Öz
Birinci Dünya Savaşı’na dâhil olma sürecinde Osmanlı Devleti’ne en
önemli katkıyı kendisine ait olmayan zırhlı gemiler yapmıştı. Bu zırhlılar,
Alman Akdeniz Filo Komutanlığı’na bağlı Goeben Dretnotu ile Breslau
Kruvazörü idi. Alman zırhlıları, İngiliz ve Fransız donanmalarının takibinde
Cezayir-İtalya-Türkiye rotasında seyrederek Çanakkale Boğazı önlerine
kadar gelmişti. Savaşın seyrine doğrudan etki edecek gelişmeler de bu
gemilerin Osmanlı Devleti karasularına girişi ile başlamıştı. Türk-Alman
ittifak antlaşmasının hemen sonrasında meydana gelen bu olay, uluslararası
bir krize neden olmuştu. Osmanlı Devleti’ne ait olmayan savaş gemilerine
boğazların kapalılığı ilkesi, 1878 tarihli Berlin Antlaşması ile uluslararası
hukuk normlarına göre düzenlenmişti. Osmanlı Devleti tarafından Alman
zırhlılarının Çanakkale Boğazı’ndan içeri alınması, ilgili antlaşmanın
ihlali anlamına gelmekteydi. Uluslararası hukuk kurallarına göre, yabancı
savaş gemileri ya 24 saat içinde tarafsız devletin karasularını terk edecek
ya da mürettebatı gözaltına alınarak gemilerin silahları söküldükten sonra
savaş süresince güvenilir bir limanda alıkonulacaktı. Avrupa Devletlerinin
diplomatik baskısına maruz kalan Osmanlı devlet adamları, mevcut krizi
farklı bir yolla çözüme kavuşturacaklardı. İngiltere’ye sipariş edilip paraları
peşin ödenmesine rağmen Osmanlıya teslim edilmeyen Sultan Osman-ı Evvel
ve Reşadiye zırhlılarının yerine Alman savaş gemilerinin 80 milyon Mark
karşılığında satın alındığı aldatmacası dünya kamuoyuna duyurulacaktı.
Gerçekte ise savaşın sonuna kadar bir satış söz konusu olmayacaktı. Ayrıca
savaş süresince zırhlı gemilerin kontrolü ve icraatları ile ilgili inisiyatif
Alman İmparatorluğu’nda bulunacaktı. Dolayısıyla bu satış aldatmacasının
neticesinde Avrupalı Devletlerin itirazları son bulacak, devam eden Birinci
Dünya Savaşı’nın seyri önemli ölçüde değişecekti.
Birinci Dünya Savaşı’nın Seyrini Değiştiren Goeben ve Breslau
Gerçeği isimli bu çalışmada, dünya kamuoyunun sahte bir satış beyanıyla
nasıl aldatıldığı arşiv belgeleri ve hatıratlarla desteklenen çalışmalar
ışığında ortaya konulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Goeben ve Breslau Cemal Paşa Almanya Osmanlı Devleti Donanma Yavuz ve Midilli
Kaynakça
- I-Arşiv Belgeleri
- A-Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
- Bâbıâli Evrak Odası (BEO)
- Dahiliye Nezareti Emniyeti Umumiye Müdüriyeti Emniyet Şubesi (DH. EUM. EMN)
- Hariciye Nezareti Siyasi Kısım (HR.SYS)
- Meclis-i Vükela (MV)
- B-Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Deniz Müzesi Arşivi (DMA)
- Bahriye Nezareti (BN)
- Gemiler Bölümü (GB)
- II-Gazeteler
- İkdam
- Tasvir-i Efkâr
- Tercüman-ı Hakikat
- III-Tetkik Eserler
- AKBAY, Cemal, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Osmanlı İmparatorluğunun Siyasi ve Askeri Hazırlıkları ve Harbe Girişi, C.I, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1970.
- AKSAKAL, Mustafa, Harb-i Umumi Eşiğinde Osmanlı Devleti Son Savaşına Nasıl Girdi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
- ALKAN, Necmettin, “Alman Kaynaklarına Göre Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na Girmesi”, Uluslararası 1914’ten 2014’e 100’üncü Yılında Birinci Dünya Savaşı’nı Anlamak, 20-21 Kasım 2014 İstanbul, s.157-178.
- Amiral Lorey, Türk Sularında Deniz Hareketleri, çev. H. Sami Tekirdağlı, Genelkurmay Basımevi, İstanbul 1936.
- ASLAN, Esat, “Goben ve Breslau’ın Alınmasının Perde Arkası, ABD’nin Yunanistan’a Verdiği İki Savaş Gemisi”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, S.16, Ankara 2010, s.67-88.
- ATABAY, Mithat, “Osmanlı İmparatorluğu Hizmetinde Breslau (Midilli) Kruvazörü”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S.18, Çanakkale 2015, s.117-129.
- AYDEMİR, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, C. II-III, Remzi Kitabevi, İstanbul 1971.
- BLACK, Jeremy, Savaş ve Dünya, Askeri Güç ve Dünyanın Kaderi 1450-2000, çev. Yeliz Özkan, Dost Kitabevi, Ankara 2009.
- BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, C. III, Kısım I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1983.
- BLEDA, Mithat Şükrü, İmparatorluğun Çöküşü, Remzi Kitabevi, İstanbul 1973.
- BÜYÜKTUĞRUL, Afif, “Osmanlı Devleti’nin Yapmayı Tasarladığı Son Donanma”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, İstanbul 1968, S.2, s.67-72.
- Cemal Paşa, Hatıralar, haz. Alpay Kabacalı, İş Bankası Kültür yayınları, İstanbul 2006.
- ERICKSON, Edward J., Size Ölmeyi Emrediyorum! Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu, çev. Tanju Akad, Kitap Yayınevi, İstanbul 2003.
- GÜLERYÜZ, Ahmet-Bernd Langensiegen, Osmanlı Donanması, Denizler Kitabevi, İstanbul 2007.
- GÜVENÇ, Serhat, I. Dünya Harbine Giden Yolda Osmanlıların Dretnot Düşleri, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
- KARABEKİR, Kazım, Birinci Cihan Harbine Neden Girdik? C.I, Emre Yayınları, İstanbul 1995.
- KAŞIYUĞUN, Ali, Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışları ve I. Dünya Savaşı’na Girişi (1911-1914), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Kahramanmaraş 2014.
- KELEŞYILMAZ, Vahdet, “Belgelerle Türkiye’nin Birinci Dünya Savaşı’na Giriş Süreci”, Erdem, C.X, S.31, Ankara 1998, s.139-153.
- KRAUS, Th.-Karl Dönitz, Goeben ve Breslau’nun Deniz Seferleri, çev. Mustafa Haydar Cümbüş, Orient Yayınları, Ankara 2013
- KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya: XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşı’na Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1970.
- KURTOĞLU, Fevzi, Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale’de Türk Donanması, Gezegen Basım, İstanbul 2015.
- Mehmed Selahaddin Bey, İttihad ve Terakki’nin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti’nin Yıkılışı Hakkında Bildiklerim, İnkılab Yayınları, İstanbul 1989.
- MENTEŞE, Halil, Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi Halil Menteşe’nin Anıları, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul 1986.
- MÜLHMAN, Carl, İmparatorluğun Sonu 1914: Osmanlı Savaşa Neden ve Nasıl Girdi?, çev. Kadir Kon, Timaş Yayınları, İstanbul 2009.
- MÜTERCİMLER, Erol, Destanlaşan Gemiler: Hamidiye, Yavuz, Nusret, Alemdar, Kastaş Yayınları, İstanbul 1987.
- NOPPEN, Ryan K., Osmanlı Deniz Harekâtı 1911-1918, çev. Emir Yener, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
- NOYAN, Bahri S., “Birinci Dünya Harbi’ne Nasıl Girdik?”, Hayat Tarih Mecmuası, S.7, İstanbul 1997, s.47-55.
- ORBAY, Rauf, Cehennem Değirmeni, Emre Yayınları, İstanbul 1993.
- ÖĞÜN, Tuncay-Alifna Sibgatulina, “Türklerin ve Rusların Gözüyle 100’üncü Yılına Girerken Karadeniz Baskını ve Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na Girişi”, History Studies, C.V, S.6, Ankara 2013, s.90-111.
- ÖRENÇ, Ali Fuat, “Deniz Kuvvetleri ve Deniz Harp Sanayii”, Osmanlı Askeri Tarihi, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri 1792-1918, ed. Gültekin Yıldız, Timaş Yayınları, İstanbul 2013, s.121-161.
- ÖZGÜLDÜR, Yavuz, “Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na Girişi Goeben ve Breslau Olayı”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, S.4, Ankara 2004, s.111-117.
- SABİS, Ali İhsan, Birinci Dünya Harbi, C.I, Nehir Yayınları, İstanbul 1991.
- SANDERS, Liman Von, Türkiye’de Beş Yıl, çev. M. Şevki Yazman, Burçak Yayınevi, İstanbul 1968.
- SERTOĞLU, Mithat, “Birinci Cihan Savaşına Girişimizin Gerçek Sebepleri”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.15, Ankara 1968, s.10-12.
- SHAW, Standford J., Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nun Savaşa Girişi, çev. Beyza Sümer Aydaş, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
- Talat Paşa, Talat Paşa’nın Anıları, Yay. haz. Alpay Kabacalı, İş Bankası Kültür yayınları, İstanbul 2003.
- TUNA, Ozan, “Amiral Souchon’un Donanma Komutanı Olması ve Rus Limanlarının Bombalanması (29 Ekim 1914)”, OTAM, S.36, Ankara 2014, s.201-227.
- TUNABOYLU, İskender, “Tarihin Son Dretnotu: Yavuz (Goeben)”, Turkish Studies, C. X, S.1, Ankara 2015, s.771-802.
- TÜRKGELDİ, Ali Fuat, Görüp İşittiklerim, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1984.
- Ziya Şakir, 1914-1918 Cihan Harbini Nasıl İdare Ettik?, Ahmet Sait Matbaası, İstanbul 1944.
- IV-Web
- https://en.wikipedia.org/wiki/Eduard_von_Capelle/20.02.2017
Ayrıntılar
| Bölüm | Makaleler |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Nisan 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Cilt: 15 Sayı: 22 |
