Mollâ Halîl es-Si‘irdî’nin “Basîretu’l-kulûb fî kelâmi ‘Allâmi’l-ğuyûb” Adlı Eserinin İsrâîliyyât Açısından Yeri

Yıl 2018, Sayı: 12, 147 - 163, 31.12.2018

Abdurrahim Kızılşeker

Öz

İsrâîliyyât ifadesi; Yahûdi, Hıristiyan ve İslâm dışı daha başka kaynaklardan

gelip, başta tefsîr ve hadîs olmak üzere İslâmî ilimler alanına sızan bilgilerin

tümü anlamına gelmektedir. Müfessirlerin, Kur’ân’da mücmel olarak ele alınan

peygamberlerin kıssalarına ve yaratılışa yönelik geniş çaplı izahat yapma düşüncesi,

onları İsrâîliyyâttan yararlanmaya sevk etmiştir.

Birçok İslâmî ilimlere dair telifatı olan Mollâ Halîl es-Si‘irdî de kendisinden önceki

müfessirlere uyarak “Basîretu’l-Kulûb fî Kelâmi ‘Allâmi’l-Ğuyûb” adlı tefsîrinde çeşitli

konulara ilişkin isrâîlî haberlere yer vermiştir. Bu haberlerin çoğu da peygamberlerin

kıssalarında yoğunlaşmaktadır. Mollâ Halîl, kimi zaman bunları “denildi ki, rivâyet

edildi ki” gibi ifadelerle sadece aktarmakla yetinmiş, kimi zaman eleştiriye tabi

tutmuş, çoğu zaman da bunların doğruluğunu imâ etmiştir. Bu makalemizdeamacımız, onun tefsîrini esas alarak isrâîliyyâta bakışını zikrettiğimiz muvaceheler

çerçevesinde netleştirmektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsîr, İsrâîliyyât, Mollâ Halîl es-Si‘irdî, Basîretu’l-kulûb fî kelâmi ‘Allâmi’l-guyûb, Kıssâ

The Place of Mollâ Halîl al-Si‘irdî’s “Basîretu’l-kulûb fî kelâmi ‘Allâmi’l-ğuyûb” in Terms of Israiliyyat

Öz

The expression of Israiliyyat comes from Jewish, Christian and non-Islamic

sources, it means all the information leaked into Islamic sciences, especially the

commentary and Hadith. The idea of the commentators making a wide-ranging

explanation for the stories of the prophets and the creation treated as concise in the

Qur’an, led them to benefit from Israiliyyat.

Mollâ Halîl Al-Si’irdî, who has books of many Islamic Sciences, also followed

the previous commentaries, in his book named “Basîretu’l-Kulûb fî Kelâmi ‘Allâmi’lĞuyûb”

and gave the news to the Israiliyyat about various issues. Most of these

news is also highly mentioned in the stories of the prophets. Mollâ Halîl sometimes

found it enough by telling these “It was said that, it was narrated that” and also

sometimes criticized them, most of the time, he implies that they are true. Our aim

in this article is to clarify the view of Israiliyyat on the basis of his interpretation

within the framework of the confrontations we mentioned.

Anahtar Kelimeler

Commentary, Israelites, Mollâ Halîl es-Si‘irdî, Basîretu’l-Kulûb fî Kelâmi ‘Allâmi’l-Ğuyûb, Story

Kaynakça

• Alûsî, Mahmûd Şükrî el-Bağdâdî. Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve Sebi’l-Mesânî, Beyrût: Dâru İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, Ty.
• Beydâvî, Abdullah b. Ömer b. Muhammed Nasiruddin, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, Takdîm: Muhammed Abdurrahmân el-Mür’eşlî, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyye, 1998.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl Ebû Abdillâh, Sahîhu’l-Buhârî. (Tahkîk: Ebû Süheyb el-Keremiyy) Riyâd: Beytu’l-Efkâri’l-Devliyye, 1419/1998. Evliyalar Ansiklopedisi (Heyet), “Mollâ Halîl Si‘irdî Maddesi”, İstanbul: Türkiye Gazetesi Yay., 1994.
• Gökçe, Cüneyt, Mollâ Halîl es-Siirdî, Hayatı, Eserleri ve Tekfir Problemine Bakışı (Nahcu’l-Enâm Eseriyle Sınırlı), Harran Ü.İ.F.D. 20/34, (2015). 76-96, 82-91.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî el-Basrî ed-Dimeşkî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, (Tahkik: Sâmî b. Muhammed Selâme). Dâru Tayyibe, Yy. 1420/1999.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî el-Basrî ed-Dimeşkî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. (Tahkîk: Heyet). Kâhire: Mektebetu Evlâdi’ş-Şeyh, 1421/2000.
• İbn Teymiye. Mukaddimetun fi Usulu’t-Tefsîr. Beyrût: Dâru’l-Mektebeti’l- Hayat. 1980.
• İslâm Âlimleri Ansiklopedisi (Heyet), “Mollâ Halîl es-Si’irdî Mad.”, İstanbul: Türkiye Gazetesi Yay. Ts.
• Kara, Osman, “Adem’i Şirke Bulaştırmak ya da Âyetleri Metnin Bütünlüğü İçinde Anlamak”. Namık Kemal Ü.İ.F.D. Yıl: 2015, c. 1, Sayı: 1, ss. 7-29.
• Öncü, Mustafa. Mollâ Halîl es-Siirdî’nin “Basîretu’l-Kulûb fî Kelâmi Allâmi’lĞuyûb” Adlı Eserinin Arap Dili Açısından İncelenmesi. (Basılmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Diyarbakır: 2013.
• Pakiş, Ömer. Mollâ Halîl es-Siirdî ve Tefsîrdeki Metodu. (Yüksek lisans Tezi Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). İstanbul: 1996.
• Pakiş, Ömer. “Mollâ Halîl es-Si‘irdî”, DİA. Ankara: 2005.
• Râzî. Muhammed Fahruddîn. Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî. İşrâf: Mektebetu’t-Tevzi’ ve’d-Dirâse, Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1425-1426/2005.
• Si’irdî, el-Mollâ el-Halîl el-Hizânî, Basîretu’l-Kulûb Fî Kelâmi ‘Allâmi’l-Ğuyûb. Takdîm-Tahkîk: el-Mollâ Sibğatullah ez-Zûkîdî, İstanbul: Nûbihar, 1432/2011.
• Tahir, Bursalı Mehmet. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınevi, Ty. Tahir, Bursalı Mehmet. İstanbul: Sırat-ı Müstakim. 1326/1990.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. el-Cami’u’l-Kebîr. (Tahkîk: Beşşâr Ma’rûf). Beyrût: Dâru Ğarbi’l-İslâm. 1996.
• Zehebî, Muhammed Hüseyn. el-İsrâîliyyât fi’t-Tefsîr ve’l-Hadîs. Kâhire: Mektebetu Vehbe. 1990.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’d- Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvil fî Vucûhi’t-Te’vîl. (Tahkîk: Adil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvid). Riyâd: Mektebetu’l-Abikân. 1418/1998.
• Ziriklî, Hayrettin. el-A‘lâm Kamusu Terâcim Eşheri Ricâl ve’n-Nisâ mine’l-‘Arab ve’l-Muste‘ribîn ve’l-Müşteşrikîn. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn. 1984.