AHMED RÂŞİD’İN PEND-NÂME-İ LOKMAN HEKİM TERCEME-İ MANZUMESİ ADLI MESNEVİSİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2, 71 - 103, 30.12.2018

İlyas Kayaokay

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.502543

Cited By: 8

Öz

Pend-nâme; muhtevasını,
öğütlerin teşkil ettiği dinî-ahlâkî mahiyetteki eserlere verilen genel addır.
Edebiyatımızda bu alanda yazılan sayısı yüzü aşkın pek çok eser mevcuttur.
Özellikle pend-nâme/nasihat-nâme geleneğinin ortaya çıkmasının müsebbiblerinden
biri olarak kabul gören Hz. Lokman’ın uyarı, tavsiye ve vasiyetlerini, gerek
eser içinde bir bölüm gerek müstakil olarak ele alan manzum ve mensur bir takım
eserlerin varlığı söz konusudur. Peygamber mi yoksa velî mi olduğu hususunda
bazı tartışmaların olduğu Hz. Lokman, Kur’an-ı Kerim’in 31. sûresine ad olmuş,
oğluna verdiği nasihatler ile hikmet sahibi örnek bir mümin olarak taltif
edilmiştir. İslam dışındaki diğer din ve inanışlarda da karşımıza çıkan Hz.
Lokman, Türk kültüründe bilgeliğin ve tabibliğin zirvesi olarak bilinmektedir.
Onun bu özellikleri edebî metinlere de aksetmiş ve Hz. Lokman’ın nasihat ve
vasiyetlerini içeren, ekseriyeti tercüme olmak üzere manzum, mensur bazı
pend-nâmeler yazılmıştır. Son dönem şairlerinden Ahmed Râşid’in (1844-1934
sonrası), Medine kadılığı yaptığı dönemde Şeyhülislam Arif Hikmet’in (ö.1859)
kütüphanesinde rastladığı “Pend-nâme-i
Lokmân Hekîm Cihet-i Ferzend” adlı Farsça eserdeki 32 nasihati beşer beyit
halinde Türkçe’ye tercüme ettiği “Pend-nâme-i
Lokman Hekim Terceme-i Manzûmesi” adlı mesnevisi bu edebî ürünlerden biridir.
Çalışmamızda, şahsî kütüphanemizde bulunan, H.1324/M.1906 yılında İstanbul’da
basılmış bu eserin tanıtımı ve Arap harflerinden Latin alfabesine aktarımı
yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Lokman, Ahmed Râşid, Mesnevi, Nasihat, Tercüme

Kaynakça

• Arslan, Mehmet. “Divan Edebiyatında Nasihat-nâmeler (Pend-nâmeler) ve Vak'a-nüvis Es'ad Efendi’nin Pendnamesi”, Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri, 4, (2004): 5-80.
• Atalay, Mehmet. “Câmî’nin Lüccetü’l-Esrâr Adlı Kasidesi ve Erzurum Kadı Vekili Ahmed Râşid’in Manzum Terzümesi”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 24, (2004): 23-42.
• Bayat, Ali Haydar. Türk Kültüründe Lokman Hekim, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2000.
• Bilgin, Azmi. “Türk Edebiyatında Nasihatnâme ve Emre’nin Tercüme-i Pendnâme-i Attâr’ı”, Türk Dünyası Araştırmaları, 93, (1994): 197-208.
• Canım, Rıdvan. “Pendnameler ve Türk Edebiyatında Benzer Nitelikli Öğüt Kitapları”, Millî Kültür, 66, (1989): 22-25.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Şeyhülislam Arif Hikmet ve Medine-i Münevvere’de Kurduğu Kütüphane”, Ankara Üni. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30, (1988): 111-129.
• Ceyhan, Âdem. Türk Edebiyatı’nda Hazret-i Ali Vecizeleri, Ankara: Öncü Kitap, 2006.
• Ceyhan, Âdem. Ahlâk Düsturu- Hazret-i Ali’nin Şiir ve Vecizelerinden Seçmeler, İstanbul: Buhara Yayınları, 2010.
• Ekin, Yunus. “Lokman Sûresi’nin Tanıtımı”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/1, (1996): 157-162.
• Eliaçık, Muhittin. “Fânî, Fânî Çelebi” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü Maddesi, 2014,http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=5106 E.T. 02.12.2018
• Gül, Ahmet. “Lokman Hekim ve Öğütleri”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, (1985): 387-406.
• Güngör, Mevlüt. “Kur’ân-ı Kerim’de Hz. Lokman”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, (1996): 167-178.
• Harman, Ömer Faruk. “Lokman”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 27: 205-206. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• İnal, İ.Emin Mahmut Kemal. Son Asır Türk Şairleri, C. 3, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi., 1969.
• Kaplan, Mahmut. “Manzûm Nasîhat-nâmelerde Yer Alan Konular”, SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 9, (2001): 133-85.
• Kaplan, Mahmut. “Türk Edebiyatında Manzum Nasihat-nâmeler”, Türkler C. 11, (Ed: Hasan Celâl Güzel vd.), Ankara, (2002): 791-99.
• Keleş, Reyhan. “Türk Edebiyatı’nda Nasihat”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 44, (2010): 183-209.
• Keskioğlu, Osman. “Hazret-i Lokman'ın Oğluna Öğütleri”, Diyanet İlmi Dergi, 3, (1962): 5-6.
• Kocaer, Sibel. “Pendnâme-i Azmî’nin Osmanlı Nasihatnâme Geleneğendeki Yeri”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi, 2009.
• Levend, Agâh Sırrı. “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten, 11, (1963): 96-115.
• Meral, Yasin (2018). “Hz. Lokman’ın Öğütleri ve Antik Mısır’ın Sebayt Metinleri”, Milel ve Nihal: İnanç, Kültür, ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 15/1, (2018): 7-32.
• Özcan, Hatice. “Kaysûnîzâde Nidâî Muhammed Çelebi El-Ankaravî'nin Menâfi'u-Nâs Adlı Eseri: Metin-Dil Özellikleri-Dizin (57a-99b)” Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, 2007.
• Sümbüllü, Yusuf Ziya. “Türk-İslam Kültüründe Nasihâtname İçerikli Eserlere Genel Bakış”, Türk-İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2, (2015): 1-7.
• Şarlı, Mahmut. “Medîne-i Münevvere’deki Arif Hikmet Bey Kütüphanesinde Bulunan Edebiyatla İlgili Türkçe Yazma Eserler”, İlmi Araştırmalar, 11, (2001): 99-112.
• Tan, Zeki. “Lokman Sûresi 12-19 Ayetleri Bağlamında Baba-Çocuk İlişkisi”, Iğdır Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Uluslararası Aile İçi Eğitim Çalıştayı, (2016): 211-222.
• Taşkesenlioğlu, Lokman. “Çetin Bir İddia: “Lokman İle Bahs”e Giren Şairler”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 31, (2016): 171-179.
• Ulucan, Mehmet. “Türk Kültür ve Edebiyatında Pend (Öğüt) Geleneği”, Prof. Dr. Mine Mengi Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, (Haz: Muna Yüceol Özen-Huriye Sözer) Adana: Çukurova Üniversitesi, (2012): 2014-223.
• Uzun, Mustafa. “Lokman (Türk Edebiyatı)”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 27: 206-208, Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Ünver, Süheyl. Lokman Hekim'in Oğluna Verdiği 100 Nasihat, İstanbul: Lokman Sağlık Yayınları, 1968.
• Yıldız, Alim. “İbrahim Gülşenî’nin Pend-nâmesi” D.E.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16, (2002): 57-95.
• Yeniterzi, Emine. “Anadolu Türk Edebiyatında Ahlakî Mesnevîler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Eski Türk Edebiyatı Tarihi II Sayısı, (2007): 433-468.