PEDİATRİK YAŞ GRUBUNA SAĞLIK HİZMETİ SUNAN EBE VE HEMŞİRELERİN ÇOCUK HASTA HAKLARI KONUSUNDAKİ DÜŞÜNCELERİ

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 1, 18 - 29, 30.04.2016

İlknur Kahriman Murat Topbaş Gamze Çan Zeynep Göker Yahya Deryal

Öz

AMAÇ: Çalışma, Trabzon il merkezinde çocuk yaş grubuna sağlık hizmeti sunan ebe ve hemşirelerin, güncel hemşirelik uygulamalarındaki “çocuk hasta hakları” kavramını irdelemek ve çocuk hasta hakları konusundaki görüş ve düşüncelerini öğrenmek amacıyla tanımlayıcı olarak yapıldı.

YÖNTEMLER: Trabzon il merkezinde bulunan beş hastanenin çocuk yaş grubuna hizmet sunan birimlerinde çalışan toplam 128 ebe ve hemşireden, katılmayı kabul eden toplam 120 kişi çalışmaya alındı. Araştırmacılar tarafından hazırlanan ve hipotetik olarak oluşturulmuş senaryoları içeren, toplam 24 sorudan oluşan anket formu kullanılarak elde edilen veriler, sayı ve yüzde değer olarak gösterildi.

BULGULAR: Değerlendirilen unsurlardan birisi, “Kliniğe başındaki yağ kistini aldırmak için başvuran 17 yaşındaki kız çocuğuna müdahale” için; katılımcıların %78.3’ü (n=94) “ailesine haber verilip anne ya da babasının onamı da alınarak lezyon alınır”, yanıtını verdi. “Ailesinin rızası ile 16 yaşındayken evlendirilmiş, şimdi 17 yaşında ve 2 aylık hamile olan bir kız çocuğu, kürtaj yaptırmak için başvurduğunda, müdahale” için; katılımcıların %84.2’si (n=101) “eşine haber verilerek birlikte onam vermeleri sağlanır” yanıtını verdi.

SONUÇ: Çocuk haklarıyla ilgili klinik uygulamalarda karşılaşılan sorunlar üzerinde, pediatrik ebe ve hemşirelerin görüş birliği içinde olmadıkları görülmektedir. Uygulamalarda takip edilecek ortak bir konsensusa gereksinim vardır. Bu nedenle çocuk hakları ile ilgili yasa ve yönetmelikler, etik ile ilgili kavramlar ve problem çözme yaklaşımları hakkında, gerek temel eğitimleri sırasında gerekse çalışma hayatında, bu konuyla ilgili hizmet içi eğitimlerinin artırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Hakları, Aydınlatılmış Onam, Çocuk, Tıp Etiği, Pediatri Hemşireliği

THOUGHTS ABOUT CHILD PATIENTS' RIGHTS OF NURSES AND MIDWIVES THAT PROVIDE HEALTH SERVICE TO PEDIATRIC AGE GROUP CHILDREN

Öz

OBJECTIVE: This descriptive research aimed to determine nurses and midwives’ thoughts related to children patients' rights, of whom they provide health service to the pediatric age group in Trabzon province.

METHODS: The population of this research was constituted of a total of 128 midwives and nurses working in units that provide health service to pediatric age group children in five hospitals in the center of Trabzon province. A hundred and twenty of people who agreed on to participate in the study were included. Questionnaire form, prepared by the researchers and consisted of 24 items, which questioning some hypothetical scenarios, were used to collect of the data.

RESULTS: One of the items questionned, “intervention to a sebocyte, located on scalp of a 17-year-old girl, who admitted to the hospital alone to be removed it” were answered by 78.3% of the participants as “first, the information is given to her parents and if they approve this procedure then sebocyte will be removed”. Another scenario, “A girl, when she was 16, she got married, today she is 17 years of age, she is pregnant with two months fetus, and she wants to have an abortion. So, for intervention; most participants (%84.2, n=101) answered as “first, her partner is informed then if he approve this procedure then abortion will be carried out”.

CONCLUSION: There was no consensus found on the facts that seen in practice of clinics related to children rights issues amongst the nurses and midwifes. So, there is a need to have a common consensus for managing to carry all procedures. For this, a new curriculum during training and then continuing with new updated issues during the service could be proposed by teaching laws and regulations related to children's rights, ethics and problems to be faced and to be dealt with.

Anahtar Kelimeler

Children’s Rights, Consent, Informed consent, Child, Medical ethics, Nursing

Kaynakça

• 1. Schroeter K. Ethical perception and resulting action in perioperative nurses, AORN J 1999; 69(5):991-1002.
• 2. Karagöz S. Cerrahi hemşireliği ve etik. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2000; 4(1): 1-8.
• 3. Beerman CM. The nurse's role in bioethics, AORN J 1997; 65(5): 923-926.
• 4. Tıbbi müdahaleden kaynaklanan hukuki sorumluluk (Sempozyum). Mersin: Şen Matbaa; Ankara. 16-17 Ocak 2009.s. 27, 47-48, 84-85, 89, 91.
• 5. Ünver Y. Tıbbi uygulama hataları (Malpraktis) komplikasyon ve sağlık mensuplarının sorumluluğu. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi 2008; 16: 22-24.
• 6. Dünya hekimler birliği hasta hakları bildirgesi. URL: http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/hashak/belge/dunya_hekimler_birligi.pdf. (erişim 05.07.2012).
• 7. Dünya tıp birliği Helsinki Bildirgesi. Gönüllüler üzerinde yapılan tıbbi araştırmalarda etik ilkeler. URL: http://www.iegm.gov.tr/Default.aspx?sayfa=helsinki&lang=tr-TR (erişim 05.07.2012).
• 8. Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları Ve Biyotıp Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun (No: 5013, Resmi Gazete: 09.12.2003-25311). URL: http://www.biyoetik.org.tr/mevzuat/Uluslararasi/Biyotip.htm (erişim 05.07.2012)
• 9. Ertuğ N. Drug research with children and responsibilities for nurses. Turkiye Klinikleri (J Med Ethics). 2007;15: 81-89.
• 10. Yörükoğlu A. Ulusal Çocuk Ve Ergen Ruh Sağlığı Politikaları VI. Çalıştay Raporu (28 Ocak 2011 Tarihinde Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Ve Ergen Ruh Sağlığı Ve Hastalıkları Anabilim Dalı Ve Türkiye Çocuk Ve Genç Psikiyatrisi Derneği İşbirliğinde): Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi. 2011;18(1):73-79.
• 11. World medical association. Declaration of Ottawa on the right of the child to health care. 50th World Medical Assembly, Canada, 1998.
• 12. Annas GJ. The rights of patient. Totowa, New Jersey: Humana Press; 1992: 110-112.
• 13. Jonsen AR, Siegler M, Winslade WJ. Clinical Ethics. New York: Mcgraw-Hill, Inc. 1992: 173-174.
• 14. Çavuşoğlu H.Çocuk Sağlığı Hemşireliği. Ankara: (9. Baskı). 1.Cilt. Sistem Ofset Basımevi; 2008.s. 29,30.
• 15. Aydın Şafak A, Türk hukukunda gebeliğin sonlandırılması. Güncel Hukuk. 2012;1-4. URL:http://www.istanbul.edu.tr/genel/idari/basinhalk/HABERLER/20_07_12/PDF/guncel_hukuk_36. Temmuz, 2012.
• 16. Erdemir AD, Elçioğlu Ö. Tıp etiği ışığında hasta ve hekim hakları. Ankara: Orta Doğu Reklam Tanıtım ve Yayıncılık A.Ş; 2000. s. 63.
• 17. Tokyay R, Armağan E, Akköse Ş. Acil tıpta etik.2012;URL:www.acil-yardim.uludag.edu.tr/acil8.html. (erişim tarihi 11.01.2012)
• 18. Aydınlatılmış onam kılavuzu. TTB-UDEK. Etik çalışma grubu. 2008. URL: www.Noroloji.Org.Tr/Html/File/Udekecgaokilavuzuaralik08.Doc (erişim tarihi 11.01.2012)
• 19. Hasta hakları ve hasta bilgilendirmenin önemi.2012; URL: www.Konyadogumevi.Gov.Tr/Makaleler/Hastahaklari.Pdf (erişim tarihi 11.01.2012)
• 20. Güzeldemir ME. Hasta bilgilendirmenin önemi. Türkiye Sendrom Tıp Dergisi Mayıs 2005; 1-28.URL: http:// www.gata.edu.tr/.../Hastabilgilendirmeninönemi.
• 21. Ekşi A. Ben hasta değilim, çocuk sağlığı ve hastalıklarının psikososyal yönü. İstanbul: (2. Baskı) Nobel Tıp Kitabevleri; 2010.s.729-40.
• 22. Ayan M. Tıbbi müdahalelerden doğan hukuki sorumluluk. Ankara: Kazancı Hukuk Yayınları, 1991: 10-13, 71-86.
• 23. ÇKK: Çocuk Koruma Kanunu, Kanun No: 5395, Kabul Tarihi: 03.07.2005, adres http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050715.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050715.htm (erişim 04.08.2014)
• 24. ÇHB: Çocuk Hakları Bildirgesi, UNICEF. http://www.unicef.org/turkey/crc/_cr23c.html (erişim 04.08.2014)
• 25. Hasta hakları yönetmeliği. Resmi Gazete 1 Ağustos 1998 S. 23420.
• 26. Tababet ve şuabati san’atlarının tarzı icrasına dair kanun. Resmi Gazete 14.4.1928, S. 863.
• 27. Gündüz T, Kırımlıoğlu N, Eşiyok B, Demirhan Erdemir A. Aydınlatılmış onam ve çocuk hastaya ilişkin hukuki düzenlemeler. Türkiye Klinikleri J Med Ethics. 2001; 9: 27-34.
• 28. Hancı İH, Hekimlerin Yasal Sorumlulukları (Tıbbi Hukuk). İzmir: Egem Tıbbi Yayıncılık, 1995: 95-105.
• 29. Committee on medical ethics. The law and ethics of male circumcision - guidance for doctors. British Medical Association, London: 2003.
• 30. American Academy of Pediatrics Committee on Bioethics. Informed consent, parental permission, and assent in pediatric practice. Pediatrics. 1995; 95:314-317.
• 31. BBC News Europe. German court rules circumcision is “bodily harm”. URL: http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-18604664 (erişim 03.07.2012).
• 32. BBC News Europe. Angela Merkel backs circumcision right after German ruling.2012; URL: http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-18833145 (erişim 18.12.2012).
• 33. Sarı İ, Aşırdizer M. Tıbbi uygulamalar ve bilimsel çalışmalarda “çocuklarda onam” kavramı. Adli Tıp Dergisi 2013: 28 (1);60-68.