THE NATURE OF “AL-WAQF AL-CĀIZ” -Within the Framework of Secāwendī’s Work and the Meaning of Related Verses-

Yıl 2018, Cilt: 2018 Sayı: 35, 321 - 362, 30.04.2018

Mustafa Karagöz

https://doi.org/10.28949/bilimname.393727

Cited By: 2

Öz

                                                                                                                ABSTRACT

THE
NATURE OF “AL-WAQF AL-CĀIZ”

-Within
the Framework of Secāwendī’s Work and the Meaning of Related Verses-

 Secāwendī, in his Ilelu'l-Vuqūf, has
divided waqf into six categories. At the introduction of his
work, Secāwendī has defined these six categories, has explained the definitions
with examples, and indicated which symbols would be used in his work for these
categories.

One of the categories in the classification
performed by Secāwendī is the kind of waqf that he calls “al-waqf
al-cāiz”. The author has indicated that he will use the letter “ج”
as a symbol for this category. Secāwendī has defined “al-waqf al-cāiz” as “a waqf
that is both stopping (waqf) and transition (wasl) are
appropriate, because there are necessary and possible reasons for making
stopping (waqf) and transition (wasl)”.

Especially today, in some works related to the
subject, “al-waqf al-cāiz” is defined as “the place in where it is better to
make waqf although both stopping (waqf) and transition (wasl)
were appropriate.” Perhaps by virtue of the definitions made, “al-waqf al-cāiz”
is generally known as such. But to define of “al-waqf al-cāiz” as “the place in
where it is better to make waqf although both stopping (waqf) and
transition (wasl) were appropriate” it does not coincide exactly with
the terminology
of Secāwendī. And also does not overlap the use in his work and the
proper meaning of the related verses. In addition, moving according to with the definition that stopping
is more appropriate, will reveal the risk of deterioration of the semantic
completeness of the relevant verses or missing their proper meaning. This
situation requires to be determine the nature of “al-waqf al-cāiz” category of
Secāwendī in accordance with the definition and use of Secāwendī and the
meaning of the verses. In this article, it is aimed at explaining the nature of
"al-waqf al-cāiz" category of Secāwendī.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, al-Waqf al-Cāiz, Secāwend, Meaning

Vakf-ı Câizin Mahiyeti - Secâvendî’nin Eseri ve İlgili Ayetlerin Manası Çerçevesinde-

Öz

Secâvendî İlelü’l-Vukûf
adlı eserinde vakfı altı kategoriye ayırmıştır. Eserinin giriş kısmında bu altı
kategorinin tanımını yapmış, tanımları örneklerle açıklamış ve bu kategoriler
için eserinde hangi rumuzları kullanacağını belirtmiştir.

Secâvendî’nin yaptığı
tasnifte yer alan kategorilerden birisi de “vakf-ı câiz” olarak adlandırdığı vakf
çeşididir. Müellif bu kategori için “ج” harfini rumuz olarak kullanacağını belirtmiştir. Secâvendî
vakf-ı caizi “Hem vakf yapmayı hem de geçiş yapmayı gerekli/mümkün kılan
sebepler bulunduğu için vakf yaparak durmanın da vakf yapmadan geçmenin de caiz
olduğu vakf” şeklinde tanımlamıştır.

Özellikle günümüzde
konuyla ilgili bazı eserlerde ise vakf-ı caiz, “vakfın ve vaslın caiz olmasıyla
birlikte vakf yapmanın daha evla olduğu” yer olarak tanımlanmaktadır. Yapılan
tanımların etkisiyle olsa gerek, vakf-ı caiz genelde böyle bilinmektedir. Oysa
“vakfın ve vaslın caiz olmasıyla birlikte vakf yapmanın daha evla olduğu”
şeklindeki tanım, Secâvendî’nin terminolojisiyle, eserinin muhtevasındaki
kullanımıyla ve ilgili ayetlerin tercihe şayan olan manasıyla birebir
örtüşmemektedir. İlaveten, “vakf yapmanın daha evla olduğu” şeklindeki tanıma
göre hareket edilip haddizatında vaslın evla olduğu ayetlerde vakf yapıldığı
takdirde, ilgili ayetlerin mana bütünlüğünün bozulma riski gündeme gelecek ya
da tercihe şayan manası gözden kaçmış olacaktır. Bu durum vakf-ı câiz
kategorisinin mahiyetinin; Secâvendî’nin tanım ve kullanımının yanı sıra,
ayetlerin manasına uygun olarak tespit edilmesini gerektirmektedir. Buradan
hareketle kaleme alınan bu makalede, Secâvendî’nin vakf-ı caiz kategorisinin
mahiyetinin ortaya konulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Vakf-ı Câiz, Secâvend, Mana

Kaynakça

• Ahfeş, Ebü’l-Hasen Saîd b. Mes‘ade Ahfeş el-Evsat. Meâni’l-Kur’ân. Düzenleyen: Hüda Mahmûd Karâ‘a. Kahire: Mektebetü'l-Hancî, 1990.
• Altuntaş, Halil, ve Şahin, Muzaffer, . Kur’ân-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2001.
• Benli, Abdullah. Hafs Rivâyetiyle Âsım Kıraatinin Tecvîd Kuralları. Kayseri: Tezmer, ts.
• Çetin, Abdurrahman. Kur’ân İlimleri ve Kur’ân-ı Kerim Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2012.
• Çetin, Abdurrahman. Vakf ve İbtidâ. Cilt XLII, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) içinde, 461-463. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2012.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Said. el-Müktefâ fi’l-Vakf ve’l-İbtidâ. Düzenleyen: Cemâlüddîn Muhammed Şeref. Tantâ: Dâru’s-Sahâbe li’t-Türâs, 2006.
• Duman, Mehmet Zeki. Beyânu’l-Hak (Kur’ân-ı Kerim’in Nüzûl Sırasına Göre Tefsiri). Ankara: Fecr Yayınları, 2008.
• Ebû Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Yusuf. el-Bahru’l-Muhît. Düzenleyen: Adil Ahmed Abdülmevcûd ve Ali Muhammed Muavviz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• —. İ‘râbü’l-Kur’ân. Düzenleyen: Mahmud Şakir. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2005.
• Ebü’l-Alâ’ el-Hemedânî, Hasen b. Ahmed b. Hasen el-Attâr. Kitâbü’l-Hâdî fî İlmi’l-Mekâti‘ ve’l-Mebâdî. İstanbul: Topkapı Sarayı Kütüphanesi A150, ts.
• Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed es-Süneykî el-Ensârî el-Hazrecî. el-Maksıd li Telhîsi mâ fi’l-Mürşid fi’l-Vakf ve’l-İbtidâ, (Menâru’l-Hüdâ ile birlikte). Düzenleyen: Şerif Ebü’l-Alâ el-Adevî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Ersöz, Muhammet. «Vakf-ı Murâkabe ve Kur’ân’ı Anlamaya Etkileri (Secâvendî’nin İlelü’l-Vukûf Adlı Eserindeki Açıklamalar Özelinde).» Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, no. 40 (2015): 159-183.
• Ferrâ, Ebû Zekeriya Yahya b. Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. Beyrut : Âlemü’l-Kütüb, 1983.
• Hindî, Muhammed Sadık. Künûzü Eltâfi’l-Burhân fî Rumûzi Evkâfi’l-Kur’ân. Kahire: el-Matbaatü’l-Kasteliyye, 1290 (h.).
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşûr. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Atıyye el-Endelüsî, Ebû Muhammed Abdülhakk b. Atıyye. el-Muharrerü’l-Vecîz. Düzenleyen: Komisyon. Katar: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2007.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Düzenleyen: Mustafa Seyyid Muhammed, Mustafa Seyyid Reşad ve diğerleri. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 2000.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekir Muhammed b. Kasım b. Muhammed b. Beşşâr. Îzâhü’l-Vakf ve’l-İbtidâ. Düzenleyen: Abdürrahim et-Tarhûnî. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2007.
• İbnü'l-Evs el-Mukrî, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed. el-Vakf ve’l-İbtidâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa 31, ts.
• Kara, Ömer. Tecvid: Kur’ân Okuma Kâideleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları (İFAV), 2016.
• Karagöz, Mustafa. «Uzak Bir Mananın Ayetlerdeki Vakf Yerine Etkisi -A‘râf Sûresi’nin 188. Ayeti Örneği-.» Bilimname: Düşünce Platformu, no. 34 (2017/2): 31-96.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. Letâifü’l-İşârât li-Funûni’l-Kırâât. Düzenleyen: Merkezü’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye. Medine: Mücemma‘u’l-Melik Fahd, 1434 (h.).
• Kayhan, Veli. «Vakf ve İbtidâ İlmi ve Kur’ân Tefsirindeki Yeri.» Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10, no. 2 (2006): 293-336.
• Kısa, Mahmut. Kısa Açıklamalı Kur’an-ı Kerim Meali. Konya: Armağan Kitaplar, 2013.
• Koyuncu, Recep. Kurân-ı Kerîm’in Anlaşılmasında Vakf İbtidâ’nın Rolü (İbnü’l-Enbârî, ed-Dânî ve es-Secâvendî Örneği). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), 2015.
• Kur’an-ı Kerîm. İstanbul: İFAV, 2016.
• Kur’an-ı Kerîm. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Kur’an-ı Kerîm. Medine: Mücemma‘u’l-Melik Fahd, 1411 (h.).
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi li Ahkâmi’l-Kur’ân. Düzenleyen: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Muhammed Enes Mustafa Hınn ve Muhammed Mutezz Kerîmüddîn. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Maşalı, Mehmet Emin. Tarihi ve Temel Meseleleriyle Kıraat İlmi. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed el-Mâtürîdî es-Semerkandî. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. Düzenleyen: Halil İbrahim Kaçar ve Bekir Topaloğlu. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2010.
• Muhyiddîn Derviş. İ‘râbü’l-Kur’ân. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr – Yemâme, 1999.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. Düzenleyen: Abdullah Mahmud Şehhâte. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 2002.
• Müsâid b. Süleyman b. Nâsır et-Tayyâr. Vukûfu’l-Kur’ân ve Eseruhâ fi’t-Tefsîr. Medine: Mücemma‘u’l-Melik Fahd, 2011.
• Nehhâs, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmail el-Murâdî. el-Kat‘ ve’l-İ’tinâf. Düzenleyen: Abdurrahman b. İbrahim el-Matrûdî. Riyad: Âlemü’l-Kütüb, 1992.
• —. İ‘râbü’l-Kur’ân. Düzenleyen: Züheyr Gâzî Zâhid. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb - Mektebetü’n-Nahdatü’l-Arabiyye, 1985.
• —. Meâni’l-Kur’âni’l-Kerîm. Düzenleyen: Muhammed Ali es-Sâbûnî. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, 1988.
• Öztürk, Mustafa, çev. Kur’ân-ı Kerim Meali: Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Secâvendî, Ebû Abdullah Muhammed b. Tayfur es-Secâvendî. İlelü’l-Vukûf. Düzenleyen: Muhammed b. Abdullah el-Îdî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2006.
• Sehâvî, Ebü’l-Hasen ‘Alemüddîn Alî b. Muhammed b. Abdissamed. «Alemü’l-İhtidâ fî Marifeti’l-Vakf ve’l-İbtidâ.» Cemâlü’l-Kurrâ ve Kemâlü’l-İkrâ içinde, düzenleyen: Ali Hüseyin el-Bevvâb. Mekke: Mektebetü’t-Türâs, 1987.
• Semîn el-Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf b. İbrâhîm. ed-Dürrü’l-Masûn fî Ulûmi’l-Kitâbi’l-Meknûn. Düzenleyen: Ahmed Muhammed el-Harrât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Düzenleyen: Mustafa Dîb el-Bugâ. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 2002.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-Kadîr el-Câmi‘ beyne Fenneyi’r-Rivâye ve’d-Dirâye min İlmi’t-Tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1983.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân an Tevîli Âyi’l-Kur’ân. Düzenleyen: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Dâru Hecr, ts.
• Tabersî, Ebû Alî el-Fazl b. el-Hasen. Mecmau’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1994.
• Temel, Nihat. Kur’ân Kıraâtında Vakf ve İbtidâ. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
• Umânî, Ebû Muhammed el-Hasen b. Ali b. Saîd. el-Mürşid fi’l-Vakf ve’l-İbtidâ. Düzenleyen: Muhammed b. Hammûd. Mekke: Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 1423 (h.).
• —. el-Mürşid fi’l-Vukûf alâ Mezâhibi’l-Kurrâi’s-Seb‘a ve Ğayrihim min Bâki’l-Eimmeti ve'l-Müfessirîn. Düzenleyen: Hind bint Mansûr b. Avn el-Abdelî. Mekke: Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 1423 (h.).
• Üşmûnî, Ahmed b. Muhammed b. Abdilkerim. Menâru’l-Hüdâ fî Beyâni’l-Vakf ve’l-İbtidâ. Düzenleyen: Şerif Ebü’l-Alâ el-Adevî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrahim b. es-Serî. Meâni’l-Kur’ân ve İ‘râbüh. Düzenleyen: Abdülcelil Şelebî. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmizi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Tevîl. Düzenleyen: Adil Ahmed Abdülmevcûd ve Ali Muhammed Muavviz. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykân, 1998.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdullah. el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Düzenleyen: Zeki Muhammed Ebû Serî‘. Riyad: Dâru’l-Hadâra li’n-Neşr ve’t-Tevzî, 2006.