Zeytinli Ada İnsan İskeletlerinde Diş Varyasyonları

Yıl 2016, Cilt: 37 Sayı: 1, 41 - 56, 20.04.2016

Mehmet Sabri Bekmez Fadime Suata Alpaslan

https://doi.org/10.17776/csj.61361

Cited By: 1

Öz

Özet. Balıkesir ili Erdek sınırları içerisinde yer alan Zeytinli ada, M.Ö 2 yy. ve M.S 12 yy. arasında kültür varlığının sürdüğü Helen-Roma-Bizans ve Osmanlı yapılarıyla mozaik bir oluşuma sahip önemli bir arkeolojik buluntu yeridir. Türkiye’de ilk ada müzesi olması bakımından oldukça önem taşımaktadır.

Zeytinli Ada’da yapılan arkeolojik kazılar sonucunda ele geçen insan iskeletlerinin paleodemografik dağılımına bakıldığında, toplam 126 bireyin 5’i bebek, 6’sı çocuk, 18’i kadın, 35’i erkek bireyler ve 62’sinin yeterli cinsiyet kriteri bulunmadığı için cinsiyetini belirleyeceğimiz bireyler oluşturmaktadır. Bu çalışmada, incelenen topluma ait bireylerin çene ve dişlerinde non-metrik yani ölçülemeyen karakter (varyasyonlar) araştırılmış, buna göre bireylerde diş sıkışıklığı (% 4,35), winging (% 13,33), kürek biçimli dişler (% 87,5), carabelli tüberkülü (% 1,05), parasitilid (% 1,05), fleksiyon (% 15,98), dilaserasyon (% 1.98), pozisyon sapması (% 28,82), mine uzantıları (% 9,15), diş eksikliği – hypodontia M3’e göre (% 26,47), diş eksikliği – hypodontia M3 ve I2’ye göre (% 22,73) ve kök varyasyonu (% 11,73) gibi oluşumlar belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar, Anadolu’da aynı dönemde ve farklı dönemlerde yaşamış toplumlardan elde edilen sonuçlarla karşılaştırılmış, aralarında benzerlikler ve farklılıklar saptanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Zeytinli Ada (Erdek-Balıkesir), Paleodemografi, Diş Varyasyonları

 

Abstract. Zeytinli island which is located within the boundaries of Erdek, city of Balıkesir. The island has a mosaic formation in terms of having cultures of Hellenistic-Roman-Byzantine and Ottoman between B.C 2nd century and A.D 12th century with important archaeological findings. As a result of archeological excavations in Zeytinli island, it was examined the Paleodemographic distribution of the human skeleton. Total 126 individuals, who included 5 babies, 6 children, 18 females, 35 males and 62 individuals whose genders were unknown, constituted the material of this research. In this research area, it was investigated non-metric variations in the chin and teeth of those individuals. According to this, some variations were determined, such as, crowding (%4,35); winging (%13,33) ,shovel-shaped teeth (%87,5), Carabelli’s tubercle (%1,05), parasitilid (%1,05), flexion (%15,98), dilaceration (%1,98), position deviation (%28,82), mine prolongations (%9,15), mising teeth-hypodontia by M3 (%26,47), mising teeth- hypodontia by M3 and I2 (%22,73) and tooth variation (%11,73). As a result, these study were compared with the same and different communities lived in Anatolia, and similarities and differences were tried to revealed.

Keywords: Zeytinli Island (Erdek-Balıkesir), Paleodemography, Tooth Variations

Anahtar Kelimeler

Zeytinli Ada (Erdek-Balıkesir), Paleodemografi, Diş Varyasyonları

Kaynakça

• Öztürk N, ve Kavaz, B. Erdek Zeytinli Ada Meryemana Manastırı. 2012, Bandırma: Banmat Matbaacılık.
• Ertüzün R.M. Kapıdağ Yarımadası ve Çevresindeki Adalar Tarih Arkeolojisi Üzerine Araştırmalar. 1999, İstanbul: Papirüs Basım.
• Eroğlu S. Ölçülemeyen Diş özelliklerinin Biyolojik Uzaklık Çalışmalarındaki Önemi. 2009, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11: 544
• Ubelaker, D.H. Human skeletal remains. 1978, Taraxacum, Washington.
• Oliver G. Practical Antropology. Springfield, İllioris: 1969, Charles Thomas Publisher.
• Brothwell DR. Digging up bones: Excavations, treatment and study of human skeletal remains. 1981, Oxford: Oxford University Press.
• Ortner D.J. Identification of pathological Conditions. 1981, Washington: Smıthsonian Institution Press.
• Katzenberg M.A, ve Saunders S.R. Bıologıcal Anthropology of the Human Skeleton. 2008, Canada: John Wiley & Sons, Inc. All rights reserved.
• Hilson, S. Teeth. 2005, New York: Cambridge University Pres.
• Buikstra JE, and Ubelaker DH. Standards for data collection from human skeletal remains. 1994, Arkansas: Arkansas Archaeological Survey Research Series.
• Özer İ, Sağır M, Satar Z, ve Güleç E. Gümüşlük (Milas) İskeletleri ve Anadolu Klasik- Helenistik Dönem Toplumlarının Sağlık Profili. 2008, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 52/1: 29-42.
• Karaöz Arıhan S, ve Erkman A.C, Çırak A, Bektaş, Y. Bazı Eski Doğu Anadolu Toplumlarında Diş Boyutları. 2010, 26. Arkeometri Sonuçları Toplantısı 161-171 İstanbul
• Özbek M Dişlerle Zamanda Yolculuk. 2007, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Erdal S. Y. İznik geç Bizans dönemi insanlarının çene ve dişlerinin antropolojik açıdan incelenmesi. 1996, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
• Yaşar ZF. Adli Dental Antropoloji: Dental Antropoloji Açısından Minnetpınarı ve Güllüdere Toplumlarının Dişlerinin Karşılaştırmalı Analizi. 2007, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baykara İ. Üçağızlı Mağarası İnsanlarına Ait Dişlerin Paleoantropolojik Analizi. 2010, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmış Doktora Tezi).
• Şener, S, ve Bozdağ, G. Mesio-Distal Kök Açısının Belirlenmesinde Panoramik ve Periapikal Radyografinin Karşılaştırılması. 2012, GÜ Diş Hek Fak Derg, 29(2): 87-91,
• Zijabeg N. Diş Gelişimi ve Anomalileri. 2007, İzmir: Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı (Bitirme Tezi).
• Menderes M. İdeal Oklüzyonun Gelişimi Ve MaloklüzyonlarınEtiyolojisi. 2006, İzmir: Ege ÜniversitesiDişhekimliği Fakültesi, Ortodonti Anabilim Dalı (Bitirme Tezi).
• Özbek M. "Human Skeletal Remains from Aşıklı. A Neolithic Village near Aksaray, Turkey", Light On Top Of The Black Hill-Studies Presented to Halet Cambel (ed: G. Arsebuk, M.J. Mellink, W. Schirmer), 1998, 567-579, Ege Yayınları, İstanbul.
• Açıkkol A. (2000) Küçükhöyük Eski Tunç Çağı insanlarının paleoantropolojik açıdan incelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Özbek M. (1984) Etude Anthropologique des Restes Humains de Hayaz Höyük. Anatolica 11: 155-170.
• Güleç E, ve Duyar İ. (1998) Panaztepe MÖ 2.Bin ve Roma Dönemi İskeletlerinin Antropolojik Analizi (1985-1990). Antropoloji. 13:179-206
• Korkmaz, D., (1993), “Elazığ/Norşuntepe Demirçağı İskeletlerinde Diş Yapısı ve Hastalıkları”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara:Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdal S. Y. (1999). ‘Neolitikten Günümüze Anadolu İnsan Topluluklarının Dişlerinde Boyut Küçülmesi’. Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi 23, (1): 12-19.
• Sevim A. Yüceören İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. 2005, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Yayınları: 1. 260-290.
• Güleç E. (1989) Panaztepe iskeletlerinin Paleodemografik ve Paleopatolojik İncelenmesi. Kültür Bakanlığı Türk Arkeoloji Dergisi.28: 73-95.
• Workshop of European Anthropologist. Recommandations for Age and Sex Diagnoses of Skeletons. 1980, Journal of Human Evolution, 9 (7) : 518-549. http://www.erdekturizmgazetesi.com/zeytinli-ada-icin-toplanti-yapildi.html [29].