68 ÖĞRENCİ OLAYLARI VE ÜNİVERSİTELERDE POLİTİK ŞİDDET

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 1, 87 - 109, 29.06.2018

Mehmet Koca

Öz

Dünyada ve Türkiye'de, 1968 diye bir dönemden
bahsederken kastedilen aslında bir yıldan ziyade
bir dönemin sembolik ismidir. Bu sebeple 68 hareketleri derken kısaca 1968
yılında zirveyi yaşayan ama etki alanı açısından 1966-1971 yıllarını kapsayan, başını
üniversite gençliğinin çektiği, dünya genelinde siyasal ve toplumsal hareketlilik
yaratan bir dönemi anlamak gerekir. 1968 yılı, tüm dünya gençlerinin ve
özellikle de toplumun en ilerici ve dinamik unsurları olan üniversite
gençliğinin sokaklara döküldüğü yıldır. Düşünen, okuyan, sorgulayan üniversite
gençliği, yaşadığı dönemin siyasi ve sosyal sorunlarına kayıtsız kalmamış,
dolayısıyla 1968 yılı, Dünya ve Türkiye tarihi için önemli bir dönüm noktası
olmuştur. 1961 Anayasasının ülke genelinde oluşturduğu geçici özgürlük
ortamından yararlanan üniversite gençliği, örgütlenmeye başlamış ve eğitimle
ilgili taleplerini öğrenci guruplarının da desteğini alarak protesto gösterileriyle
dile getirmeye çalışmışlardır. Öğrencilerin başlarda eğitim ile ilgili olan bu
talepleri, hükümet yetkilileri tarafından kabul görmeyince, öğrenciler bu kez ülkedeki
yönetim anlayışını ve ülkenin siyasal sistemini sorgulamaya başlamışlardır. Bu
da öğrenciler arasında fikri ayrılıklara ve bölünmelere sebep olmuş neticede
farklı görüşlerde birçok öğrenci gurubu ortaya çıkmıştır. Başlarda sakin birer
protesto gösterisi olarak başlayan olaylar, zamanla yerini karşıt gurupların
çatışma ve şiddet gösterilerine bırakmıştır. 68 olaylarının şiddet bilançosu
oldukça ağır olmuş, Türk Silahlı Kuvvetlerinin hükümete verdiği 12 Mart
Muhtırasına kadar geçen sürede sağ ve sol görüşlü öğrenci guruplarından onlarca
ölü, yüzlerce yaralı verilmiştir. Bu bilgiler ışığında ele alınan bu çalışmayla,
dünyada yaşanan 68 olaylarının, Türkiye’de nasıl bir etki oluşturduğunu ortaya
koymak ve üniversitelerde yaşanan politik şiddeti, bu şiddeti ortaya çıkaran
sebepleri ve bu şiddetin siyasal ve toplumsal sonuçları, yaşanan olaylar ele
alınarak açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şiddet, Üniversite, Gençlik, 68 Olayları, Sosyalizm, Milliyetçilik

Kaynakça

• Çetinkaya H. (2010), 68’den 78’e Sancılı Yıllar Kuşatılmış Sokaklar, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları
• Çilengir S. (2011), Düşünce ve Pratiklerin Uluslararası Dolaşımı: 1968-1970 Yılları Arasında Türkiye’de Üniversite İşgalleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Devlet Gazetesi, (14 Temmuz 1969) S.15
• Eren M. (2012), Kanlı Pazar, 1960’lar Türkiye’sinde Milliyetçiler, İslamcılar ve Sol, İstanbul: Kalkedon Yayınları
• Erten A.B. (2007), “Türkiye’de 68”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Sol, 8, , İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 834-846
• Feyizoğlu T. (2005), Fırtınalı Yıllarda Ülkücü Hareket, İstanbul: Ozan Yayıncılık
• Gündüz I. (2009), 68 Mayısında Paris, İstanbul: Parşömen Yayınları
• Höke E. (1989), 1960’lardan 1980’e Gençlik ve Mücadelesi, İstanbul: Simge Yayınevi
• Kabacalı A. (2007), Türkiye’de Gençlik Hareketleri, İstanbul: Gürer Yay.
• Karadeniz H. (1995), Olaylı Yıllar ve Gençlik, İstanbul: Belge Yayınları
• Kızık M. (2011), Küresel İsyan 68, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları
• Kışlalı A. T. (1974), Öğrenci Ayaklanmaları, , Ankara: Bilgi Yayınevi
• Korkmaz E. (1992), Kafa Tutan Günler 68 Güncesi, İstanbul: Arba Yayınları
• Kürkçü E. (1998), Hala Bir “68 Kuşağı” Var Mı?, Cogito, S. 14, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Lavabre M.C., H.Rey (1998), “1968 Hareketleri”, Sokakta ve Duvarda 1968, Ankara: Öteki Yayınevi
• Soner Ş.(2008), Bizim 68’liler, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları
• Tufan T.(2012b), Deniz Gezmiş Fırtınalı Yıllar, İstanbul: Nokta Kitap Tufan T. (2012a), İbrahim Kaypakkaya’nın Hayatı ve Fikirleri, İstanbul: Nokta Kitap
• Ülkücü Komando Kampları AP Hükümetinin 1970’te Hazırlattığı MHP Raporu, İstanbul: Kaynak Yayınları
• Yalçın H. (2008), 68’in Sırrı, İstanbul: Kaynak Yayınları
• Yıldırım A. (1997), FKF Dev-Genç Tarihi, Ankara: Doruk Yayınları
• 1969 Yılı Cumhuriyet, Milliyet ve Tercüman Gazeteleri Koleksiyonları.
• Cumhuriyet, (20.09.1969)
• Cumhuriyet, (23.09.1969)
• Cumhuriyet, (24.09.1969)
• Cumhuriyet, (15.12.1969)
• Milliyet, (02.01.1969)
• Milliyet, (20.09.1969)
• Milliyet, (21.09.1969)
• Milliyet, (24.09.1969)
• Milliyet, (15.12.1969)
• Tercüman, (20.09.1969)
• Tercüman, (24.09.1969)
• Tercüman, (15.12.1969)