Kişilerin Değer Tercihleri ile Değer Örüntüleri Arasındaki Farkı Ortaya Koymaya Yönelik Bir Çalışma: ‘’Değer Sosyometrisi Tekniği’’

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 34, 61 - 85, 11.12.2017

Hasan Bacanlı İlker Akgül Aysun Akgül

Öz

Bireylerin kendileri için önemli zannettikleri değerler ile gerçekten önemsedikleri değerler arasında farklılıklar vardır. Bacanlı, Akgül ve Akgül (2015) yaptıkları çalışmada araştırma grubundaki bireylerin Türk toplumu içerisinde önemli
görülen misafirperverlik, aile birliğine önem verme, vatanseverlik, dürüstlük
ve hoşgörü gibi değerlerin sanılanın aksine çok önemli bir yere koymadıklarını
Değer Sosyometrisi tekniği ile tespit etmişlerdir. Ancak yaptıkları çalışmada
kendilerinin gerçekte önemsedikleri değerlere yer verilmemiştir.
Bu çalışma öğretmenlerin değer tercihleri ile değer örüntüleri arasında bir
fark olup olmadığını araştırmak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda,
öğretmenlerin değer tercihlerini tespit etmek amacıyla, ilköğretim öğretim programında kazandırılması gereken değerler temel alınarak oluşturulan değer
listesi içerisinden öğretmenlerin en çok önemsedikleri değerlerden en aza doğru
sıralamaları istenmiştir. Öğretmenlerin değer örüntülerini tespit etmek amacıyla
Değer Bilinçlendirmeye Yaklaşımına dayalı Değer Sosyometri tekniği (Bacanlı,
Akgül ve Akgül, 2015) kullanılmıştır.
Değer sosyometrisi tekniği ile değerlerin diğer hangi değerler tarafından ne
kadar ilişkilendirildiği, hangi değerlerin örgütlendiği, hangilerinin daha baskın
ve kapsamlı olduğunu belirlenebilir. Değer tercihi anketi ise kişilerin kendilerinin en çok önemsedikleri değerleri sıralamayı sağlar. Değer sosyometrisi
tekniğinde kişinin merkezileşen, hayatına yön veren ve gerçekte önemsediği
değerler tespit edilirken, değer tercihi anketinde ise kişilerin söylevde en çok
önem verdikleri değerler tespit edilmektedir. Bireylerin gerçekte düşündükleri
ile söyledikleri arasındaki şeylerin tutarlı olması gerekmektedir. Aksi takdirde
tutarsız sonuçlar bizi bizleri yanlış bilgiye yönlendirebilir.
Yapılan çalışmaya 100 öğretmen katılmıştır. Araştırma sonuçları, bireylerin
gerçekte önemsedikleri değerler ile söylev olarak belirttikleri değerler arasında
farklılık olacağı varsayılarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Değerler eğitimi, Değer tercihleri, Değer örüntüsü

A Study on The Difference Between People’s Value Preferences and The Patterns of Values They Actually Have: ‘’Value Sociometrics Technique‘’

Öz

There are differences between the values that individuals consider important for
them and the values they really care about. Bacanlı, Akgül and Akgül (2015)
using the Sociometry technique found that contrary to what is believed the individuals in the research group did not ascribe much importance to values such
as hospitality, family cohesion, patriotism, honesty and tolerance which were
considered important in the Turkish society. However, the values people really
care about are not included in their study.
This study was conducted to investigate whether there is a difference between
teachers’ value preferences and their genuine value patterns. In this context, in
order to determine the value preferences of the teachers, teachers were asked to
construct a value list in which starting at the top with the most important value and going down to the least important value. And this value list was based on
the values to be given in the Elementary Education Curriculum. To determine
teacher’s value patterns Value Sociometry technique (Bacanlı, Akgül and Akgül, 2015) that is based on Value Awareness Approach has been used.
The value sociometry technique can determine which values are related to
which, how values are organized, and which are more dominant and comprehensive than others. Whereas the value preference list or questionnaire allows
people to rank the values they consider most important. In fact, values that are
the most central in directing the life and values and which are really important
for the person are determined by value sociometry technique, whereas in the value preference questionnaire, values that people ascribe the most importance in
terms of discourse are determined. There should be consistency between what
people actually think and what they say. Otherwise, inconsistent results may
lead us to wrong findings.
100 teachers participated in the study. The results of the research are interpreted assuming that there is a difference between the values the individuals
actually care about and the values that are reflected in their discourse.

Kaynakça

• Akbaş, O. (2008). Değerler eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (16), 9-27.
• Aydın, M. Z. ve Akyol, Ş. (2012). Okulda değerler eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Akkaya, N. (2013). ‘’Eğitim fakültesi öğrencilerinin değer tercihleri (Deu. Buca Eğt. Fak. Örneği)’’. (26-28 Ekim 2011). Değerler Eğitimi Sempozyumu. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Bacanlı, H. (1999). Üniversite öğrencilerinin değer tercihleri. Eğitim Yönetimi, 20, 597–610.
• Bacanlı, H. (2006). Duyuşsal davranış eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bacanlı, H. (2011). Değer, değer midir?. Eğitim-Bir-Sen Dergisi, 7(19), 18-21.
• Bacanlı, H. ve Dombaycı, M.A. (2012). Değer eğitiminde değer boyutlandırma yaklaşımı (Bildiri), II. Uluslararası Değerler ve Eğitimi Sempozyumu (ss 889-912) içinde. İstanbul: DEM Yayınları.
• Bacanlı, H. , Akgül, A. ve Akgül, İ. (2015). Değer örgütlenmesini belirlemeye yönelik bir teknik: Değer Sosyometrisi (Bildiri), 2. Ulusal Değerler Eğitimi Kongresi, Kırıkkale.
• Bacanlı, H. , Akgül, A. ve Akgül, İ. (2016). İlkokul öğrencileri için değer bilinçlendirmeye dayalı değer özneleştirme etkinlikleri, Eğitim Bilimlerinde Yenilikler ve Nitelik Arayışı, 659-666.
• Balcı, F. A. ve Yelken, T. Y. (2013). ‘’İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri’’. KEFAD. 14 (1), 195-213.
• Bulut, S. (2011). Atasözlerinin değerler eğitimindeki yeri. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Bulut Sarıcı, S. (2012). Gazi Eğitim Fakültesi öğrencilerinin değer yönelimleri, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(3), 216-238.
• Büyüköztürk Ş., Çakmak, K. E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi. Canpolat, E., Kaya, M. & Küçüktağ, İ. (2010). “Öğretmen adaylarının değer algısı”, 9. Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (20-22 Mayıs 2010), Elazığ, 1123-1126.
• Demircioğlu, İ. ve Tokdemir, M. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6, 69- 88.
• Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metodlarına giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Fidan, N. K. (2009). Öğretmen adaylarının değer öğretimine ilişkin görüşleri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 2,(20), 1-18.
• Güler, M. İ. (2015). Değerler eğitimi açısından Lutfiyye-i Vehbi. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Herdem, K. (2016). Yedinci sınıf fen bilimleri dersi konularıyla bütünleştirilmiş değerler eğitimi etkinliklerinin öğrencilerin değer gelişimine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Adıyaman Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adıyaman.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kuş, E. (2009). Nicel-Nitel araştırma teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Oğuz, E. (2012). ‘’Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri’’.
• (26-28 Ekim 2011). Değerler Eğitimi Sempozyumu. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Öcal, A. ve Yiğittir, S. (2011). ‘’Lise tarih öğretmenlerinin değerler ve değerler eğitimi konusundaki görüşleri’’. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13 (20), 117-224.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217- 239.
• Şahin, D. (2010). «Sınıf öğretmeni adaylarının toplumsal değer tercihleri: Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Örneği”, 9. Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (20-22 Mayıs 2010), Elazığ, 545-548.
• Şatıroğlu, A. (2000). J. L. Moreno ve sosyometri üzerine, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Dergisi, 3(5), 111-125.
• Türk, İ. (2009). Değerler eğitiminde saygı. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Yaman, E. (2012). Değerler eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yazar, T. (2011). ‘’Öğretmen adaylarının değerler hakkındaki görüşleri’’. Değerler Eğitimi Sempozyumu. (26-28 Ekim 2011). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.