MASALLARI YENİDEN İŞLEVSEL KILMAK: “MASAL EVİ” PROJESİ

Yıl 2018, Sayı: 55, 237 - 246, 21.02.2018

Erdal Aday Hacer Akçaalan

Öz

İşlevsel
kurama göre metin, tepki gösterecek bir dinleyici
kitlesine sunulmazsa ya da icra edilmezse anlamsızdır. Kısaca işlevsel kuramda,
icra edilen bir folklor unsurunun onu anlatanda veya dinleyende oluşturduğu
niteliklerin ve icra edilen folklor unsurunun meydana getirdiği sonuçların
ortaya konulması amaçlanmıştır. Kitle iletişim araçlarının yaygınlığı, küreselleşme
ve sosyal gereksinimler insanı toplumdan uzaklaştırıp değerlerinden ve
kültüründen kopuk bireyler meydana getirmektedir. Toplumdaki bu aksaklığın
düzeltilebilmesi için halk edebiyatı ürünlerinin; kültürel değerlerin aktarımı,
toplumsal düzenin sağlanması ve halk eğitimi konularındaki işlevleri
canlandırılmalıdır. Bu bağlamda masalların önemi; kaybolma tehlikesiyle karşı
karşıya olan kültürel ögelerin aktarımında, bireyi geleceğe hazırlamada ve ana dil
eğitiminde yadsınamaz. Masallar, salt metinlerden ibaret olmayıp toplumun ve
doğal olarak toplumu oluşturan bireylerin hoşça vakit geçirmesi, eğlenmesi,
eğlendirmesi; değerlere, toplum kurumlarına ve törelere göre toplumun
eğitilmesi; kültür aktarımını sağlayarak topluma yardım etmesi fonksiyonlarıyla
öne çıkar. Ayrıca masallar, toplumsal ve kişisel baskılardan kurtulmak için
topluma ve bireye kaçış mekanizması oluşturması bakımından oldukça önemli
işlevlere sahip bir güçtür. Anlatı geleneğinin kaybolan türlerinden biri olan
masallar, toplumsal değerlerin öğretilmesinde ve ana dil eğitiminde önemli bir
araçtır. Bu çalışmada, masal türüne işlevsel açıdan yaklaşıldığında masalın ne
denli etkili olduğunun farkına varılmasının; örgütlü, kurumsal, planlı ve
sistematik bir biçimde bu güçten yararlanılmasının ve tüm bunlardan yola
çıkarak masal evi projesinin hayata geçirilmesinin önemi vurgulanmaya
çalışılacaktır.  

Anahtar Kelimeler

Masal, masalların işlevleri, masal evi projesi, kültür aktarımı

FUNCTIONALISE THE TALES AGAIN: THE PROJECT OF “TALE HOUSE”

Öz

According to the functional approach, texts are
meaningless if they are not presented or performed to reactive listeners.
Briefly, on the functional approach, it has been aimed to be revealed the
qualities which the folklore performance acted creates on the listener or
performer and the results which the folklore performance acted comes in sight.
The prevalence of mass media, globalization, and social needs create
individuals separated from their values and culture by conducting away from the
community. In order to correct this fault in society, the functions of folk
literature products about transferring cultural values, ensuring social order
and public education should be revived. In this context, the importance of the tales cannot be
denied in the transfer of cultural objects facing the danger of disappearance,
in preparing the individual for the future and in their mother tongue
education. Tales are not consisted of plain texts and they feature in with the
functions of that they make people have a nice time, enjoy, entertain; of educating
the society regarding to values, social institutions, morals and helping to the
society by providing cultural transmission. Likewise, tales are the power which
has quite important functions in point of creating a mechanism for the society
and the individuals to get rid of social and personal pressure. Tales, one of
the disappearing genres of narrative tradition, are reshaped in the narrator’s
language and provide its listener with new achievements in each one. This study
aims to emphasize the importance of realize how effective the tale is ; of getting
benefit from this force in an organized, institutional, planned, controlled and
systematic way and of putting the project of tale house into practice on the
basis of all these when it is approached to the tales from a functional point
of view.

Anahtar Kelimeler

Tale, the functions of tales, the project of tale house, cultural transmission, community education

Kaynakça

• Bascom, W. R. (2014). (Çev. Ferya Çalış). “Folklorun Dört İşlevi” Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar II. Geleneksel Yayıncılık. Ankara.
• Başgöz, İ. (1996). “Protesto: Folklorun Beşinci İşlevi (Fonksiyonu)”. Folkloristik: Prof. Dr. Umay Günay Armağanı. Feryal Yayıncılık. Ankara ss. 1-4.
• Bronislav, M.(1992). Bilimsel Bir Kültür Teorisi (Çev. Saadet Özkal). Kabalcı Yayınevi. İstanbul.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Akçağ Yayınları. Ankara.
• Devellioğlu, F. (1996). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (13. Baskı). Aydın Kitabevi Yayınları. Ankara.
• Dilidüzgün, S. (1996). Çağdaş Çocuk Yazını-Yazın Eğitimine Atılan İlk Adım. Yapı Kredi Yayınları. İstanbul.
• Ekici, M. (2015). Halkbilgisi (Folklor) Derleme İnceleme Yöntemleri. Geleneksel Yayıncılık. Ankara.
• Elçin, Ş. (1986). Halk Edebiyatına Giriş. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara.
• Gültekin, M. (2014). “Yerelleşme, Performans ve Beden Folkloru Bağlamında Balıkesirli Masal Anlatıcısı Kezban Karakoç” Millî Folklor. Sayı: 104. ss. 46-59.
• Günay, U. (1975). Elâzığ Masalları (İnceleme). Atatürk Üniversitesi Yayınları. Erzurum.
• Oğuz, Ö. (2009). “Somut Olmayan Kültürel Miras ve Kültürel İfade Çeşitliliği” Millî Folklor. Sayı: 82. ss. 6-12.
• Ölçer Özünel, E. (2006). Masal Mekânında Kadın Olmak. Geleneksel Yayınları. Ankara.
• Önal, M. N. (2011). Muğla Masalları Üzerine (Araştırmalar ve İncelemeler). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yayınları. Muğla.
• Şimşek, T. (2007). Çocuk Edebiyatı. Suna Yayınları. Konya.
• Helimoğlu Yavuz, M. (1997). Masallar ve Eğitimsel İşlevleri. Ürün Yayınları. Ankara.