THE TOTAL EFFECT OF MARKET ORIENTATION, ENTREPRENEURIAL ORIENTATION AND INTER‐FIRM COLLABORATION AT ENHANCING INNOVATION IN SMES

Yıl 2016, Afro-Avrasya Özel Sayısı, 535 - 555, 26.12.2016

Ercan Taşkın Hamit Kahraman

Öz

In today, customers want more value
than value obtained everyday. Innovation is accepted as
an important tool presenting new value permanently for business’s customers. SMEs
that consist most of the present businesses play a major role in the country's
economy and development. For this reason, studies espacially for increasing
innovation in SMEs in particular is of great importance.

The aim of this study is to develop
models revealing the impact on the types of innovation in SMEs by dealing with
dimensions of market orientation, entrepreneurial orientation and inter‐firm collaboration
as a whole to determine the variables that will increase innovation in SMEs.

Research was carried out on the SMEs who are
members of the Ankara Ostim sectoral clustering. The data collected by the
survey method was tested by multivariate regression analysis. According to the
results of the analysis, innovativeness dimension affect process innovation,
product innovation and organisational innovation while dimension of
collaboration with suppliers influence process innovation, organisational
innovation and marketing innovation. Additionally, dimensions of competitive
orientation and collaboration with other businesses affect marketing innovation
while risk-taking and interfunctional coordination dimensions affect both
organizational innovation and marketing innovation. Dimension of collaboration
with Customer businesses only affects product innovation. From this
perspective, it has concluded that competitive orientation, interfunctional
coordination, innovativeness, risk-taking, collaboration with Customer
businesses and collaboration with suppliers is important in order to enhance
innovation in SMEs

Anahtar Kelimeler

Innovation, Market Orientation, Entrepreneurial orientation, Inter‐Firm Collaboration, SME

KOBİ’LERDEKİ İNOVASYONU ARTTIRMADA PAZAR YÖNLÜLÜK, GİRİŞİMCİ YÖNLÜLÜK VE İŞLETMELER ARASI İŞ BİRLİĞİNİN BÜTÜNSEL ETKİSİ

Öz

Günümüzde
müşteriler her geçen gün elde ettikleri değerin daha fazlasını
istemektedir.  İşletmelerin müşterilerine
sürekli olarak yeni değerler sunmasında ise inovasyon önemli bir araç olarak
görülmektedir. Mevcut işletmelerin büyük bir çoğunluğunu oluşturan KOBİ’ler ise ülke ekonomisi ve kalkınmasında büyük rol
oynamaktadır. Bu sebeple özellikle KOBİ’lerde inovasyonun arttırılmasına
yönelik çalışmalar büyük önem taşımaktadır.

Bu
çalışmanın amacı da KOBİ’lerdeki inovasyonu arttıracak değişkenleri belirlemek
için pazar yönlülük, girişimci yönlülük ve işletmeler arası işbirliği boyutlarını
bir bütün olarak ele alıp KOBİ’lerdeki inovasyon çeşitlerine etkisini ortaya koyan
modeller geliştirmektir.

Araştırma
Ankara Ostim sektörel kümelerine üye olan KOBİ’ler üzerinde
gerçekleştirilmiştir. Anket yöntemiyle toplanan veriler çok değişkenli
regresyon analizi ile test edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre yenilikçilik
boyutu süreç inovasyonunu, ürün inovasyonunu ve organizasyonel inovasyonu;
tedarikçi işletmelerle işbirliği boyutu ise süreç inovasyonunu, organizasyonel
inovasyonu ve pazarlama inovasyonunu etkilemektedir. Ayrıca fonksiyonlar arası
koordinasyon ile risk alma boyutları hem organizasyonel inovasyonu hem de
pazarlama inovasyonunu etkilerken rakip yönlülük ve diğer işletmelerle
işbirliği boyutları da pazarlama inovasyonunu etkilemektedir. Müşteri
işletmelerle işbirliği boyutunun ise sadece ürün inovasyonunu etkilediği
görülmüştür. Bu açıdan KOBİ’lerde inovasyonun arttırılabilmesi için rakip
yönlülüğün, fonksiyonlar arası koordinasyonun, yenilikçiliğin, risk almanın ve
hem müşteri işletmelerle hem de tedarikçi işletmelerle işbirliği yapmanın
önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İnovasyon, Pazar Yönlülük, Girişimci Yönlülük, İşletmeler Arası İşbirliği, KOBİ

Kaynakça

• ACÜL, H. (2008, Kasım 25-26). KOBİ’lerde Araştırma ve Ürün Geliştirme Bölümlerin Çok Yönlü Yapılandırılması ve Sistematik Yönetimi Üzerine Öneriler. 5. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 297-307.
• AGARWAL, S., ERRAMILLI, M. K., & DEV, C. S. (2003). Market Orientation and Performance in Service Firms: Role of Innovation. Journal of Services Marketing, 17(1), 68-82.
• AKGEMCİ, T., ÖĞÜT, A., & TOSUN, M. A. (2005). Küresel Rekabetin Sunduğu Fırsatlar ve Tehditler Bağlamında KOBİ’lerde Stratejik Yenilik Yönetimi: Swot Analizine Dayalı Kuramsal Bir Değerlendirme. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10, 139-156.
• ALLRED,C. R., FAWCETT, S. E., WALLIN, C., & MAGNAN, G. M. (2011). A Dynamic Collaboration Capability as a Source of Competitive Advantage. Decision Sciences, 42(1), 129-161.
• Anadolu Raylı Sistemler Küme Firmaları. (2014). 12 Nisan 2014 tarihinde http://www.anadoluraylisistemler.org/tr/references adresinden alındı
• ANTONCIC, B., & HISRICH, R. D. (2001). Intrapreneurship: Construct Refinement and Cross-Cultural Validation. Journal of Business Venturing, 16(5), 495-527
• ANTONCIC, B., & HISRICH, R. D. (2003). Clarifying the Intrapreneurship Concept. Journal of Small Business and Enterprise Development, 10(1), 7-24.
• APPIAH-ADU, K., & SINGH, S. (1998). Customer Orientation and Performance: A Study of SMEs. Management Decision, 36(6), 385-394.
• AREND, R. J., & AMIT, R. (2005). Selection in Strategic Alliance Activity: Effects on Firm Performance in the Computing Industry. European Management Journal, 23(4), 361-381.
• ARTZ, K. W., & BRUSH, T. H. (2000). Asset Specificity, Uncertainty and Relational Norms: An Examination of Coordination Costs in Collaborative Strategic Alliances. Journal of Economic Behavior & Organization, 41(4), 337-362.
• ATUAHENE-GIMA, K., & KO, A. (2001). An Empirical Investigation of the Effect of Market Orientation and Entrepreneurship Orientation Alignment on Product Innovation. Organization Science, 12(1), 54-74.
• AVCI, U. (2009). Öğrenme Yönelimliliğin Yenilik Performansı Üzerine Etkisi: Muğla Mermer Sektöründe Bir İnceleme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 121-138.
• AVERMAETE, T., VIAENE, J., MORGAN, E. J., & CRAWFORD, N. (2003). Determinants of Innovation in Small Food Firms. European Journal of Innovation Management, 6(1), 8-17.
• AVLONITIS, G. J., & SALAVOU, H. E. (2007). Entrepreneurial Orientation of SMEs, Product Innovativeness, and Performance. Journal of Business Research, 60(5), 566-575.
• BAREGHEH, A., ROWLEY, J., SAMBROOK, S., & DAVIES, D. (2012). Innovation in Food Sector SMEs. Journal of Small Business and Enterprise Development, 19(2), 300-321.
• BARNES, J., & LIAO, Y. (2012). The Effect of Individual, Network, and Collaborative Competencies on the Supply Chain Management System. International Journal of Production Economics, 140(2), 888-899.
• BAŞER, B. C., YILMAZ, A., & İYİLER, Z. (2013). Kümeler için İnovasyon ve AR-GE Yönetimi Kılavuzu. 27 Eylül, 2013 tarihinde http://www.urge.gov.tr/userfiles/pdf/belgeler/ekonomiBakanligi/8_inovasyon.pdf adresinden alındı
• BELL, G. G., LAI, F., & LI, D. (2012). Firm Orientation, Community of Practice, and Internet-Enabled Interfirm Communication: Evidence from Chinese Firms. Journal of Strategic Information Systems, 21(3), 201-215.
• BOSO, N., CADOGAN, J. W., & STORY, V. M. (2012). Complementary Effect of Entrepreneurial and Market Orientations on Export New Product Success Under Differing Levels of Competitive Intensity and Financial Capital. International Business Review, 21(4), 667-681.
• BOSO, N., STORY, V. M., & CADOGAN, J. W. (2013). Entrepreneurial Orientation, Market Orientation, Network Ties, and Performance: Study of Entrepreneurial Firms in a Developing Economy. Journal of Business Venturing, 28(6), 708-727.
• BULUT, Ç., YILMAZ, C., & ALPKAN, L. (2009). Pazar Oryantasyonu Boyutlarının Firma Performansına Etkileri. Ege Akademik Bakış, 9(2), 513-538.
• BURMAOĞLU, S., & ŞEŞEN, H.(2011). Türk Firmalarının Organizasyonel İnovasyon Yeteneğini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(4), 1-20.
• CAMISON, C., & VILLAR-LOPEZ, A. (2011). Non-Technical Innovation: Organizational Memory and Learning Capabilities as Antecedent Factors with Effects on Sustained Competitive Advantage. Industrial Marketing Management, 40(8), 1294-1304.
• CANTEKİN, H. M. (2013), Kümeler için Güven Oluşturma, İşbirlirliği ve Ağ Yönetimi Kılavuzu. 29 Eylül, 2013 tarihinde http://www.urge.gov.tr/ userfiles/pdf/belgeler/ekonomiBakanligi/4_guven_isbirligi.pdf adresinden alındı
• CAO, M., & ZHANG, Q. (2011). Supply Chain Collaboration: Impact on Collaborative Advantage and Firm Performance. Journal of Operations Management, 29(3), 163-180.
• CARMONA-LAVADO, A., CUEVAS-RODRIGUEZ, G., & CABELLO-MEDINA, C. (2010). Social and Organizational Capital: Building the Context for Innovation. Industrial Marketing Management, 39(4), 681-690.
• CENGİZ, E., AYYILDIZ, H., & KIRKBİR, F. (2005). Yeni Ürün Geliştirme Sürecinin Başarısında Etkili Olan Faktörler. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(Ocak – Haziran), 133-148.
• CHEN, J., TSOU, H., & CHING, R. K. H. (2011). Co-Production and Its Effects on Service Innovation. Industrial Marketing Management, 40(8), 1331-1346.
• CHEN, Y., LI, P., & EVANS, K. R. (2012) Effects of Interaction and Entrepreneurial Orientation on Organizational Performance: Insights into Market Driven and Market Driving. Industrial Marketing Management, 41(6), 1019-1034.
• COVIN, J. G., & SLEVIN, D. P. (1989). Strategic Management of Small Firms in Hostile and Benign Environments. Strategic Management Journal, 10(1), 75-87.
• CUI, Y., & ZHENG, X. (2007). An Integration and Empirical Examination of Entrepreneurial Orientation, Market Orientation and Firm Performance. 2007 International Conference on Wireless Communications, Networking and Mobile Computing, 13 mart 2014 tarihinde http://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp? tp=&arnumber= 4341348 adresinden alındı
• ÇALIPINAR, H., & BAÇ, U. (2007). KOBİ’lerde İnovasyon Yapmayı Etkileyen Faktörler ve Bir Alan Araştırması. Ege Akademik Bakış, 7(2), 513-538.
• DENGİZ, B., & BELGİN, Ö. (2007, Aralık 7-8). KOBİ’lerin İş Süreçlerinde İnovasyon: Benzetimin Rolü. 4. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 267-273.
• ERDEM, B., GÜL, K., & GÜL, M. (2013). Pazar Yönlülük, İnovasyon Yönlülük ve Firma Performansı İlişkisi: Ankara’da Faaliyet Gösteren Dört ve Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(2), 74-104.
• ESKİLER, E., ÖZMEN, M., & UZKURT, C. (2011). Bilgi Yönetimi Pazar Odaklılık ve Pazarlama Yeniliği İlişkisi: Mobilya Sektöründe Bir Araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 31-69.
• GUNDAY, G., ULUSOY, G., KILIC, K., & ALPKAN, L. (2011), Effects of Innovation Types on Firm Performance. International Journal of Production Economics, 133(2), 662-676.
• HUANG, H., LAI, M., & LO, K. (2012). Do Founders’ Own Resources Matter? The Influence of Business Networks on Start-Up Innovation and Performance. Technovation, 32(5), 316-327.
• HUGHES, M., & MORGAN, R. E. (2007). Deconstructing the Relationship Between Entrepreneurial Orientation and Business Performance at the Embryonic Stage of Firm Growth. Industrial Marketing Management, 36(5), 651-661.
• HURLEY, R. F., & HULT, G. T. M. (1998). Innovation, Market Orientation, and Organizational Learning: An Integration and Empirical Examination. Journal of Marketing, 62(3), 42-54.
• İPÇİOĞLU, İ., & GÖNÜLLÜOĞLU, S. (2008, Kasım 25-26). Rekabet Avantajı Sağlamada KOBİ’lerin Yenilik Yeteneği ve Entelektüel Sermaye İlişkisi. 5. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 309-316.
• İş ve İnşaat Makineleri Kümelenmesi Üye Firmalar. (2014). 12 Nisan 2014 tarihinde http://www.isim.org.tr/index.php/uyelerimiz adresinden alındı
• JIMENEZ-ZARCO, A. I., MARTINEZ-RUIZ, M. P., & IZQUIERDO-YUSTA, A. (2011). Key Service Innovation Drivers in the Tourism Sector: Empirical Evidence and Managerial Implications. Service Business, 5(4), 339-360.
• KARABAYIR, M. E., GÜLŞEN, A. Z., ÇİFCİ, S., & MUZAFFAR, H. (2012). Melek Yatırımcıların Yatırım Kararlarında Girişimci Odaklılığın Rolü: Türkiye’deki Melek Yatırımcılar Üzerine Bir Çalışma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(2), 69-93.
• KARATAŞ, N. (2006). Firma Kümeleşme Eğilimleri Üzerine Ampirik Bir Araştırma: İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi Örneği. Planlama Dergisi, 2006/3, 47-57.
• Kauçuk Teknolojileri Kümelenmesi Üye Firmalar (2014). 12 Nisan 2014 tarihinde http://www.kaucukteknolojileri.com/tr/references adresinden alındı
• KAYABAŞI, A., DURAN, C., & ÇETİNDERE, A. (2009, Kasım 17-18). KOBİ’lerde Yeniliği Teşvik Eden Unsurlar ve Yenilik Performansı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. 6. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 449-459.
• KAYALAR, M., & KELEŞ, M. K. (2008, Kasım 25-26). İnovatif İşletmelerde Verimliği Etkileyen Faktörler ve Verimlilik Kriterleri: Göller Bölgesi Teknokentinde Bir Uygulama. 5. KOBİ’ler ve Verimlilik Kongresi Kongre Kitabı, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 317-328.
• KOÇAK, A., & ÖZER, A. (2005). Küçük İşletmeler Pazarlamanın Neresinde? Pazar Odaklılık ve İlişkisel Pazarlama. Pazarlama ve İletişim Kültürü Dergisi, 4(14), 14-26.
• KUAH, A. T. H. (2002). Cluster Theory and Practice: Advantages for the Small Business Locating in a Vibrant Cluster. Journal of Research in Marketing and Entrepreneurship, 4(3), 206-228.
• KUŞAT, N. (2010). KOBİ’ler için Kümelenmelerin Önemi ve Turizm Sektörü için Kümelenmelerin Uygunluğunun Araştırılması. Akdeniz Üniversitesi Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 2(2), 115-138.
• KYRIAKOPOULOS, K., MEULENBERG, M., & NILSSON, J. (2004). The Impact of Cooperative Structure and Firm Culture on Market Orientation and Performance. Agribusiness, 20(4), 379-396.
• LAGES, L. F., LANCASTRE, A., & LAGES, C. (2008). The B2B-RELPERF Scale and Scorecard: Bringing Relationship Marketing Theory into Business-To-Business Practice. Industrial Marketing Management, 37(6), 686-697.
• LUMPKIN, G. T., & DESS, G. G. (1996). Clarifying the Entrepreneurial Orientation Construct and Linking It to Performance. The Academy of Management Review, 21 (1), 135-172.
• LI, J. J. (2005). The Formation of Managerial Networks of Foreign Firms in China: The Effects of Strategic Orientations. Asia Pacific Journal of Management, 22(4), 423-443.
• LI, J. J., & ZHOU, K. Z. (2010). How Foreign Firms Achieve Competitive Advantage in the Chinese Emerging Economy: Managerial Ties and Market Orientation. Journal of Business Research, 63(8), 856-862.
• LI, Y., HUANG, J., & TSAI, M. (2009). Entrepreneurial Orientation and Firm Performance: The Role of Knowledge Creation Process. Industrial Marketing Management, 38(4), 440-449.
• LI, Y., LIU, Y., & LIU, H. (2011). Co-Opetition, Distributor’s Entrepreneurial Orientation and Manufacturer’s Knowledge Acquisition: Evidence from China. Journal of Operations Management, 29(1-2), 128-142.
• LI, Y., LIU, Y., & ZHAO, Y. (2006). The Role of Market and Entrepreneurship Orientation and Internal Control in the New Product Development Activities of Chinese Firms. Industrial Marketing Management, 35(3), 336-347.
• LI, Y., SU, Z., & LIU, Y. (2010). Can Strategic Flexibility Help Firms Profit from Product Innovation?. Technovation, 30(5-6), 300-309.
• LIAO, S. H., & WU, C. C. (2010). System Perspective of Knowledge Management, Organizational Learning, and Organizational Innovation. Expert Systems with Applications, 37( 2), 1096-1103.
• MARANGOZ, M. (2011), Öğrenme Yönlülük ve İnovasyon Yönlülüğün Müşteri Yönlülük Açısından Önemi. ASOMEDYA Dergisi, Ankara Sanayi Odası Yayın Organı, Ankara, 38-48.
• Medikal Sanayi Kümelenmesi. (2014). 12 Nisan 2014 tarihinde http://www.medikalkume.com/tr/Companies/CompanyList.aspx adresinden alındı
• MERCAN, B., GÖKTAŞ, D., & GÖMLEKSİZ, M. (2011). AR-GE Faaliyetleri ve Girişimcilerin İnovasyon Üzerindeki Etkileri: Patent Verileri Üzerinde Bir Uygulama. PARADOKS Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 7(2), 29-43.
• MEYDAN, C. H. (2010). Kaynak Bağımlılığı, İşlem Maliyetleri, Örgütsel Ağ ve Yeni-Kurumsal Kuram ile Örgütlerin İttifak Oluşturma Sebepleri Üzerine Bir İnceleme. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Dergisi, 9(2), 17-40.
• NAIDOO, V. (2010). Firm Survival Through a Crisis: The Influence of Market Orientation, Marketing Innovation and Business Strategy. Industrial Marketing Management, 39(8), 1311-1320.
• NARVER, J. C., & SLATER, S. F. (1990). The Effect of a Market Orientation on Business Profitability. Journal of Marketing, 54(4), 20-35.
• NASUTION, H. N., MAVONDO, F. T., MATANDA, M. J., & NDUBİSİ, N. O. (2011). Entrepreneurship: Its Relationship with Market Orientation and Learning Orientation and as Antecedents to Innovation and Customer Value. Industrial Marketing Management, 40(3), 336-345.
• NYAGA, G. N., WHIPPLE, J.M., & LYNCH, D. F. (2010). Examining Supply Chain Relationships: Do Buyer and Supplier Perspectives on Collaborative Relationships Differ?. Journal of Operations Management, 28(2), 101-114.
• NYBAKK, E., & HANSEN, E. (2008). Entrepreneurial Attitude, Innovation and Performance Among Norwegian Nature-Based Tourism Enterprises. Forest Policy and Economics, 10(7–8), 473-479.
• OECD/EUROSTAT. (2005). Oslo Manual - Guidelines For Collecting and Interpreting Innovation Data. OECD Publications, Third edition, Paris.
• OKE, A., MUNSHI, N., & WALUMBWA, F. O. (2009). The Influence of Leadership on Innovation Processes and Activities. Organizational Dynamics, 38(1), 64-72.
• Ostim Organize Sanayi Bölgesi (2014). 12 Aralık 2014 tarihinde http://www.ostim.org.tr/tr/content/bugun-ostim/28 adresinden alındı
• OTERO-NEIRA,C., LINDMAN, M. T., & FERNANDEZ, M. J. (2009). Innovation and Performance in SME Furniture Industries: An International Comparative Case Study. Marketing Intelligence & Planning, 27(2), 216-232.
• OTTENBACHER, M., & J., GNOTH. (2005). How to Develop Successful Hospitality Innovation. Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 46(2) 205-222.
• ÖZDEVECİOĞLU, M. (2009), Örgütlerarası Vatandaşlık Davranışları: Teorik Çerçeve ve Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(Temmuz-Aralık), 47-67.
• ÖZER, A. (2006). Küçük İşletmelerde Ortaklaşa Rekabet. Pazarlama ve İletişim Kültürü Dergisi, 5(15), 32-44.
• PAULRAJ, A., LADO, A. A., & CHEN, I. J. (2008), Inter-Organizational Communication as a Relational Competency: Antecedents and Performance Outcomes in Collaborative Buyer–Supplier Relationships. Journal of Operations Management, 26(1), 45-64.
• PERÇİN, S. (2006). İmalat Firmalarının Yeni Ürün Geliştirme Performansını Etkileyen Faktörler: ISO 1000 Firmalarına Yönelik Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 357-375.
• POPADIUK, S., & CHOO, C. W. (2006). Innovation and Knowledge Creation: How are these Concepts Related?. International Journal of Information Management, 26(4), 302-312.
• RAMADANI, V., & GERGURI, S. (2011). Theoretical Framework of Innovation and Competitiveness and Innovation Program in Macedonia. European Journal of Social Sciences, 23(2), 268-276.
• RHEE, J., PARK, T., & LEE, D. H. (2010). Drivers of Innovativeness and Performance for Innovative SMEs in South Korea: Mediation of Learning Orientation. Technovation, 30(1), 65-75.
• Savunma ve Havacılık Kümelenmesi. (2014). 12 Nisan 2014 tarihinde http://www.ostimsavunma.org/tr/Companies adresinden alındı
• SEMERCİÖZ, F., & ÇAKINBERK, A. (2003). Stratejik İttifaklar: Türk İlaç Dağıtım Kanalından Bir Örnek. Yönetim, 13(46), 23-39.
• SHYU, J. Z., CHIU, Y. C., & YUO C. C. (2001). A Cross-National Comparative Analysis of Innovation Policy in the Integrated Circuit Industry. Technology in Society, 23(2), 227-240.
• SLATER, S. F., & NARVER, J. C. (1994). Market Orientation, Customer Value, and Superior Performance. Business Horizons, 37(2), 22-28.
• SLATER, S.F., & NARVER, J. C. (2000). The Positive Effect of a Market Orientation on Business Profitability: A Balanced Replication. Journal Of Business Research, 48(1), 69-73.
• SPENCE, L. J., COLES A., & HARRIS, L. (2001). The Forgotten Stakeholder? Ethics and Social Responsibility in Relation to Competitors. Business and Society Review, 106(4), 331-352.
• THOMSON, A. M., PERRY, J. L., & MİLLER, T. K. (2009). Conceptualizing and Measuring Collaboration. Journal of Public Administration Research and Theory, 19(1), 23-56.
• TIDD, J. (2001). Innovation Management in Context: Environment, Organization and Performance. International Journal of Management Reviews, 3(3), 169-183.
• TOMLINSON, P. R., & FAI, F. M. (2013). The Nature of SME Co-Operation and Innovation: A Multi-Scalar and Multi-Dimensional Analysis. International Journal of Production Economics, 141(1), 316-326.
• TORAMAN, C., ABDİOĞLU, H., & İŞGÜDEN, B. (2009). İşletmelerde İnovasyon Sürecinde Entelektüel Sermaye ve Yönetim Muhasebesi Kapsamında Değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, XI(I), 91-120.
• UZKURT, C. (2010). İnovasyon Yönetimi: İnovasyon Nedir, Nasıl Yapılır ve Nasıl Pazarlanır? Asomedya, Temmuz-Ağustos, 36-51.
• WAGNER, S. M., EGGERT, A., & LINDEMANN, E. (2010). Creating and Appropriating Value in Collaborative Relationships. Journal of Business Research, 63(8), 840-848.
• WALTER, A., AUER, M., & RITTER, T. (2006). The Impact of Network Capabilities and Entrepreneurial Orientation on University Spin-Off Performance. Journal of Business Venturing, 21(4), 541-567.
• WANG, C. L. (2008). Entrepreneurial Orientation, Learning Orientation, and Firm Performance. Entrepreneurship Theory and Practice, 32(4), 635-657.
• WANG, C. L., & CHUNG, H. F.L. (2013). The Moderating Role of Managerial Ties in Market Orientation And Innovation: An Asian Perspective. Journal of Business Research, 66(12), 2431-2437.
• VATANSEVER TOYLAN, N., & SEMERCİÖZ, F. (2013 September 17-18). Stratejik İttifak Oluşumundaki Konaklama Sektöründe İşletmeler Arası İlişkileri Düzenleyici Faktörler ve Bir Model Önerisi. International Conference on Eurasian Economies 2013, St. Petersburg-Russia, 734-743.
• WU, I., CHUANG, C., & HSU, C. (2014). Information Sharing and Collaborative Behaviors in Enabling Supply Chain Performance: A Social Exchange Perspective. International Journal of Production Economics, 148(February), 122-132. YAVUZ, Ç. (2010). İşletmelerde İnovasyon-Performans İlişkisinin İncelenmesine Dönük Bir Çalışma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(2), 143-173.
• Yenilenebilir Enerji ve Çevre Teknolojileri Kümesi Üye Firmalar. (2014). 12 Nisan 2014 tarihinde http://www.ostimenerjik.com/tr/Companies adresinden alındı
• YILMAZ, C., ALPKAN, L., & BULUT, Ç. (2009). Firmaların Kültürel Oryantasyonlarının Çeşitli Performans Boyutlarına Etkileri: Türk İmalat ve Hizmet İşletmeleri Üzerine Bir Saha Çalışması. Journal of Yasar University, 4(16), 2469-2500.
• ZENG, S.X., XIE, X.M., & TAM, CM. (2010). Relationship Between Cooperation Networks and Innovation Performance of SMEs. Technovation, 30(3), 181-194.
• ZIGGERS, G., & TJEMKES, W. B. (2010). Dynamics in Inter‐Firm Collaboration: The Impact of Alliance Capabilities on Performance. International Journal on Food System Dynamics, 1(2), 151-166.