Mentha spicata L. ve Mentha villoso-nervata L. genotiplerinin bazı uçucu yağ bileşenleri üzerine farklı azot ve fosfor dozlarının etkisi

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 2, 131 - 140, 30.12.2017

Meryem Yeşil Kemalettin Kara

https://doi.org/10.29278/azd.370787

Öz

Mentha spicata L. ve Mentha villoso-nervata L. genotiplerinin bazı uçucu yağ bileşenleri üzerine azot ve fosfor dozlarının etkilerini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışma 2010 ve 2011 yıllarında Erzurum’da yürütülmüştür. Mentha spicata’ya ait iki (2 ve 6 no’lu) ve Mentha villoso-nervata’ya ait bir genotip (4 no’lu) ile üç azot (0, 5 ve 10 kg/da) ve üç fosfor (0, 5, 10 kg/da) dozunun kullanıldığı deneme “Şansa Bağlı Tam Bloklar Deneme Planına” göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Denemenin birinci yılında dekara 5 kg azot dozunda en yüksek α-pinene, β-phellandrene, β-pinene, 3-octanol oranları elde edilirken, ikinci yılında en yüksek α-pinene, β-phellandrene, β-pinene, 3-octanol ve p-cymol oranları azot uygulanmamış parsellerden elde edilmiştir. En fazla ortalama değerlere göre 2010 deneme yılında α-pinene, β-phellandrene, β-pinene ve 3-octanol oranları 5 kg/da fosfor uygulamasında öne çıkarken, 2011 deneme yılında α-pinene ve β-phellandrene oranları fosfor gübrelemesi yapılmamış parsellerde tespit edilmiştir. 10 kg/da fosfor gübrelemesinde ise β-pinene ve 3-octanol ve p-cymol oranları fazla olmuştur. Kullanılan azot ve fosfor dozu ortalamalarına göre; Mentha spicata’ya ait 6 no’lu genotip, her iki deneme yılında da β-phellandrene, p-cymol, ikinci deneme yılında α-pinene ve 3-octanol oranları bakımından ön plana çıkmıştır. Mentha villoso-nervata’nın 4 no’lu genotipi ise 2010 deneme yılında diğer genotiplerden daha fazla α-pinene, β-pinene ve 3-octanol oranlarına sahip olmuştur. Mentha spicata’nın 2 no’lu genotipinde ise ikinci deneme yılında β-pinene ve 6 no’lu genotip ile birlikte en yüksek p-cymol oranı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tıbbi bitkiler, uçucu yağ, gübreleme

Kaynakça

• Arslan, Y., Katar, D., Subaşı, İ., 2010. Ankara Ekolojik Koşullarında Japon Nanesi (Mentha arvensis L.) Bitkisinde Uçucu Yağ ve Bileşenlerinin Ontogenetik Varyabilitesinin Belirlenmesi. GOÜ, Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(2): 39-43.
• Başer, K.H.C., Kürkçüoğlu, M., Tarımcılar, G., Kaynak G., 1999. Essential oils of Mentha species from northern Turkey, J. Essent. oil Res., 11: 579-588.
• Baytop, T.,1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi. İstanbul: Nobel Kitabevi, 302-304.
• Ceylan, A., 1987. Tıbbi Bitkiler II (Uçucu Yağ İçerenler). Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayın. No:481, Bornova, İzmir.
• Chauhana, R.S., Kaul M.K., Shahi, A.K., Kumar, A., Rama, G., Tawab, A., 2009. Chemical composition of essential oils in Mentha spicata L. accession [IIIM(J)26] from North-West Himalayan region, India. Industrial Crops and Products 29: 654–656.
• Chowdhury, J.U., Nandi, N.C., Uddina, M., Rahmanb, M., 2007. Chemical Constituents of Essential Oils from Two Types of Spearmint (Mentha spicata L. and M. cardiaca L.) Introduced in Bangladesh. Bangladesh J. Sci. Ind. Res. 42(1): 79-82.
• Clark, R.J., Menary, R.C., 1982. Environmental and cultural factors affecting the yield and composition of peppermint oil. VII. International Congress of Essential Oil. 14:74-79.
• Davis, P.H., 1982. Flora of Turkey and the East Aegean Island, Edinburg Univ. Press, Edinburg, 7: 384-394.
• Eyüpoğlu, F., 2002. Türkiye Gübre Gereksinimi Tüketimi ve Geleceği. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü İşletme Müdürlüğü Yayınları. Teknik Yayın No: T-2. Genel Yayın No:2. Ankara.
• Hadjiakhoondi, A., Aghel, N., Zamanızadeh-Nadgar, N., Vatanıdoost, H., 2000. Chemical and Biological Study of Mentha spicata L. Essential Oil From İran. Doru Journal of Pharmaceutical Sciences 8 (1):19-21.
• Kireççi, O.A., 2006. Bazı Sentetik Hormonların (giberelik asit, spermin, spermidin, putresin) Fesleğen (Ocimum basilicum) Bitkisinde Morfolojik Yapı ve Uçucu Yağ Kalitesine Etkisi. Kahramanmaraş Üni. Fen Bilimleri Ens. Yüksek Lisans Tezi.
• Kofidis, G., Bosabalidis, A., Kokkini, S., 2004. Seasonal Variation of Essential Oils in a Linalool-Rich Chemotype of Mentha spicata Grown Wild in Greece. J. Essent. Oil Res., 16: 469-472.
• Kokkini, S., 1991. Chemical races within the Genus Mentha L. Modern Methods of Plant Analysis New Series (Linskens, H.F. and J.F. Jackson, Eds.), Springer- Verlag Berlin, Heidelberg, 12:63-77.
• Kokkını, S., Karousou, R., Lanaras, T., 1995. Essential Oils of Spearmint (Carvone-rich) Plants from the Island of Crete (Greece). Biochemical Systematics and Ecology,23 (4): 425-430.
• Marotti, M., Dellacecca, V., Piccaglia, R., Giovanelli, E. 1993. Effect of harvesting stage on the yield and essential oil composition of peppermint (Mentha x piperita L.) Acta Hortic. 344:370-379.
• Martins Maldao, M., Beirao-da-Costa, S., Neves, C., Cavaleiro, C., Salgueiro, E., Beirao-da-Costa L., M., 2004. Olive oil flavoured by the essential oils of Mentha x piperita and Thymus mastichina L. Food Quality and Preference 15: 447–452.
• Misra, L.N., Tyagi, B.R., Thakur, R.S., 1989. Chemotypic variation in Indian Spearmint. Planta Med., 55:575-576.
• Özgüven, M., Kırıcı S., 1998. In Situ Conservation of Aromatic Plants in Southeastern Turkey. Wild Mentha Species. The Proceeding of International on In situ Conservation of Plant Genetic Diversity. CRIFC, Turkey.
• Özgüven, M., Kırıcı S., 1999. Farklı Ekolojilerde Nane (Mentha) Türlerinin Verim İle Uçucu Yağ Oran ve Bileşlerinin Araştırılması. Tr. J. of Agriculture and Forestry. 23: 465-472.
• Sartoratto, A., Machado, A.L.M., Delarmelina, C., Figueira, G.M., Duarte, M.C.T., Rehder, V.L.G., 2004. Composıtıon And Antımıcrobıal Actıvıty of Essentıal Oıls From Aromatıc Plants Used in Brazıl. Brazilian Journal of Microbiology, 35:275-280.
• Sezen, Y., 1991. Gübreler ve Gübreleme Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, Erzurum, 39-41.
• Smith, D., Levi, L., 1961. Treatment of compositional data fort he characterization of essential oils. Determination of geographical origis of pepermint oils by gas chromatographic analysis. Journal Agricultre Food Chemistry, 9:230-44.
• Tanker, N., Koyuncu, M., Coşkun, M., 1998. Farmasötik Botanik. Ankara: Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, 78, 341.
• Telci, İ., 2001. Farklı Nane (Mentha spp) Klonlarının Bazı Morfolojik, Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 160, Tokat.
• Telci, İ., Demirtas, İ., Bayram, E., Arabaci, O., Kaçar, O., 2010. Environmental variation on aroma components of pulegone/piperitone rich spearmint (Mentha spicata L.). Industrial Crops and Products 32: 588–592.
• Yıldız, N., 1994. Araştırma Deneme Metodları II. Baskı. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay. No.697 Erzurum.
• Yücel, E., 2007. Tıbbi Bitkiler 1. Ders Kitabı.