“Kur’ân-ı Kerîm’de Rahmân ve Rahîm’in Esmâ-i Hüsnâ ile Kullanım Alanları”

Yıl 2018, Sayı: 12, 69 - 94, 04.10.2018

Hatice Şahin Aynur

Öz

Allah ile insan arasındaki münasebet
kul- ilâh esasına dayanmaktadır. Yaratıcı olan ilâh, yaratılan kul için soyut
bir nitelik taşımaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde esmâ-i hüsnâ, Allah
ile insan arasındaki ilişkiyi tasvir ve tanzim eden isimlerdir. Makalemizde esmâ-i
ilâhiyyeden, Rahmân ve Rahîm isimleri ele alınacak ve onların bağlı bulunduğu
ya da birlikte zikredildiği diğer esmâ-i hüsnâ’ya da yer verilecektir.
Besmelede ve Kur’ân-ı Kerîm’in ilk suresi Fâtiha’da kendisini Rahmân ve Rahîm
olarak tanıtan Allah, kullarına nimet veren, acıyan ve onları bağışlayandır.
Allah’ın mahlûkata Rahmân ismiyle tecelli edip rahmet etmesi, kul için her
türlü ihtiyacı gidermeyi irade etmesi manasınadır. Dolayısıyla Rahmân ve Rahîm
kavramları Kur’ân-ı Kerîm’de çoğunlukla rahmet anlamına yakın isimlerle
birlikte zikredilmektedir. Bu bağlamda makale, Rahmân ve Rahîm isimlerinin
kullanım alanlarını ve kul- ilah ilişkisindeki boyutlarını tespit etme çabasını
amaçlamaktadır. Rahmân ismi sadece Rahîm ismiyle zikredilirken, rahîm ismi ise,
azîz, gafûr, raûf, vedûd, tevvâb ve berr sıfatlarıyla birlikte
kullanılmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Allah, Kur’ân-ı Kerîm, Esmâ-i Hüsnâ, Rahmân, Rahîm

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuad, el-Mu‘cemü’l-Mufehres, Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1996. Asım Efendî (ö. 1235/1819), el-Ûkyânûsu’l-Besîd fî Tercemeti’l- Kâmûsi’-Muhîd, yy: Âsitâne, ts. Bekir Topaloğlu, “Rahmân”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV, 2007. --------------------, “Tevvâb” Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV, 2012. Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmaîl b. İbrahîm el-Cufî (ö. 256/ 870), el-Cami‘u’s-Sahîh, Beyrût: Dâru’l-Erkâm, ts. Ebû Hayyan, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf el-Endelusî (ö.745/ 1344), el-Bahru’l-Muhît, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2001. Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul; Şura Yayınları, ts. Emine Yarımbaş, Kur’ân-ı Kerîm’de Esmâ-i Hüsnâ ve Mesajları, İstanbul: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2000. el-Fîrûzâbâdî, Mecmuddîn Ebû Tahir Muhammed b. Ya‘kub (ö. 817/ 1415), el-Kâmûsu’l-Muhît, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2005. Gazzalî, Ebû Hamîd Muhammed, el-Maksadu’l-Esmâ, Matbaatu’s-Sabbâh, 1999. Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh en-Nisâbûrî (ö. 405/ 1014), el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, Beyrût: ts. Hayati Aydın, “Esmâ-i Hüsnâ ve Kur’ân’daki Bağlam İlişkisi”, Araştırma ve İnceleme, 2012, 23 (3), ss.109- 133. İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed et-Temîmî (ö. 354/ 965), es-Sahîh, (el-İhsân fî Takrîbi Sahîh-i İbn Hibbân), Beyrût: 1993. İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd (ö. 273/ 887), es-Sünen, Mısır: Îsâ el-Bâbî el-Halebî, 1972. İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî (ö. 711/ 1311), Lisânü’l-‘Arab, 3. Baskı, Beyrût: Dâru İhyai’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts. İnbü’l-Esir, Muhammed b. Muhammed el-Cezerî (ö. 606/ 1210), en-Nihâye fî Ğarîbi’l-Hadîs ve’l-Eser, 5. Baskı, Beyrût: Dâru’l-Marife, 2014. İrfan Sevinç, “Esmâ-i Hüsnâ’dan el-Vedûd İsminin Din Öğretimine Konu Edilmesi ve Ders Uygulama Örneği”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 26, 2015, ss. 91- 123. Kadir Paksoy, “Allah’ın Doksan Dokuz İsmiyle İlgili Rivayetin Tahlili”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. 11, S. 1, 2011, ss. 92- 111. el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b.Ferh (ö. 671/ 1273), el-Cami‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2004. Kuşeyrî, Ebu’l-Kasım Zeynulislâm Abdulkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik (ö. 465), Letâifu’l-İşârât, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2000. M. Kâmil Yaşaroğlu, “Rahmân Sûresi”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV, 2007. Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd (ö. 333/ 944), Te’vilâtu’l-Ehli’s-Sunne, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2004. Metin Yurdagür, Ayet ve Hadislerde Esmâ-i Hüsnâ, İstanbul: Marifet Yayınları, 2006. Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261), Sahîh-u Müslim, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1992. Niyazi Beki, “Kur’ân’da Fezlekeler: Tenzil Kavramı Bağlamında Allah (cc.)’ın Esmâsının Tefsiri”, Çanakkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.2, S. 22, 2013, s. 65- 96. Râgıp el-İsfehânî, Hüseyin b. Muhammed (ö. 502/1108), Müfredâtü Elfâzi’l- Kur’ân, 5. Baskı, Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2011. Ramazan Biçer, İbnu’l-Arabî ve el-Emedü’l-Aksâ Adlı Eseri (Esmâ-i Hüsnâ ve Sıfatullâh Bahislerinin Edisyon Kritik, Tahkîk, Tahlîl ve Değerlendirilmesi), İstanbul: Yayınlanmamış Doktora Tezi, 1999. er-Râzî, Ebû Abdillah Fahruddîn b. Hüseyin (ö. 606/ 1210), Mefâtihu’l-Ğayb, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l- ‘İlmiyye, 2013. es-Sâbûnî, Muhammed Alî, Safvetü’t-Tefâsîr, Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2001. Sıtkı Gülle, “Kur’ân-ı Kerîm’deki Esmâ-i Hüsnâ ve Grupları”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 16, 2007, ss.121- 148. Şadi Eren, “Kur’ân’da Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın En Güzel İsimlerine Mazhariyet”, Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 1, 2013, ss. 1- 14. et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (ö. 279/ 892), Câmi‘u’s-Sahîh, yy: Mektebetü’l-İslamiyye, ts. ez-Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîmb. es-Serî b. Sehl (ö. 311), Tefsîru Esmaillâhi’l-Hüsnâ, Dâru’s-Sekâfeti’l-‘Arabî, ty. Zeccacî, Ebu’l-Kasım Abdurrahmân b. İshâk, İştikâku Esmâillâh, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1986. ez-Zerkeşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdullâh b. Bahadır, (ö. 794), el-Burhân fî Ulumi’l-Kur’ân, Kâhire: Dâru İhyai’l-Kutubi’l-‘Arabî, 1957. Zübeyde Gönül, Esmâ-i Hüsnâ’da Sevgi, İstanbul: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2003.