Ham Petrolün Dünya Pazarlarına Ulastırılmasında Ceyhan Terminali’nin Rolü

Yıl 2011, Cilt: 3 Sayı: 2, 15 - 35, 01.06.2011

Barış Kuleyin A. Güldem Cerit

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Ham Petrolün Dünya Pazarlarına Ulastırılmasında Ceyhan Terminali’nin Rolü

Öz

Ham petrol açısından dışa bağımlı olan ülkeler, petrole erişim bakımından farklı yollara başvurmakta; bazen petrolü deniz yolu ile tankerler aracılığıyla taşırken, bazen de coğrafi olarak yakın gördükleri ihraç ülkelerinden ham petrol boru hatlarıyla karşılayabilmektedirler. Dünya üzerinde petrol rezervi bakımından zengin bölgelerin başında Orta Doğu ve Hazar Bölgesi gelmektedir. Türkiye açısından, 21. yüzyılın stratejik enerji üretim merkezlerinden olan bu iki bölgede en çok dikkati çeken ülkeler; Irak ve Azerbaycan’dır. Irak 115 milyar varillik ham petrol rezerviyle dünya sıralamasında 4. sıradayken, Azerbaycan 7 milyar varillik petrol rezerviyle 21. sırada yer almaktadır. Bu iki ülkeyi Türkiye açısından önemli kılan konu ise; 1977 yılından beri kullanımda olan (günlük 1,6 milyon varil kapasiteli) Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hatları (HPBH) ve 2006 yılı itibariyle hizmete açılan (günlük 1 milyon varil kapasiteli) Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı (HPBH)’dır. Irak-Türkiye HPBH’na ek olarak, Doğu-Batı Enerji Koridoru’nun en önemli projesi olan BTC HPBH ile Irak ve Azeri petrolünün Ceyhan Terminali’ne taşınması ve Türkiye üzerinden tankerlerle dünya pazarlarına ulaştırılması sağlanmaktadır. Bu çalışmada, Doğu Akdeniz’de gerçekleşen söz konusu enerji taşımacılığının (Ceyhan Terminali’ne gelen ham petrolün hangi dünya pazarlarına dağıtıldığının ve bu dağıtımdaki Türk tanker filosunun rolünün) 2006-2010 yılları arasındaki tarihsel gelişimi incelenecektir. Çalışma, ikinci el veriler kullanılarak, Deniz Ticaret Odası İskenderun Şubesi’nden elde edilen istatistikler doğrultusunda gerçekleştirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Ham petrol, boru hatları, tanker taşımacılığı

Kaynakça

• Bacık, G. (2006), Turkey and Pipeline Politics, Turkish Studies, Vol. 7, No. 2, 293–306, June 2006.
• Bayraç, N. (yılı yok), Uluslararası Petrol Piyasasının Ekonomik Analizi http://www.tek.org.tr/dosyalar/BAYRAC-ENERGY.
• Bilgin, M. (2005), Avrasya Enerji Savaşları, 1. Baskı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, ISBN: 975-255-023-1.
• Bilgin, M. (2007), New Prospects in the Political Economy of Inner-Caspian Hydrocarbons and Western Energy Corridor through Turkey, Energy Policy, Volume 35, Issue 12 December 2007, Pages 6383–6394.
• BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş.), (2009), BOTAŞ Faaliyet Raporu 2009, http://www.botas.gov.tr/icerik/tur/yayinrapor/faaliyetrapor.asp.
• BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş.), (2010), Iraq-Turkey Crude Oil Pipeline, Crude Oil, http://www.botas.gov.tr/index.asp.
• BP (British Petroleum), (2010), Statistical Review of World Energy, June 2010, http://www.bp.com/productlanding.do?categoryId=6929&contentId=7044622.
• CIA (Central Intelligence Agency), (2010a), Azerbaijan, The World Factbook 2010, 2010/index.html.
• CIA (Central Intelligence Agency), (2010b), Iraq, The World Factbook 2010, https://www.cia.gov/library/publications/download/download-2010/index.html.
• DTO (Deniz Ticaret Odası), (2010), İskenderun Körfezi Yıllık Gemi İstatistikleri 2006-2009, http://www.dtoisk.com/Yıllıkİstatistik/tabid/67/Default.aspx.
• Ediger, Ş. V. (2007), Osmanlı’da Neft ve Petrol, 3. Baskı ODTÜ Yayınları, Ankara, ISBN:975-706-495-5.
• EIA (Energy Information Administration), (2009), Azerbaijan, Country Analysis Briefs, http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/Azerbaijan/Oil.html.
• EIA (Energy Information Administration), (2010), International Energy Outlook 2010, http://www.eia.doe.gov/oiaf/ieo.
• EIA (Energy Information Administration), (2010), Iraq, Country Analysis Briefs, http://www.eia.doe.gov/cabs/Iraq/OilExports.html.
• IEA (International Energy Agency), (1998), Caspian Oil and Gas, Paris, OECD/IEA http://www.iea.org/textbase/nppdf/free/1990/caspian_oil_gas98.pdf. Pub,
• IEA (International Energy Agency), (2008a), World Energy Outlook 2008, Paris, OECD/IEA Pub, http://www.worldenergyoutlook.org/2008.asp.
• IEA (International Energy Agency), (2008b), Perspectives on Caspian Oil and Gas Development, International Energy Agency Working Paper Series, December 2008, www.iea.org/textbase/papers/2008/caspian_perspectives.pdf.
• Klare, T. M. (2004), Kaynak Savaşları- Küresel Çatışmanın Yeni Alanları, (Çev. Özge İnciler) Devin Yayınları, İstanbul, ISBN:975-647-209-x.
• Kuleyin, B. ve Cerit, A.G. (2009), Crude Oil Exports through the Bakû-Tbilisi- Ceyhan (BTC) Crude Oil Pipeline and the Role of Turkish Tanker Fleet, 5th International Conference on Business, Economics and Management, Yasar University, Izmir, Turkey.
• Kuleyin, B. ve Cerit, A.G. (2010), Crude Oil Exports through the Baku-Tbilisi- Ceyhan (BTC) and Kirkuk-Ceyhan Crude Oil Pipelines: The Role of Turkish Tanker Fleet, The First Global Conference on Innovation in Marine Technology and the Future of Maritime Transportation, Istanbul Technical University, Istanbul, Turkey.
• MEES (Middle East Economic Survey), (2006), Caspian/Iraq Export Pipelines, Vol. XLIX, No. 52, http://www.mees.com/postedarticles/ oped/v49n52- 5OD02.htm.
• OGD (Oil & Gas Directory), (2010), Republic of Iraq, Research Profile, Oil & Gas Directory Middle East, http://oilandgasdirectory.com /2010/research/Iraq.pdf.
• Pala, C. (2007), Türkiye’nin Avrasya Boru Hatları Macerası, Uluslararası Doğal Gaz Kongresi ve Sergisi Bildiriler Kitabı, 3-5 Mayıs 2007, Yayın no: E/2007/427, Ankara.
• RTMFA (Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs), (2008), Turkey’s Energy Strategy, Deputy Directorate General for Energy, Water and Environment, January 2008.
• Yılmaz, N. F. (2005) Petrol ve Doğal Gaz Boru Hatları Üzerine Genel Bir Değerlendirme http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/. Mühendisliği Dergisi Sayı: 87,
• Yüceer, B. S. ve Cerit, A. G. (2001), Caspian Oil Exports and their Impact upon the Tanker Fleet, Developments in Maritime Transport and Logistics in Turkey, eds. Mahmut Celal Barla, Osman Kamil Sag, Michael Roe and Richard Gray, Plymouth Studies in Contemporary Shipping and Logistics, Ashgate Publishing Limited, Hampshire, pp.118-134.
• Zengin, E. ve Esedov A. (2009), Türkiye ve Azerbaycan Örneğinde Boru Hatları Ulaştırmasının Çevre Üzerindeki Etkileri, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı http://sbd.karaelmas.edu.tr/makaleler/ozetler/200905009097108.pdf. 9, 2009, ss.97–108,