TECHNOLOGY ADDICTION WITH RELIGIOUS AND MORAL DIMENSIONS

Yıl 2018, Cilt: 54 Sayı: 3, 107 - 120, 15.09.2018

Huriye Martı

Öz

Although technology appears to facilitate modern man’s
life in the information age, it actually has some negative effects at
individual and social level. One of these effects is the technology addiction
that is obviously apparent in almost all age groups. Mentioning technology and
addiction together did not mean anything a thousand years ago. In our opinion,
however, the religion that produces solutions in all ages may also contribute
to this widespread problem in terms of humans’ creation codes and relations
with their environment.

This study combines theory and practice in the fields
of morality, education, and religion, and examines the effects of technology
addiction on the relationships of humans with themselves, their environment,
and with Allah. Each of these dimensions was analysed as up-to-date,
practically and briefly in light of the verses from the Qur’an and the hadith
narrations. This study also briefly deals with “values-awareness” as mental
dimension, “need for freedom” as existential dimension, “waste” as socioeconomic
dimension, “body health” as medical dimension, “issue of worship” as religious
dimension, and “boundaries of legality” as legal dimension. These fields
require further detailed studies when it comes to the matter of technology
addiction.

Positive results related to the healthy use of means
and platforms of communication such as televisions, computers, mobile phones,
social media and other products of technology can be obtained if the
accumulation if the accumulation of theological knowledge in general and the
model of morality in the hadith and the Sunnah in particular are placed in the
center. This will, however, not be succeeded independently without the support
and cooperation of social branches, particularly psychology. Moreover,
technology addiction should be evaluated together with other types of
addiction, and both its religious and moral effects and solution
recommendations based on religious references should be considered together as
well.

Anahtar Kelimeler

Religion, moral, ethic, technology addiction

DİNÎ VE AHLÂKÎ BOYUTLARIYLA TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞI

Öz

Teknoloji, bilgi çağında modern insanın
hayatını kolaylaştıran yönüyle öne çıksa da aslında bireysel ve toplumsal
boyutta bazı negatif etkilere sahiptir. Hemen her yaş grubunda bariz bir
şekilde gözlemlenen bu etkilerden birisi teknoloji bağımlılığıdır. Teknolojiyi
ve bağımlılığı birlikte anmak, elbette bin yıl öncesinde karşılığı olmayan bir
durumdur. Fakat kanaatimizce, insanın yaratılış kodları ve çevresiyle
ilişkileri bağlamında her çağa çözüm üreten dinin, bu yaygın soruna dair de
söyleyecekleri vardır.

Bu makale, ahlâk, eğitim ve din alanlarında
teoriyle pratiği birleştiren bir mahiyet arz etmekte; insanın kendisiyle
ilişkisi, çevresiyle ilişkisi ve Allah’la ilişkisi üzerinde teknoloji
bağımlılığının bıraktığı izleri incelemektedir. Bu boyutlardan her biri, ilgili
Kur’ân âyetleri ve hadis rivâyetlerinden hareketle güncel, pratik ve öz bir biçimde
irdelenmiştir. Makale, “değer bilinci” gibi zihinsel, “özgürlük ihtiyacı” gibi
varoluşsal, “israf” gibi sosyo-ekonomik, “beden sağlığı” gibi tıbbi, “ibadet
faktörü” gibi dinî ve “meşruiyet sınırları” gibi hukuki boyutlara kuşbakışı
temas etmektedir. Aslında teknoloji bağımlılığı söz konusu olduğunda bu
alanların her biri daha detaylı araştırmalara muhtaçtır.

Genelde ilahiyat birikiminin, özelde ise
hadis ve sünnetteki ahlâkî modelin merkeze alınması halinde, televizyon,
bilgisayar, cep telefonu, sosyal ağlar ve diğer teknoloji ürünü iletişim araç
ve ortamlarının sağlıklı kullanımına dair sonuçlar elde edilebilir. Fakat bu,
başta psikoloji olmak üzere sosyal branşların desteğinden ve işbirliğinden
bağımsız gerçekleşemeyecektir. Ayrıca teknoloji bağımlılığı, diğer bağımlılık
türleriyle birlikte değerlendirilmeli, gerek dinî ve ahlâkî etkileri gerekse
dinî referanslara dayanan çözüm önerileri de birlikte düşünülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Din, Ahlâk, Etik, Teknoloji bağımlılığı

Kaynakça

• Ahatlı, Erdinç. “Uyuşturucu ve Bağımlılık Yapan Maddeler Konusuna İslâm’ın Bakışı”. Diyanet İlmi Dergi 37/3 (Temmuz-Ağustos-Eylül 2001):117-128.
• Ahmed b. Hanbel. Müsned I-VI. İstanbul: trs.
• Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. İnternet Kullanımı ve Aile. Yayın No: 133, Ankara: 2008.
• Aktay, Yasin. “Modernist Yorumun Teknolojik Çıkarları”. İslâm ve Modernizm (Fazlurrahman Tecrübesi) Sempozyumu içinde. İstanbul: 1997, 310-316.
• Arısoy, Özden. “İnternet Bağımlılığı ve Tedavisi”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 1 (2009): 55-67.
• Aslan, Sinan. Akademisyenlerde İnternet Bağımlılık Düzeyleri ve Buna Bağlı Oluşabilecek Sağlık Sorunları Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2011.
• Ateş, Vildan-Sami Şahin. “Yüksek Lisans Öğrencilerinin Okuma Alışkanlıklarına Bilgisayar ve İnternet Teknolojilerinin Etkileri”. Ahi Evran Üniversitesi KEFAD 15/2: 1-16.
• Balkaya Çetin, Ayşen-Aykut Ceyhan. “Ergenlerin İnternette Kimlik Denemeleri ve Problemli İnternet Kullanım Davranışları”. Addicta 1/2 (Güz 2014): 5-46.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh. I-VIII. İstanbul: trs.
• Cömert, Itır. İstanbul’da Yaşayan 18-28 Yaş Arası Üniversite Öğrencilerinin İnternet ve Madde Kullanımlarının İlişkilendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2007.
• Dinç, Mehmet. “Teknolojiyi Bilinçli Kullanıyorum”. Ailem. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Dönmez, Tuba Nur. “Teknoloji ve Dinî Değerler İlişkisi: Değer Merkezli Bir Değerlendirme”. I. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi Bildiri Kitabı içinde. İstanbul: 2013.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş’as es-Sicistânî. Es-Sünen I-IV. Haz. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, el-Mektebetü’l-İslâmî. İstanbul: trs.
• Evgin, Abdulkadir. Hz. Peygamberin Sünnetinde Alternatif Çözüm Yolları. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2015.
• Göka Erol- Tıkır Baise. “İnternet Bağımlılığı Gerçek mi, Efsane mi?”. Eğitime Bakış 24: 35-38.
• Gökçearslan, Şahin-M. Serkan Günbatar. “Ortaöğrenim Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı”. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama 2/2 (2012): 10-24.
• Gözen, Duygu-Ayşe Sonay Kurt-Nejla Canbulat. “Çağımızın Sağlık Sorunu: Çocuklarda İnternet Bağımlılığı”. Bağımlılık Dergisi 15/1 (2014): 34-39.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim I-V. Nşr. Muhammed Fuad Abdülbaki. İstanbul: trs.
• Peker, Hüseyin. “Teknolojik Gelişmeler ve İslâm Ahlakı”. OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1997): 29-34.
• Şenat, Fatma Asiye. “Kur’ân’ın Âyetleri-Tabiatın Âyetleri: İman Konusu Etrafında Bir Bilgi-Duygu Sarmalı”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fak. Dergisi 20 (2005): 107-127.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. El-Câmiu’s-Sahîh I-V. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.