CUMHURİYETİN 10.YILINDA İZMİRLİ AYDINLARIN GÖZÜYLE LAİKLİK KAVRAMI VE GELECEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 16, 846 - 876, 01.07.2018

M.emin Elmacı

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş esasları arasında en önemli nokta devletin
temellerinin laik esaslara oturtulmasıdır. Bu amaçla gerçekleştirilen laiklik
aşamaları 1922 yılından 1937 yılına kadar aralıksız bir şekilde çıkartılan yasa
ve uygulamalarla devam etmiş ve sonlanmıştır. Ancak uzun yıllardır devletin
temelini din esasına oturtan Osmanlı Devletinin yıkılması sonrasında devleti
laik esaslar üzerine oturtmak oldukça zor olmuştur. Özellikle dinin
kullanılarak toplumu yönetme algısı amacıyla yönetimin dinselleştirilmesi ve
kutsallaştırılması toplumun da saltanatı kutsallaştırmasına ve sorgulamadan
biat etmesine neden olmuştur.

Bu nedenle yeni Türkiye Cumhuriyeti laiklik aşamalarını gerçekleştirdikçe
eski sisteme geri dönmek isteyenlerce tehdit altında kalmıştır. Bu ortamda da
laikliğin anlatılmasına önem verilmiştir. İzmir'deki Yeni Asır gazetesi de 1933
yılında halkı aydınlatmak amacıyla aydınlara laiklik ile ilgili sorularak
sorarak bir anket yapmıştır. Anket ile aydınların o dönemki laiklik algısının net
olduğunu gördük. Ayrıca yine o dönemde laiklik ile ilgili sorunları ve aynı
zamanda da aydınların gelecekte laikliğin nasıl olacağını düşündükleri ortaya
konuldu.. En önemlisi de Diyanet İşleri Başkanlığının laik bir devlette
olmaması gerektiğini söylemelerine karşılık bu kurumun şimdilik gerekli
olduğunu söylemeleriydi.. 

Anahtar Kelimeler

Mahmut Esat, Medeni Bilgiler, laiklik, Muhittin Birgen

Kaynakça

• Gazete ve Resmi Yayınlar Yeni Asır .CHF 1927 Nizamnamesi, (1927), Ankara, TBMM Matbaası, s. 3CHF Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları, (1931), Devlet Matbaası, İstanbul.CHP 15.Yıl Kitabı, (TY).CHP 1935.Parti Programı, (TY)Ulus Matbaası.TBMM Albümü, (2010), Cilt 1, Ankara.TBMM Albümü, (2010), Cilt 2, Ankara.TBMM Zabıt Ceridesi,EserlerAkın, Mahmut Hakkı, (2012),“Laiklik Sözleşmesi Temelinde Güdümlü Muhalefet; Serbest Cumhuriyet Fırkası” Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt.7, Sayı 2.Aksoy, Muammer, (1989), Laikliğe Çağrı, Gündoğan yayınları, Ankara.Arıkan, Zeki, (1997)" Muhittin Birgen, Mustafa Kemal Paşa ve Milli Mücadele" Atatürk Yolu Dergisi, 5 (20).Atatürk’ün Bütün Eserleri.Aybars, Ergün, (2014), İstiklal Mahkemeleri, Doğan Kitap, İstanbul.Aydın, Mehmet Akif, (2005), Türk Hukuk Tarihi, Ufuk Yayınları, İstanbul. Aytepe, Oğuz, (2002), “Yeni Belgelerin Işığında Halifeliğin Kaldırılması ve Hanedan Üyelerinin Yurtdışına Çıkarılmaları” Atatürk Yolu Dergisi, Sayı.29-30Bauberot, Jean, (2008), Dünyada Laiklik, Dergah Yayınları, İstanbul.Berkes, Niyazi, (1984), Teokrasi ve Laiklik, Adam Yay., İstanbul.Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca, Türkçe Sözlük.Ertan, Temuçin F. (2007),“Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında Laiklik” Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 39.Gürsoy, Kenan, (2003), “Laiklik”, İslam Ansiklopedisi, cilt: 27.Hafızoğulları, Zeki, (1998),Laiklik, ATAM yayınları, AYM Atatürk Kültür Merkezi yayınları, Ankara, Kanadoğlu, Korkut, (2013), “Laiklik ve Din Özgürlüğü”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı.109.Kaynar, Reşat, (1998), Türkiye’yi Laikleştiren Yasalar, ATAM Yayınları, Ankara.Kili, Suna – Gözübüyük, Şeref, (2000), Türk Anayasa Metinleri. Türkiye İş Bankası Yayınları.Küçükcan Talip, (2003), “Laiklik”, İslam Ansiklopedisi, Yıl:, cilt: 27.Mumcu, Ahmet, (1985), “Cumhuriyetin İlk Dönemlerinde Laiklik” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: I , , Sayı: 2.Okyar, Osman - Seyitdanlıoğlu, Mehmet, (2017),Atatürk, Okyar ve Çok Partili Hayat, İş Bankası yayınları, İstanbul.Özdemir, Hikmet, (2007), Atatürk’ten Günümüze Cumhurbaşkanlığı Seçimleri, Remzi Yay, , İstanbul.Özkul, Fatih, (2014), “Anayasalarımızda Laiklik İlkesi” Ankara Barosu Dergisi, sayı 4.Öztaş, Fatih, (2010), Siyasi Partilerin TBMM Tutanakları Bağlamında Laiklik Tartışmaları, Yayımlanmamış YL tezi, Erzurum Atatürk Üniversitesi, Erzurum.Serap, Tabak, (2002), “Serbest Cumhuriyet Fırkası”, Türkler Ansiklopedisi, (Ed: Hasan Celal Güzel), Cilt:16, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.Tunçay, Mete, (2005), Eleştirel Tarih Yazıları, Liberte Yayınları, Ankara.Uyar, Hakkı, (1991), “Serbes Cumhuriyet Gazetesi”, Tarih ve Toplum, sayı 95,Vatandaş için Medeni Bilgiler, (1930), Milliyet Matbaası, İstanbul, 1930