1982 Anayasasında Vicdanî Ret Olgusu

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 43 - 57, 31.05.2018

Gökhan Dönmez

Öz

Vicdanî ret genel kabul gören ve yaygın biçimde algılanan tanımlama
şekli ile kişinin inancı gereği zorunlu askerlik hizmetinden kaçınmasıdır.
Uluslararası literatürde vicdanî ret, hukukî bağlamda ve din ve vicdan
özgürlüğü kapsamında bir insan hakkı olarak değerlendirilmektedir. Günümüzde,
Avrupa ülkelerinin öncülüğünde pek çok ülke, vicdanî retti bir insan hakkı
olarak tanımakta ve yurttaşlarına askerlik hizmetine alternatif oluşturan kamu
hizmeti seçeneği sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Dünya’da ve Türkiye’de
vicdani rettin tarihsel gelişiminin incelenmesinin ardından 1982 Anayasası
çerçevesinde konuya ilişkin çelişkileri ve belirsizlikleri ortaya koyarak
vicdanî ret kavramının zorunlu askerlik hizmeti ile birlikte Türk iç hukukuna
girmesi gerekliliğine dair önerilerde bulunmaktır. Bu çalışmada vicdanî ret
hakkına dair 1982 Anayasası incelenmiştir. Çalışmanın konusu çerçevesinde 1982
Anayasasının ilgili maddeleri analiz edilmiş ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
(AİHM) kararları ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS)’nin ilgili
maddeleri analiz edilmiş ve söz konusu içtihadın iç hukukumuzla olan çelişkisi
ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Vicdanî Ret, 1982 Anayasası, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

Kaynakça

• Ajangiz, Rafael, “Being Influential Without Participating in The Policy Process. The case of Conscription Western Europe”, 2001. http://www.essex.ac.uk./ecpr/events/jointsessions/paperarchive/copenhagen/ws20/ajangiz.PDF
• Akar Rıdvan, Aşkale Yolcuları, Belge Yayınları, 2000.
• Askerî Yargıtay 1. Dairesinin 4.7.1997 tarihli, Esas 1997/493 ve Kararı 1997/489
• Ayın Faruk, Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’tan Sonra Askere Alma Kanunları (1839-1914), Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1994.
• Bröckling Ulrich, “Çarklardaki Kum 21. Yüzyılın Başında Vicdani Red”, Yay. Haz. Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, Çarklardaki Kum: Vicdani Red, İletişim, İstanbul, 2008.
• Can, Osman, “Vicdanî ret ve Anayasa”, Çarklardaki Kum: Vicdanî Ret-Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler, (Yayına Hazırlayanlar: Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci), İletişim Yayınları, İstanbul:2008.
• Çadırcı Musa, Tanzimat Sürecinde Türkiye Askerlik, İmge Kitabevi, Ankara, 2008.
• Çınar Özgür H., Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Vicdanî Ret ve Türkiye, (çev. Defne Orhun), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul: 2014.
• Demir Hande, “Vicdanî Ret Hakkı”, Ankara Barosu Dergisi, 2011.
• Dönmez Volkan, Dönmez Gökhan, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından, Türkiye’nin Vicdanî Ret Pratiği, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• Eren Abdurrahman, Türk Hukukunda Vicdanî Ret, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,61(3),2006.
• Esmer Barış, Türkiye’de ve Dünyada Vicdanî Ret, Propaganda Yayınları, 2012.
• Hale William, Türkiye’de Ordu ve Siyaset: 1789’dan Günümüze, Hil Yayınları, İstanbul, 1996.
• Kafkaslı Zehra, “Her Şey Vatan İçin” (!), Güncel Hukuk, Mart 2006/03
• Karabekir Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• Karal Enver Ziya, Osmanlı Tarihi: Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856), Cilt: 5, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
• Moskos Charles C., Chambers II, John Whiteclay, “The Secularization of Conscience”, The New Conscientious Objection: From Sacred to Secular Resistance, New York: Oxford University Press, 1993.
• Nal Sabahattin, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ve Türk Hukukunda Vicdanî Ret”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2010.
• Speck Andres, “Savaş Karşıtı Uluslararası Hareket İçinde Red”, Birikim, Sayı:207, Temmuz 2006.
• Tanör Bülent, Osmanlı – Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1997.
• Zürcher Eric Jan, Devletin Silahlanması ve Orta Asya'da Zorunlu Askerlik (1775-1925), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul: 2003.