YAN CÜMLELERİN DİLBİLGİSEL ANLAMLI SÖZCÜK DEĞERİNDE KULLANIMI

Yıl 2015, Cilt: 39 Sayı: 2, 245 - 264, 09.11.2015

Özlem Erdoğan

Öz

Kendi iç yapısında gösterdiği dizimsel özellikleri sebebiyle cümlesel bir değere ve bir başka cümle içindeki kullanımı itibariyle de bir sözcük değerine sahip olan yan cümleler, dilbilgisel bir görev üstlendiğinde mevcut cümlesel değerini yitirerek sadece sözcük değeriyle varlık göstermeye başlamaktadır. Böylece, sözdizimsel bir kuruluştan dilbilgisel görevli bir dil birimine dönüşüm gerçekleşmektedir. Böyle bir oluşumla karşımıza çıkabilecek yapılar, cümlede sözcük türü bakımından ya bağlaç ya da pekiştireç değeriyle kullanılmaktadır. Bu da bu tür yapıları cümlede isim, sıfat, zarf veya zamir göreviyle bulunabilen yan cümle örneklerinden ayıran özelliklerin başında gelmektedir. Bu çalışmada, bu tür yapıların neler olduğu konusu sorgulanmış ve bu konunun yan cümlelerin dilbilgisel anlama geçmesi bağlamında ele alınması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yan Cümle, Sözcük Türü, Sözlüksel Anlam, Dilbilgisel Anlam, Bağlaç, Pekiştireç.

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (2009). Anlambilim, Ankara: Engin Yayın Evi.
• ANAR, İhsan Oktay (2010). Puslu Kıtalar Atlası, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ATABAY, Neşe; ÖZEL, Sevgi; KUTLUK, İbrahim (2003). Sözcük Türleri, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• ATAY, Oğuz (2013). Bir Bilim Adamının Romanı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• BAYKURT, Fakir (2013). Yılanların Öcü, İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• BİLGİN, Muhittin (2006). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz, Ankara: Anı Yayıncılık.
• DELİCE, İbrahim (2007). Türkçe Sözdizimi, İstanbul: Kitabevi.
• DELİCE, İbrahim (2008). Sözcük Türleri, Sivas: Asitan Yayıncılık.
• DELİCE, İbrahim (2012). “Sözcük Türleri Nasıl Tasnif Edilmelidir?” Turkish Studies, Volume 7/4, Fall,2012, s. 27-34.
• DEMİRCİ, Kerem (2014). Türkoloji İçin Dilbilim Konular Kavramlar Teoriler, Ankara: Anı Yayıncılık.
• EMRE, Ahmet Cevat (1945). Türk Dilbilgisi Türkçenin Bugünkü ve Geçmişteki Gelişmeleri Üzerine Gramer Denemesi, İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
• ERKMAN AKERSON, Fatma; OZİL, Şeyda (1998). Türkçede Niteleme Sıfat İşlevli Yan Tümceler, İstanbul: Simurg Yayınları.
• GEMALMAZ, Efrasiyap (1995). Erzurum İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük ve Dizinler) III. Cilt, Ankara: TDK Yayınları.
• KOÇ, Nurettin (1990). Yeni Dilbilgisi, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• KOÇ, Nurettin (1992). Açıklamalı Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• KORKMAZ, Zeynep (2007). “Bağlaçlar ve Türkiye Türkçesindeki Oluşumları”, Türk Dili Üzerine Araştırmlar III, s. 315-322.
• KORKMAZ, Zeynep (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• SAFA, Peyami (2008). Yalnızız, İstanbul: Alkım Yayınevi.
• TAHİR, Kemal (1993). Devlet Ana, İsyanbul: Tekin Yayınevi.
• TOPALOĞLU, Ahmet (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• UZUN, Nadir Engin (1998). Dilbilgisinin Temel Kavramları Türkçe Üzerine Tartışmalar, Ankara.
• VARDAR, Berke (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• VURAL, Hanifi; BÖLER, Tuncay (2011). Ses ve Şekil Bilgisi, Ankara: Kesit Yayınları.
• YENER, Mustafa Levent (2007). “Türk Dilinde Sözcük Türleri Tasnifi Sorunu Üzerine”, Turkish Studies, Volume 2/3 Summer, s. 606-622.