“LUTFΔ MAHLASLI BİR ŞAİRİMİZİN MANZUM BİR ESERİ: NAZM-I NESR-İ LEÂL

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 1, 417 - 462, 31.03.2018

âdem Ceyhan Hasan Yılmaz

Öz

Türk
edebiyatı tarihinde ahlâk ve adap konusundaki eserlerin sayı bakımından mühim
bir yer tuttuğu bilinmektedir. Bu tür kitapların bir kısmını da peygamber,
halife, mutasavvıf, filozof, hükümdar gibi şahsiyetlerin ahlâkî güzel sözleri
teşkil eder. Hz. Muhammed’in aile fertlerinden biri, amcası oğlu, damadı ve
dördüncü halifesi olan Hz. Ali’nin (698?-661) vecizeleri arasından seçilmiş ve
elifba harfleri sırasınca tertip edilmiş 280 civarında Arapça özlü sözden
ibaret Nesrü’l-leâlî’nin Türkçe tercüme ve şerhleri de ahlâkî eserlerimiz
arasında yer alır. Hangi asır edebî şahsiyetlerinden olduğu eserinden
anlaşılamayan “Lutfî” mahlaslı Yahyâ bin Abdünnebî de Nesrü’l-leâlî isimli
meşhur Arapça vecize derlemesinden seçtiği yüz güzel sözü, “Nazm-ı Nesr-i Leâl”
adıyla nazmen dilimize çevirmiştir.

Mütercim,
kitapçığına mensur bir önsözle başlamış; burada eserini nerede ve hangi
maksatlarla yazdığını anlatmış; sonra yüz Arapça vecizeyi birer kıt’ayla
Türkçeye tercüme etmiş; nihayet mesnevi şeklindeki bir sonuçla çalışmasını
tamamlamıştır. Bu yazıda Lutfî’nin anılan eseri hakkında bilgi verildikten
sonra, söz konusu kitapçığın metni, bilinen tek yazma nüshasına dayalı olarak
yeni harflere ve günümüz Türkçesine çevrilerek sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Hz. Ali, Nesrü’l-leâlî, Lutfî, Nazm-ı Nesr-i Leâl

Kaynakça

• CEYHAN, Âdem (2006), Türk Edebiyatında Hazret-i Ali Vecizeleri, Öncü Kitap, Ankara. DÜZDAĞ, M. Ertuğrul (1983), Şeyhülislâm Ebussuud Efendi Fetvaları, İstanbul. FLEMMING, Barbara (2011), “{Isar} Gelecek Zaman Eki ve Onun Kiplik Fonksiyonları Üzerine Notlar, Çev: Musa Salan, Dil Araştırmaları, Güz, s. 141-155. HARMAN, Ömer Faruk, Mustafa Uzun (2003), “Lokman”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara, c. 27, s. 205-208. İsmâil b. Muhammed Aclûnî (1418/ 1997), Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ‘amme’ştehere mine’l-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs, I-II, Beyrut. İZBUDAK, Velet (1936), Atalar Sözü, İstanbul, Devlet Basımevi. Kefeli Hüseyin (2004), Rāznāme, haz. İ Hakkı Aksoyak, Harvard Üniversitesi yayını. LEVEND, Sırrı Levend (1988), “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1963, s. 89-115. Manastırlı Mehmed Rif‘at (1308), Mecâmiu’l-edeb, Dördüncü kitab, İlm-i Bedî‘, Dersaâdet. Mâtemî, Terceme-i Nesrü’l-leâlî min Kelâmi Alî bin Ebî Tâlib, Süleymaniye Ktp. Fatih, nr. 5404, vr.108b-141b. Mehmed Âkif, Safahat, İkinci Kitab, Süleymâniye Kürsüsünde, Dördüncü tab‘ı, İstanbul, H. 1347, M. 1928. Mehmed Âkif, Safahat, Yedinci Kitab, Gölgeler, Mısır, H. 1352, M. 1933. Mısır Millî Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu, I-V, 1987-92. Muallim Nâcî (2011), Emsâl-i Alî- Hazret-i Ali’nin Hikmetli Sözleri, haz. Âdem Ceyhan, Buhara Yayınları, İstanbul. PAKALIN, Mehmet Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul. Tarama Sözlüğü, TDK yayını, Ankara 1965, c. 2. YILDIZ, Hüseyin (2013), “Türkçede {-(y)IsAr} Eki ve “istemek” Anlamlı Fiiller Üzerine Notlar”, Türk Kültürü, 1, s. 29-46.