Türk Alaca Atlarda Yaş Grubuna Göre Vücut Ölçülerinin Farklı Ortogonal Karşılaştırma Yöntemleriyle İncelenmesi

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 1, 81 - 87, 01.06.2015

Şenol Çelik Füsun Coşkun Orhan Yılmaz

Öz

Bu çalışmada, atlarda farklı yaş grublarının çeşitli vücut ölçüleri üzerine olan etkileri ortogonal polinomlar yöntemi ile araştırılmıştır. Ortogonal karşılaştırma sonucunda cidago yüksekliği, sağrı yüksekliği ve göğüs genişliği için lineer, kuadratik ve kübik etki istatistikîolarak önemli bulunmuştur (p < 0,01 ve p < 0,05). Vücut uzunluğu, göğüs çevresi, göğüs derinliği, sağrı genişliği, kuyruk uzunluğu, ön incik uzunluğu ve baş uzunluğu için lineer ve kuadratik etki önemli bulunmuştur (p < 0,01). Bacak uzunluğu için lineer ve kübik etki (p < 0,01 ve P < 0,05), kulak uzunluğu için lineer etki önemli bulunmuştur (p < 0,01). Vücut ölçülerindeki varyasyon en fazla lineer etki ile açıklanabilmektedir. Sonuç olarak ortogonal polinomlar ile çalışıldığında atlarda yaşın vücut ölçüleri üzerinde lineer etki yeterli olmuştur. Ayrıca, yaşın kulak uzunluğu üzerindeki etkisi lineer; vücut uzunluğu, göğüs çevresi, göğüs derinliği, sağrı genişliği, kuyruk uzunluğu, ön incik çevresi ve baş uzunluğu üzerindeki etkisi kuadratik; cidago yüksekliği, sağrı yüksekliği, göğüs genişliği ve bacak uzunluğu üzerindeki etkisi kübik şeklinde olmuştur

Anahtar Kelimeler

At, Yaş, Vücut ölçüleri, Ortogonal polinom

Investigation by Different Orthogonal Methods of Body Sizes of Turkish Spotted Horses According to Age Group

Öz

In this study, the effects of age on body measurements that obtained from different horse age groups were researched by orthogonal polynomials methods. In the results of orthogonal comparison, linear, quadratic and cubic effects were found to be statistically significant for height at withers, height rump and chest width (p < 0.01) and (p < 0.05). Linear and quadratic effects were found to be statistically significant for body length, chest girth, chest depth, rump width, tail length, front shank length and head length (p < 0.01). Linear and cubic effects were found statistically significant for leg length (p < 0.01 and p < 0.05). Linear effect was found statistically significant for ear length (p < 0.01). Variation in body size can be explained by at most linear effect. As a result, linear effect adequated impact of age on body measurements in horses when working with orthogonal polynomials. Furthermore, the effect of age on the ear length is linear. The effect of age on the body length, chest girth, chest depth, rump width, tail length, head circumference and length effect is quadratic. The effect of age on the withers height, rump height chest width and leg length is cubic

Anahtar Kelimeler

Horse, Age, Body measurements, Orthogonol polynomials

Kaynakça

• Açıkgöz, N., Açıkgöz, N., 2001. Tarımsal Araştırmaların İstatistikîDeğerlendirilmesinde Yapılan Bazı Hatalar I. Tek Faktörlü Denemeler. Anadolu, Journal of Aegean Agricultural Research Institute. 11 (1): 135–147.
• Akçapınar, H., Özbeyaz, C., 1999. Hayvan Yetiştiriciliği Temel Bilgileri. Kariyer Matbaacılık Ltd. Şti., Ankara.
• Anderson, R.L., Houseman, E.E., 1942. Tables of Orthogonal Polynomial Values Extended 10 N=104 (Research Bulletin 297), Agricultural Experiment Station, Iowa State College, Ames, Iowa.
• Aral, N., 1974. Türkiye’de Yetiştirilen Hayvan Türleri, Yetiştiricilik Tarihi ve Teknolojisi(1923–1931). Türkiye Jokey Kulübü Yayınları. Ankara.
• Arpacık, R., 1996. At Yetiştiriciliği. Şahin Matbaası, Ankara.
• Batu, S., 1962. Türk Atları ve At Yetiştirme Bilgisi. Veteriner Fakültesi Yayınları No: 13. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Bayram, D., Öztürk, Y., Küçük, M., 2005. Van yöresinde yetiştirilen atlarda fenotipik özellikler. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi. 16 (1): 85–88.
• Bennett, D., Hoffman, R.S., 1999. Equuscaballus. Mammalian Species. 628: 1–14.
• Blazak, W.F., 1976. Horse, Assand Mule Chromosomes. Journal of Heredity. 67 (6): 361–367.
• Doğan, İ, Akcan, A., Koç, M., 2002. Safkan erkek ve dişi arap taylarında önemli beden ölçülerinin incelenmesi. Turkish Journal of Veterinary Animal Science. 26: 55–60.
• Düzgüneş, O., 1946. Atçılık–Üretme, Bakım ve Yemleme Usulleri. Ali Rıza İncealemdaroğlu Basımevi, Zonguldak, Türkiye.
• Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürbüz, F., 1987. Araştırma ve Deneme Metotları (İstatistik Metotları II). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 1021, Ders Kitabı: 295. 380 s. Ankara.
• Emiroğlu, K., Yüksel, A., 2009. Yoldaşımız At. Yapı Kredi Yayınları. İstanbul.
• Erbaş, S.O., Olmuş, H., 2006. Deney Düzenleri ve İstatistik Analizleri. Gazi Kitabevi, Ankara.
• Gujarati, D.N., Porter, D.C., 2012. Temel Ekonometri (Çevirenler: Ümit Şenesen, Gülay Günlük Şenesen). Literatür Yayınları: 656, İstanbul. 951 s.
• Güleç, E., 2005. Türk At Irkları. Anadolu At Irklarını Yaşatma ve Geliştirme Derneği Yayınları (Elde basım, ISBN: 975–95931–0–6), Ankara.
• Hendricks, B.L., 1995. International Encyplopedia of Horse Breeds. University of Oklahoma Pres, Norman and London, UK. 486 p.
• Hicks, C.R., 2009. Deney Düzenlemede İstatistik Yöntemler (Çevirenler: Zehra Muluk, Öniz Toktamış, Ergün Karaağaoğlu, Serdar Kurt). Gazi Kitapevi, Ankara, 363 s.
• Hobbs, S.J., 2000. Draught Testing of a Work Horse. Draught Animal News. 33: 2–4.
• Kaygısız, A., Orhan, H., Vanlı, Y., Güler, A., Gökdere, M.A., 2011. Sultansuyu Tarım İşletmesinde Yetiştirilen Türkiye Arap atlarının Vücut Ölçülerine Ait Fenotipik ve Genetik Parametre Tahminleri. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 1 (1): 69–74.
• Kırmızıbayrak, T., Aksoy, A.R., Tilki, M., Saatçi, M., 2004. Kars Yöresi Türk Yerli Atlarının Morfolojik Özelliklerinin İncelenmesi. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi. 17: 69–72.
• Levine, M.A., 2005. Domestication and Early History of the Horse. In: The Domestic Horse: The Origins, Development and Management of its Behaviour, (ed. D. S. Millsand S. M. M. McDonnell). Cambridge University Press, UK.
• Oğuz, M.Ö., 1994. Anadolu’da Atın Yeniden Keşfi veya Atlı Tarım Hakkında Yozgat’tan Bir Kesit. Milli Foklor. 3 (22): 49–52.
• Özbeyaz, C., Akçapınar, H., 2003. At Yetiştiriciliği Ders Notları. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Ankara.
• Said, Z., 1940. Türkiye’de Atçılığın Ehemmiyeti ve Araştırma Mevzuu. T. C. Ziraat Vekaleti Yüksek Ziraat Enstitüsü Çalışmalarından, Sayı: 62. Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Yayını. Ankara.
• Sertkaya, O.F., 1995. Eski Türk Kültüründe At. Türk Kültüründen At ve Çağdaş Atçılık Sempozyumu (Ed. Naskali, E. G.). Resim Matbaacılık. İstanbul.
• Sönmez, R., 1975. At Yetiştirme–Özel Zootekni. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 141. Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir.
• TÜİK, 2013. http://tuikapp.tuik.gov.tr/hayvancilikapp/hayvancilik.zul (Erişim 15.07.2014).
• Üçkardeş, F., 2010. Bazı Matematiksel Modellerin Hayvan Beslemede Kullanımı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Doktora Tezi. 131 s.
• Wilson, R.T., 1999. Horses in the Kyrgyz Republic. Draught Animal News. 30: 2–6.
• Yarkın, İ., 1962. Atçılık. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları:40, Ders Kitabı: 20. A.Ü. Basımevi, Ankara.
• Yıldırım, F., Yıldız, A., 2013. Cirit atlarında vücut ölçüleri. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi. 19 (4): 693–698.
• Yılmaz, O., Ertuğrul, M., 2011a. Atlarda Don (Vücut Rengi). Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 28 (2): 145–152.
• Yılmaz, O., Ertuğrul, M., 2011b. Description of Coloured Horses Raised in Turkey. Journal of Agricultural Science and Technology. 3 (3): 203–206.
• Yılmaz, O., Ertuğrul, M., 2011c. Atlarda Nişane. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2 (1): 83–90.
• Yılmaz, O., Ertuğrul, M., 2012. Türkiye Yerli At Irkları ve Bir Koruma Çalışması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 22 (2): 117–133.
• Yılmaz, O., Ertuğrul, M., 2013. Atlarda Alaca Don. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi. 23 (1): 43–56.