Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programlarının Amaçlarındaki Değerlerin İçerik Analizi (1936-2018)

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 35, 27 - 56, 05.06.2018

Emine Karasu Avcı Zehra Esra Ketenoğlu Kayabaşı

Öz

Değerler toplumsal hayatta bireylerin davranışlarına ve tercihlerine yön veren önemli ölçütlerdir. Eğitim-öğretim programlarında değerler, kimi zaman örtük kimi zaman ise doğrudan kazandırılmaya çalışılmıştır. Bu araştırmada 1936, 1948, 1968, 1998, 2005, 2009, 2015 ve 2018 Hayat Bilgisi Öğretim Programlarının amaçlarında değerlerin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada veri toplama tekniklerinden biri olan doküman inceleme tekniği kullanılmıştır. Bu amaçla, belirtilen programların arşiv kayıtları incelenerek veriler içerik analizi yoluyla çözümlenmiştir. 1936, 1948, 1968, 1998, 2005, 2009, 2015 ve 2018 İlkokul Programı Hayat Bilgisi dersinin amaçlarında genel olarak temel bazı değerlere (sevgi, saygı, duyarlılık, sorumluluk, doğruluk/dürüstlük) yer verildiği tespit edilmiştir. 2005 ve 2009 İlköğretim Programlarında Hayat Bilgisi dersinin amaçları bulunmadığı için değerler tespit edilememiştir. 2015 ve 2018 İlkokul Programı Hayat Bilgisi dersinin amaçlarında önceki programların aksine milli, manevi ve insani değerler, ailevi değerler ve toplumsal değerler gibi daha genel ifadelerle değerlere yer verildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Hayat bilgisi, Öğretim programı, Amaç, Değer

Content Analysis of the Values in the Purposes of Life Science Education Curricula (1936- 2018)

Öz

Values are essential criteria that guide the behaviors and preferences of individuals in social life. Values were sometimes tried to be acquired directly and
indirectly in curricula. In this research, it is aimed to determine the values for
the purposes of the Life Science lesson curricula 1936, 1948, 1968, 1998, 2005,
2009, 2015 and 2018. In the study, document analysis technique was used
as data collection tool. With this aim, the data obtained in the research were
analyzed by coding with content analysis. Primary School Program 1936, 1948,
1968, 1998, 2005, 2009, 2015 and 2018 Life Science lessons generally include
fundamental values (love, respect, sensitivity, responsibility, honesty/righteousness). The values were not determined because the purposes of the Life Science
course in 2005 and 2009 Primary Education Programs were not found. 2015 and 2018 Primary School Program it is seen that for the purposes of the Life
Science course, the values of national, moral and human values, family values,
and social values are more common than previous programs.

Anahtar Kelimeler

Life science courses, Curriculum, Aim, Value

Kaynakça

• Aktepe, V. ve Yalçınkaya, E. (2016). Hayat Bilgisi Dersinde Değerler Eğitimi ve Uygulama Örnekleri, Semra Güven, Selahattin Kaymakcı (Ed.). Hayat Bilgisi Öğretimi (s. 133-177). Ankara: Pegem Akademi.
• Aktan, S. (2006). Sosyal Bilgilerin Bir Öğretim Alanı Olarak Gelişimi ve Cumhuriyet Dönemi Program Tasarılarına Olan Yansımalar. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Aladağ, S. (2016). Hayat Bilgisi Tanımı, Amacı ve Doğası, Semra Güven, Selahattin Kaymakcı (Ed.). Hayat Bilgisi Öğretimi (s. 1-21). Ankara: Pegem Akademi.
• Altun, A. ve Çakmak, E. (2013). İlköğretim Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programında Medya Okuryazarlığı Eğitimi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 237-254.
• Arslan, M. (2000). Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Programları Ve Belli Başlı Özellikleri. Milli Eğitim Dergisi. 146. http://dhgm.meb.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 2017, 10 Nisan).
• Aykaç, N. (2011). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programında Kullanılan Yöntem ve Tekniklerin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Sinop İli Örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi. 19(1), 113-126.
• Aykaç, N. (2011). Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşundan Günümüze Sosyal Bilgiler Programı Öğeleri Açısından Değerlendirilmesi. İlköğretim Online. 10(2), 406-420.
• Bahçe, A. (2010). Hayat Bilgisi Öğretiminde Değerlerin Kazandırılma Düzeylerinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Barrett, R. (2010). The İmportance of Values in Building A High Performance Culture. Erişim: 07 Nisan 2017, https://www.valuescentre.com.
• Bilasa, P. (2016). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programlarının Tarihsel Gelişimi, Semra Güven, Selahattin Kaymakcı (Ed.). Hayat Bilgisi Öğretimi (s. 23-60). Ankara: Pegem Akademi.
• Demir, K. ve Demirhan İşcan, C. (2007). Hayat Bilgisi Dersinde Değerler ve Değerler Eğitimi. Erişim: 10 Nisan 2017, https://www.researchgate.net/publication/309732463_Hayat_Bilgisi_Dersinde_ Degerler_ve_Degerler_Egitimi.
• Demir, M. K. (2016). Hayat Bilgisi Öğretim Programının Değiştirilmesi Gerekçelerine Dair Öğretmen Adayı Görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 47, 157-171.
• Demirel Balık, Z. (2016). Hayat Bilgisi Öğretim Programındaki Değerler Bağlamında Hayat Bilgisi Ders Kitapları İle Yüz Temel Eser Listesindeki Ulusal Masalların Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Demirtaş, B. (2008). Atatürk Döneminde Eğitim Alanında Yaşanan Gelişmeler. Akademik Bakış Dergisi, 1(2), 155-176.
• Eraslan, L. ve Erdoğan, E. (2015). Değerler, Gençlik ve Sivil Toplum Kuruluşları. Sakarya University Journal of Education, 5(2), 122-139.
• Guion, L. A. (2002). Triangulation: Establishing The Validity of Qualitative Studies. University of Florida. Erişim: 12 Nisan 2017, https://sites.duke.edu/ niou/files/2014/07/W13-Guion-2002-Triangulation-Establishing-the-Validity- of-Qualitative-Research.pdf
• Gülmez, İ. (2014). 28 Şubat Askeri Darbesi ve Türk Eğitim Sistemine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Güven B. ve Ersoy, E. (2007). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Hayat Bilgisi Ve Sosyal Bilgiler Öğretimi Dersine İlişkin Öz Yeterlik Algıları ve Bilişsel Tutumlarının Belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(21), 15-32.
• Güven, S. (2016). Önsöz. Semra Güven, Selahattin Kaymakcı (Ed.). Hayat Bilgisi Öğretimi (V-VI). Ankara: Pegem Akademi.
• Güzel Candan, D. ve Ergen, G. (2014). 3. Sınıf Hayat Bilgisi Ders Kitaplarının Temel Evrensel Değerleri İçermesi Bakımından İncelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 134-161.
• Kabapınar, Y. (2012). Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Kale, M. (2015). Hayat Bilgisi Ders Kitaplarında Yer Alan Değerlerin İçerik Analizi (1948-2012). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Karakaya, İ. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Abdurrahman Tanrıöğen (Ed.). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 55-84). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kılınç M. ve Ersoy, A. (2013). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programının Etik Bilinç Geliştirme Açısından Öğretmen Görüşlerine Dayalı Olarak Değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 109-126.
• Mason, J. (2002). Qualitative Researching. London: Sage Publications Ltd.
• MEB. (1936). İlkokul Hayat Bilgisi Programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1948). İlkokul Hayat Bilgisi Programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1968). İlkokul Hayat Bilgisi Programı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (1998). İlköğretim Okulu Programı. Erzurum: Yakutiye Yayıncılık.
• MEB. (2005). İlköğretim 1, 2 ve 3. Sınıflar Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara.
• MEB. (2009). İlköğretim 1, 2 ve 3. Sınıflar Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara.
• MEB. (2015). İlköğretim 1, 2 ve 3. Sınıflar Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu. Ankara.
• MEB. (2018). Hayat Bilgisi Öğretim Programı (İlkokul 1.,2. ve 3. Sınıflar). Ankara. Meydan, A. ve Bahçe, A. (2010). Hayat Bilgisi Öğretiminde Değerlerin Kazandırılma Düzeylerinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Uluslararası Avrasya Bilimler Dergisi, 1(1), 20-37.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis (2. Edition). London: Sage Publications.
• Orhan, A. (2013). Hayat Bilgisi Dersi Programının Karakter Eğitimi Açısından Öğretmen ve Öğrenci Perspektiflerine Göre Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Özdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Özen, Y. Güleryüz, K. ve Bulut Özen, H. (2012). İlköğretim 1–3 Sınıf Hayat Bilgisi, 4–5 Sınıf Sosyal Bilgiler Dersindeki Değerler ve Değerler Eğitiminin İncelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 277-286.
• Şahin, M. (2009). Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze Türkiye’de Hayat Bilgisi Dersi Programlarının Gelişimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(8), 402-410.
• Şimşek, N. (2013). Hayat Bilgisinde Kişisel Nitelik (Değer) Öğretimi. International Journal of Social Science. 6(1), 1325-1346.
• Tay, B. ve Baş, M. (2015). 2009 ve 2015 Yılı Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programlarının Karşılaştırılması. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 341-374.
• Toprak, G. N. (2008). Cumhuriyet’in İlk Döneminde Türk Eğitim Sistemi ve Köy Enstitüleri. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Turgut, Y. (2014). Verilerin Kaydedilmesi, Analizi ve Yorumlanması: Nicel ve Nitel. Abdurrahman Tanrıöğen (Ed.). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 193-250). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yaşaroğlu, C. (2013). Hayat Bilgisi Dersi Kazanımlarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. Turkish Studies, 8(7), 849-858.
• Yeni Öğretim Programlarını İnceleme ve Değerlendirme Raporu. (2005). Erişim: 15 Şubat 2017, http://ilkogretim-online.org.tr
• Yıldırım, N. ve Turan, S. (2015). Sınıf Öğretmenlerinin Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programındaki Değerlerin Kazandırılma Sürecine Yönelik Görüşleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(2), 420-437.
• Yıldız, S. Ş. (2009). 2005 Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programının Birleştirilmiş Sınıflarda Uygulanabilirliğinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Nitel Bir Araştırma). Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.