midwestern peppermint (Mentha piperita L.) and native spearmint (M. spicata L.) to rate and from of nitrogen fertilizer. Acta Horticulturae, 426:537-549.
• Mentha spicata L. ve Mentha villoso-nervata Opiz. genotiplerinin tarımsal özellikleri üzerine azot ve fosfor dozlarının… Bayram, E., Kırıcı, S., Tansı, S., Yılmaz, G., Arabacı, O., Kızıl, S., Telci, İ., 2010. “Tıbbi ve aromatik bitkiler üretiminin arttırılması olanakları”. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010 Ankara. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-I: 437–456.
• Başer, K.H.C., 1997. İlaç ve baharat bitkilerinin ilaç ve alkollü içki sanayilerinde kullanımı. İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 39, İstanbul.
• Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi, Geçmişte ve Bugün. İstanbul Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Yayınları, Syf:550.
• Chand, S.,Anwar, M., and Patra, D.D., 2001. Influence of combined application of farm yard manure (FYM) and inorganic fertilizer on herb, essential oil yield and nutrient accumulation in menthol mint (Mentha arvensis). Journal of Medicinal and Aromatic Plant Sciences, 23: 29–33.
• Chang, K.H.,Hwan, J.H., Park, H., Kang, D.J., Lee, Y.S., 1987. Effect of aplication levels of nitrogen fertilizer on the growth and chemical of mint. Research reports of rular development administration crops, 29(1):289-293.
• Costa, A.G.,Bertolucci, S.K.V., Chagas, J.H., Ferraz, E.O., Pinto, J.E.B.P., 2013. Biomass production, yield and chemical composition of peppermint essential oil using different organic fertilizer sources. Ciênc. Agrotec., 37(3): 202-210.
• Dağcı, E.K., Dığrak M., 2005. Bazı meyve ekstraktlarının antibakteriyal ve antifungal aktiviteleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. Fen ve Mühendislik Dergisi, 8(2):1-7.
• Ellialtıoğlu, Ş.,Sevengör Ş., Sezik E., 2008. Şanlıurfa’da nane tarımının geliştirilmesi üzerinde çalışmalar. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, (Online) http://www.agri.ankara.edu.tr/bahce/1099_1181024037.pdf. (15 Mayıs 2014)
• Erşahin, L., 2006. Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Fesleğen (Ocimum basilicum L.) PopulasyonlarınınAgronomik ve Kalite Özellikleri. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Ensititüsü Yüksek Lisans Tezi. Adana, Syf:49.
• Faydaoğlu, E.,Sürücüoğlu, M.S., 2011. Geçmişten günümüze tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanılması ve ekonomik önemi. Kastamonu Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 11(1): 52–67.
• İpek, A., 2007. Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis) Hatlarında Azotlu Gübrelemenin Herba Verimi ve Bazı Özellikler Üzerine Etkileri. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Ensitütüsü Doktora Tezi, Syf:109.
• Kireççi, O.A., 2006. Bazı Sentetik Hormonların (giberelik asit, spermin, spermidin, putresin) Fesleğen (Ocimum basilicum) Bitkisinde Morfolojik Yapı ve Uçucu Yağ Kalitesine Etkisi. Kahramanmaraş Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş, Syf:68.
• Khanuja, S.P.S., A.K.A. Shasany, A. Srivastava and S. Kumar. 2000. Assessment of genetic relationships in Mentha species. Euphytica 111: 121–125.
• Khera, K.L., Singh, B., Sanghu, B.S., Aujula, T.S., 1986. Response of Japanese mint to nitrogen, irrigation and straw mulching on a sandy-loamsoil of punjap, (India). India Journal of Agricultural Sciences. 56(6):434-438.
• Kokkini, S., 1983. Taxonomic studies in the genus Mentha in Greece. PhDThesis. University of Thessalonniki, Thessaloniki., pp:171.
• Kothari, S.K., Sing, U.B., 1995. The effect of row spacing and nitrogen fertilization on Scotch spearmint (Mentha gracilis sole). Journal of EssentialOil, 7: 287-297.
• Malik, A.A., Suryapani, S., Ahmad, J., 2011. Chemical Vs organic cultivation of medicinal and aromatic plants: the choice is clar. Int. Journal Medical Aromatic Plants, 1(1):5-13.
• Munsi, P.S., 1992. Nitrogen and Phosphorus nutrition response in Japanese mint cultivation. Acta Horticulture Medical & AromaticPlants.
• Oğuz, B., Sarı, A.O., Kahraman, D., Kıtıkı, A., Ceylan, A., Bayram, E., Özay, N., 2000. Türkiye nane (Mentha ssp.) popülasyonlarının karekterizasyonu projesi, Proje Sonuç Raporu (TAGEM- 97/03/06/003). Ege Tarımsal Araştırma Ensitütüsü, Menemen, İzmir.
• Özel, A., 1995. Harran Ovası Koşullarında Farklı Dikim Zamanlarının Bazı Nane (Mentha ssp) Çeşitlerinde Verim ve Kalite Kriterlerine Etkisi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi, Adana, Syf:169.
• Özel, A., Gür M.A., Özgüven M., 1997. Harran ovası koşullarında biçim zamanının nane (Mentha pipetita L.)’de drog verimleri ve uçucu yağ oranlarına etkisi, Türkiye II: Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, Samsun, Türkiye II: Tarla Bitkileri Kongresi Bildiri Kitabı:352-356.
• Özgüven, M., Kırıcı S., 1998. In Situ conservation of aromatic plants in Southeastern Turkey. Wild Mentha Species. The Proceeding of International on Insitu Conservation of Plant Genetic Diversity. CRIFC, Turkey.
• Özgüven, M., Kırıcı S., 1999. Farklı ekolojilerde nane (Mentha) türlerinin verim İle uçucu yağ oran ve bileşlerinin araştırılması. Tr. Journal of Agriculture and Forestr,.23:465-472.
• Patra, D.D., Muni, R., Singh, D.V., 1993. Influence of straw mulching on fertilizer nitrogen use efficiency, moisture conservation and herband essential oil yield in Japanese mint (M. arvensis L.). Nutrient Cycling Agroecosystems, 34:135-139.
• Patra, D.D., Anwar, M., andChand, S., 2000. Integrated nutrient management and waste recycling for restoring soil fertility and productivity in Japanese and Mustard Sequence in Utter Pradesh, India. Agriculture Ecosystem and Environment, 80:267–275.
• Piccaglia, R.,Dellacecca, V., Marotti, M., Giovanelli, E., 1993. Agronomic factors effecting the yields and the essential oil composition of peppermint (Mentha piperita L.) International Symposium on Medicinal and Aromatic Plants (22-25 March 1993) Israel, ActaHorticulturae, 344:29-40.
• Praszna F.,Bernath J., 1993. Correlations between the limited level of nutrition and essential oil production of peppermint. Acta Horticulturae, 344:278-289.
• Ram, M., Kumar, S., 1997. Yield Improvement in th regenerated and transplanted mint Mentha arvensis by recycling the organic wastes and manures. Bioresource technology, 59:141-149.
• Sezen, Y., 1991. Gübreler ve Gübreleme Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, Erzurum, 39-41.
• Shah, S.,Saravanan, R., Gajbhiye, N.A., 2010. Phytochemical and physiological changes in Ashwagandha (Withania somnifera Dunal) under soil moisture stress. Brazilian Journal of Plant Physiology Londrina. 22(4): 255-261.
• SwaefyHend, M.F.,WeaamSakr, R.A., Sabh, A.Z., Ragab, A.A., 2007. Effect of chemical and Fertilizers on peppermint plants grown in sandy soil. Effect on Vegetative Growth as well as Essential Oil Percentage and Constituents. AnnualsAgric. Sci. AinShams University Cairoi, 52(2),451-463.
• Tarımcılar, G., 1998. Karadenizde Yayılışı Olan Mentha L. Türleri Üzerinde Korolojik, Anatomik, Sitolojik, Ekolojik ve Kimyasal Araştırmalar. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, Bursa, Syf:271.
• Telci, İ., 2001. Farklı Nane (Mentha spp) Klonlarının Bazı Morfolojik, Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma. Gaziosmanpaşa Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Tokat, Syf: 160.
• Tuğay, M.E., Kaya, N., Yılmaz, G., Telci, I., Dönmez, E., 2000. Tokat ve Çevresinde Yaygın Olarak Bulunan Bazı Aromatik Bitkilerin Bitkisel ve Teknolojik Özellikleri. TÜBİTAK, Tarım ve Ormancılık Araştırma Grubu, Proje Kesin Sonuç Raporu (TOGTAG-1690).
• Yıldız, N., 1994. Araştırma Deneme Metodları II. Baskı. Atatürk Ünivesitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:697 Erzurum. Zeinali, H., Arzani, A., Razmjo, K., 2004. Morphological and essential oil content diversity of Iranian mints (Mentha spp). Iranian Journal of Science & Technology, Transaction A, 28(A1). Iran.
• Zheljazkov, V.D.,Cantrell, C.L., Astakie, T., Ebelhar, M.W., 2010. Peppermint productivity and oil composition as a function of nitrogen, growth stage, and harvest time. Agronomy Journal, Madison, 102(1):124-128.