ÇEVİRİ İNTİHALİNE OKUR ODAKLI BİR YAKLAŞIM: SOSYAL MEDYADA FRANKENSTEIN VAKASININ ALIMLANMASI

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 159 - 185, 29.05.2018

Devrim Ulaş Arslan

Öz

Ayrıntı Yayınları tarafından yayımlanan Hande Yazıcı imzalı Frankenstein ya da Modern Prometheus (2017) yeniden-çevirisi, Yiğit Yavuz’un aynı isme sahip daha eski tarihli bir yeniden-çevirisinden (2016) intihal yapıldığı gerekçesiyle 13 Haziran 2017 tarihinde yayınevinin aldığı karar doğrultusunda piyasadan toplatılmıştır. Yayınevinin Twitter, Facebook ve Instagram üzerindeki sosyal medya hesaplarından duyurulan bu karar, ilgi çekerek çeviri konusunda uzman olmayan birçok sosyal medya kullanıcısının çeviri intihali hakkındaki görüş ve sorularını bu vaka üzerinden dile getirmesini sağlamıştır. Her ne kadar intihal, Türkiye’de ve dünyada bazı çeviribilim araştırmacılarının incelediği bir konu olsa da bugüne dek intihalin kaçınılmaz öznelerinden olan okurların intihal alımlamasını sorunsallaştıran bir çalışma bulunmamaktadır. Bu bağlamda, okuduğunuz çalışmanın amacı, sosyal medyada yapılan yorumlardan yola çıkarak bir çeviri intihali vakasının Türkiye’de günümüz okurları tarafından nasıl alımlandığını ve hangi sorunsalların vurgulandığını incelemektir. Bu yolla, okurların intihal sürecinin bir öznesi olarak ön plana çıkarılması hedeflenmektedir. Çalışma kapsamında incelenen okur yorumları çerçevesinde, okurların neredeyse yarısının çeviri intihalini sorunsallaştırmaktan uzak durarak intihal vakası karşısında edilgen bir tavır sergilediği, önemli bir grup okurun da intihal vakasını bir editör hatası olarak yorumladığı ve bu vakayı editörün sorumluluğu zemininde tartıştığı sonucuna varılmıştır. Diğer yandan, daha küçük başka bir grup okurun ise çeviri edimini kaynak metnin mekanik bir şekilde kopyalanması işlemi olarak gördüğü ve dolayısıyla çeviride intihal yapılamayacağı görüşünde oldukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çeviri ve İntihal, Alımlama, Yeniden Çeviri, Frankenstein, Okur Yorumları, Sosyal Medya

Kaynakça

• “2018 Digital Yearbook” (2018). We Are Social ve Hootsuite. https://www.slideshare.net/wearesocial/2018-digital-yearbook-86862930 (Son Erişim Tarihi: 10.03.2018). Akyavaş, B. (2011). Bir Çeviri Faciası. Belleten 273: 579-607. Altay, A. (2011). XVI. Yüzyıl Osmanlı Dünyasında Bir İntihal Örneği: Düstûrü’l-Mülk Vezîrü’l-Melik ile Şeyhoğlu’nun Marzûban-name Tercümesi Arasındaki Olağan Dışı Benzerliğin Analizi. Turkish Studies 6(2): 177-186. Anderson, M. S. ve Steneck, N. H. (2011). The problem of plagiarism. Urologic Oncology: Seminars and Original Investigations. 29: 90-94. Apter, E. (2008). What is yours, ours and mine: Authorial ownership and the creative commons. October 126: 91-114. Arslan, D. U. (yayın aşamasında). Türkiye Erken Cumhuriyet Döneminde Çeviri üzerine Eleştirel Metinler: 1940’larda Tercüme Münakaşaları. [Yayın için başvurusu yapılmış metin]. Arwin, C. ve Tahaghoghi, S. M. M. (2006). Plagiarism detection across programming languages. ACSC '06 Proceedings of the 29th Australasian Computer Science Conference (ss. 277-286). Hobart, Avustralya: Australian Computer Society. Aslantepe, S. (2012). “Çeviride İntihal” ve Hoşgörü. Çeviribilim. http://ceviribilim.com/?p=5383 (Son Erişim Tarihi: 10.02.2018). Aydemir, V. (2017). Çevirmen Yiğit Yavuz: İntihal her yerde. Evrensel. https://www.evrensel.net/haber/323685/cevirmen-yigit-yavuzintihal- her-yerde (Son Erişim Tarihi: 11.02.2018). Baer, B. J. (2014). Translated Literature and the Role of the Reader. Sandra Bermann ve Catherine Porter (editörler). A Companion to Translation Studies (ss. 333-345). Chichester: Wiley Blackwell. Balık, M. ve Uğurlu, S. B. (2009). Bir Sahtekârlık Suçlaması: Bir Düğün Gecesi Huxley’den Aşırma mı? Yazın ve Deyişbilim Araştırmaları (ss. 304-325). Editörler Neslihan Kansu-Yetkiner ve Derya Duman. 14-16 Mayıs 2008. İzmir, Türkiye: İzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları. Behramoğlu, A. (2007). Çevirmenler ve Çeviri Korsanlığı. Varlık 1194: 26. Brems, E. ve Ramos Pinto S. (2013). Reception and Translation. Yves Gambier ve Luc van Doorslaer (editörler). Handbook of Translation Studies Volume 4 (ss. 142-147). Amsterdam/Philadelpia: John Benjamins Publishing Company. Caimotto, M. C. (2014). Transcreating a new kind of humour: the case of Daniele Luttazi. Cultus: the Intercultural Journal of Mediation and Communication 7: 158-174. Coulthard, M. (2010). Forensic Linguistics: the application of language description in legal contexts. Langage et société 132(2): 15-33. Çelik, Ö. (2007). Robinson Crusoe Metinleri Bağlamında Çeviri İntihalleri. Varlık 1194: 20-24. “Çevirmenler ve Çeviri Korsanlığı” Varlık 1194: 25-28. “Digital in 2018 Global Overview” (2018). We Are Social ve Hootsuite. https://www.slideshare.net/wearesocial/digital-in-2018-globaloverview- 86860338 (Son Erişim Tarihi: 10.03.2018). Durmuş, İ. (2000). İntihal. TDV İslâm Ansiklopedisi (ss. 347-350). Cilt 22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Ekici, A. (2015). “Bilinen bilinmeyenler” ve “bilinmeyen bilinmeyenler”. K24. http://t24.com.tr/k24/yazi/editor_cevirmen,347 (Son Erişim Tarihi 15.02.2018). Eoyang, E. C. (2003). Déjà lu: Recurrence, Allusion, and Plagiarism in Translation. “Borrowed Plumage” Polemical Essays on Translation (ss. 105-120). Amsterdam/New York: Rodopi. Erkul Yağcı, A. S. (2011). Turkey’s Reading (R)evolution: A Study on Books, Readers and Translation 1840-1940. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi. Evirgen, Ş. (2007). Çeviride İntihal: Montaigne’in “Denemeler”i. Varlık 1194: 17-19. Garner, H., Pulverer, B., MaruSic, A., Petrovecki, M., Loadsman, J., Zhang, Y. (2012). Science publishing: How to stop plagiarism. Nature 481: 21-23. Gudbrodt, H. (2003). Joint Ventures: Autorship, Translation, Plagiarism. Bern: Peter Lang. Gümüş, S. (2005). Müstehcen Neşriyatın Mucizeleri. Eleştirinin Sis Çanı (pp. 66-70). İstanbul: Can Yayınları. Gürses, S. (2006a). İntihal: Nasıl Olağanlaştırılıyor. Çeviribilim. http://ceviribilim.com/?p=421 (Son Erişim Tarihi: 10.02.2018). Gürses, S. (2006b). Gogol: Gerçekten Ölü Canlar. Çeviribilim. http://ceviribilim.com/?p=135 (Son Erişim Tarihi: 11.02.2018). Gürses, S. (2008). Çeviri İntihali: Kültür Ekosisteminin Paraziti. Çeviri Etiği Toplantısı: Çeviri ve Çevirmenliğin Etik Sorunları (ss. 133-146). Yay. Haz. Betül Parlak. 7-8 Aralık 2016. İstanbul, Türkiye: İstanbul Üniversitesi Yayınları. Gürses, S. (2011). Translational Plagiarism: National History Global Prospects. Çeviribilim 4: 6-7. Hulusi, Ş. (1941). Bir Adaptasyon Çıraklığı, Telifi Tercüme Diye Yutturma, ve saire. Varlık 185(11): 394-396. Işıklar Koçak, M. (2017) Readers of Retranslation on Online Platforms. Turkish Studies 12/15: 413-430. Karaca, E. (2017). Türk Edebiyatında Kavga. İstanbul: Kibele Yayınları. Kent, C. K. ve Salim, N. (2010). Web based cross language plagiarism detection. Second International Conference on Computational Intelligence, Modelling and Simulation (ss. 199-204). Bali, Endonezya: IEEE Computer Society. Kılıç, S. (2015). Çevirmen ve redaktör ne iş yapar? K24. http://t24.com.tr/k24/yazi/redaktor-ve-editor-ne-is-yapar,340 (Son Erişim Tarihi 15.02.2018) Leighton, L. G. (1994). Translation and Plagiarism. The Slavic and East European Journal. 38(1): 69-83. Nayır, Y. N. (1941). Gürültü Uyandıran bir Yazı. Varlık 183(11): 356-357. Özcan, M. (2007). Necip Fazıl Kısakürek’in Para Piyesi ve Etrafındaki Tartışmalar. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi 18: 179-214. Özdiş, H. (2015). Osmanlı Mizah Basınının İntihalle İmtihanı: Punch or the London Charivari’den “Adaptasyonlar”. Kebikeç 39: 423-442. Özgül, M. (2007). Çevirmenler ve Çeviri Korsanlığı. Varlık 1194: 25. Özpalabıyıklar, S. (2006). Bir Çeviri Hırsızlığını Nereye İhbar Edebilirim? Çeviribilim. http://ceviribilim.com/?p=155 (Son Erişim Tarihi: 11.02.2018). Parlak, B. (2007). Çeviri Etiği Açısından İntihaller. Varlık 1194: 3-8. Parlak, B. (2008). Çeviri İntihalleri Bağlamında İlahi Komedi. Çeviri Etiği Toplantısı: Çeviri ve Çevirmenliğin Etik Sorunları (ss. 147-160). Yay. Haz. Betül Parlak. 7-8 Aralık 2016. İstanbul, Türkiye: İstanbul Üniversitesi Yayınları. Potthast, M., Barrón-Cedeño, A., Stein, B., Rosso, P. (2010). Crosslanguage plagiarism detection. Language Resources and Evaluation 45: 45- 62. Rolls, A. Sitbon, C. (2013). ‘Traduit de l’americain’ from Poe to the Série Noire: Baudelaire’s greatest hoax? Modern & Contemporary French 21(1): 37-53. Shelley, M. (2016). Frankenstein ya da Modern Prometheus. Çev. Yiğit Yavuz. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. Shelley, M. (2017) Frankenstein ya da Modern Prometheus. Çev. Hande Yazıcı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Sousa-Silva, R. (2014). Detecting translingual plagiarism and the blacklash against translation plagiarists. Language and Law / Linguagem e Direito 1(1): 70-94. Şahin, M., Duman, D., Gürses, S. (2015). Big business of plagiarism under the guise of (re)translation. Babel 61(2): 193-218. Tahir-Gürçağlar, Ş. (2005). “Türkiye’de Çevirmen Üzerine Söylemler” Kapılar: Çeviri Tarihine Yaklaşımlar (ss. 83-123). İstanbul: Scala Yayıncılık. Tahir Gürçağlar, Ş. (2009). Retranslation. Mona Baker ve Gabriela Saldanha (ed.) Routledge Encyclopedia of Translation Studies (ss. 233-236). Lonra/New York: Routledge. Tolasa, H. (2002). Sehi, Latifi, Aşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi. Ankara: Akçağ Yayınları. Toska, Z. (2002). Evaluative Approaches to Translated Ottoman Turkish Literature in Future Research. Saliha Paker (ed.). Translations: (re)shaping of literature (ss. 58-76). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies – and beyond. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. Turell, M. T. (2008). Plagiarism. John Gibbons ve M. Teresa Turell (ed.). Dimensions of Forensic Linguistics (ss. 265-299). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. Ulunay, R. C. (1941). Ali ile Veli. Tan 2242. 15 Sonteşrin 1941: 3. Wager, E. (2014). Defining and Responding to Plagiarism. Learned Publishing 27: 33-42. Yasa, Ş. A. (2008). “Koyunu Hazmederek Arslan Kalmak” Orhan Veli’ye Yönetilen Taklit ve İntihal Suçlamaları. Erdem 52: 261-276.