TÜRKİYE’DE BÜYÜKŞEHİR YÖNETİMİ VE 6360 SAYILI YASANIN GETİRDİĞİ DEĞİŞİM: KONYA ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Sayı: 55, 84 - 105, 23.02.2018

Ömer Faruk Tekin

Öz

Büyükşehirlerin
yönetilmesi geçmişten günümüze üzerinde tartışılan sorunlardan biridir. Bu
tartışmalar daha çok ölçek sorunları, yerel hizmetlerin daha etkin, verimli ve
ekonomik gerçekleştirilmesi, yerel katılımın sağlanması ve demokrasinin daha
iyi işletilmesi üzerinde yoğunlaşmaktadır.

Türkiye’de
1984 yılından itibaren uygulanmaya başlayan büyükşehir belediye sistemi, takip
eden dönemlerde yeni büyükşehirlerin ilave edilmesi yanında yarıçapa dayalı
genişletme ve bütünleştirme gibi yeni modellerden faydalanarak gelişme
göstermiştir. Son olarak 2012 yılı Aralık ayında çıkarılan ve yerel yönetim
mevzuatında önemli değişiklikler yapan 6360 sayılı Kanun, ölçek sorunu başta
olmak üzere diğer bütün sorunlar üzerindeki tartışmaları yeniden ve daha güçlü
bir şekilde gündeme getirmiştir. Bu Kanunun getirdiği yeniliklerden biri de
belediye mücavir alanını il sınırına eşitlemesidir. Ayrıca ikili bir yapı
oluşturacak şekilde, sadece büyükşehirlerde il özel idarelerinin, belde
belediyelerinin ve köylerin tüzel kişilikleri kaldırılmış, köyler mahalleye
dönüştürülmüştür. Bu durum, coğrafî sınırları çok geniş olan illerde yerel
hizmetlerin etkin, verimli ve ekonomik olarak yerine getirilmesi, siyasal
katılımın sağlanması ve demokrasinin işlemesi ile ilgili tereddütler doğurmuştur.

2014 yerel seçimlerinden
sonra uygulanmaya başlayan yeni büyükşehir modelinin, pratikte idarî, siyasî,
sosyal ve kentsel etkileri görülmeye başlanmıştır. Bu çalışmada, öncelikle Türk
yerel yönetim sistemi içinde büyükşehir yönetim sisteminin tarihi gelişimi
üzerinde ana hatlarıyla durulacaktır. 6360 sayılı Kanuna yönelik eleştiriler ve
değerlendirmelere kısaca değinilecektir. Son olarak,  yeni büyükşehir sisteminin, en geniş coğrafî
sınırlara sahip Konya ili özelindeki etkileri değerlendirilecektir. Yeni
modelin Konya ilini hangi boyutlarda nasıl etkilediği, Konya’ya ilişkin
verilerin tablolaştırılması yoluyla incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yerel Yönetim, Büyükşehir Yönetimi, 6360 Sayılı Kanun, Konya İli

THE METROPOLITAN ADMINISTRATION IN TURKEY AND THE CHANGE THROUGH LAW NO. 6360: THE CASE OF KONYA

Öz

The administration
of metropolitan cities is one of the problems discussed since the past until
today. These debates focus rather on the issues of scale, realization of more
effective, efficient and economic local services, ensuring local participation
and strengthening democracy.

The metropolitan
municipal system, which has been implemented in Turkey since 1984, has been
improved by adding new metropolitan cities in the following periods and
benefiting from new models such as radius-based expansion and integration.
Recently, Law No. 6360 issued in December 2012 made important changes in local
government legislation. The discussions on all the other problems, especially
the scale problem, have come to the agenda again and more strongly. One of the
innovations brought by this law is the equalization of municipalities’
contiguous area to the borders of the province. In addition, the law creates a
dual structure: the legal entities of provincial special administrations, town
municipalities and villages have been abolished only in the municipal cities.
The villages have been transformed into the neighborhoods. This has created
doubts about the effective, efficient and economic fulfillment of local
services, the provision of political participation and the implementation of
democracy in the provinces having very wide geographical boundaries.

Administrative,
political, social and urban influences of the new metropolitan model, which has
started to be implemented after the local elections in 2014, have begun to be
seen in practice. In this study, primarily the historical development of the
metropolitan administration system within the Turkish local government system
will be outlined. Critics and evaluations on the Law No. 6360 will be briefly
mentioned. Finally, the effects of the new metropolitan system will be
evaluated on the case of Konya province with the widest geographical
boundaries. The issue of how and in which dimensions the new model impacted
Konya will be examined by tabulating the data on Konya.

Anahtar Kelimeler

Local Government, Metropolitan Administration, Law No: 6360, Konya Province

Kaynakça

• Arıkboğa, Erbay, 2014. “Büyükşehir Belediye Meclislerindeki Temsil Adaletsizliğinin Coğrafi ve Siyasi Görünümleri”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, Eylül 2014, ISSN 2147-6934, ss. 35-61 DOI: 10.14782/sbd.201439372
• Arıkboğa, Erbay, 2013. Geçmişten geleceğe büyükşehir belediye modeli, Yerel Politikalar, Ocak - Haziran 2013, 48-96.
• Bingöl, Yılmaz; Yazıcı, Ersin ve Büyükakın, Tahir, 2013. “İl Sınırında Büyükşehir Belediye Modeli: Kocaeli Deneyimi”, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı Yayınları Yayın No: 38.
• Bozkurt, Ömer; Ergun, Turgay ve Sezen, Seriye (Ed.), 2014. Kamu Yönetimi Sözlüğü (Fransızca ve İngilizce Karşılıklarıyla), Ankara: TODAİE Yayını, No: 382.
• Can, Ergüder, 2013. 6360 Sayılı kanun ve yerel yönetimlerde yeni dönem, F. N. Genç (Ed.) içinde, Yönetişim, Türk Kamu Yönetimine Yansımaları, ss. 265 - 275, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2015. Konya ili 2014 Yılı Çevre Durum Raporu, ÇED ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü, Konya.
• Çınar, Tayfun; Çiner C. Umut ve Zengin, Ozan, 2009. Büyükşehir Yönetimi Bütünleştirme Süreci, Ankara: TODAİE Yayını, No: 352.
• DPT, 1963. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967), Devlet Planlama Teşkilatı, T.C. Başbakanlık.
• Ergun, Turgay, 2015. Kamu Yönetimi - Kuram, Siyasa, Uygulama, Ankara: TODAİE Yayını, No: 385.
• Ersoy, Melih, 2013. “6360 Sayılı Yasa ve Mekânsal Planlama Sorunları”, GAP Belediyeler Birliği Dergisi, Mayıs-Haziran-Temmuz 2013, ss. 20-32.
• Ersoy, Melih, 2011. Yerelden Ulusala Merkezileşerek Aynılaşan Planlama Anlayışı. Ankara: SBF Yerel Yönetimler Sempozyumu.
• Eryılmaz, Bilal, 2013. Kamu Yönetimi, Düşünceler – Yapılar – Fonksiyonlar - Politikalar, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Gözler, Kemal, 2013. 6360 sayılı kanun hakkında eleştiriler, Legal Hukuk Dergisi, 11 (122), 37-82.
• Genç, Fatma Neval, 2014. 6360 Sayılı Kanun ve Aydın’a Etkileri, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1 (Özel Sayı), ss:1-29.
• Güngör, Hayrettin, 2012. Yeni büyükşehir yönetimi ve geçiş nedenleri, İller ve Belediyeler Dergisi, TBB, Sayı 774-775, Ekim-Kasım 2012, 19-31.
• Gül, Hüseyin ve Batman, Seda, 2013. “Dünya ve Türkiye Örneklerinde Metropoliten Alan Yönetim Modellleri ve 6360 Sayılı yasa”, Yerel Politikalar, Yıl 1, sayı 3,7-47.
• Güler, B. Ayman, 2012a. Hükümetin 8 Ekim 2012 Günlü Büyükşehir Yasa Tasarısı Üzerine, http://www.yayed.org/uploads/yuklemeler/B%C3%9CT%C3%9CNSEH%C4%B0RTASARIBAG.pdf, Erişim: 11.10.2017.
• Güler, B. Ayman, 2012b, Büyükşehir Kanun Tasarısı İçişleri Komisyonunda Görüşülüyor, http://www.yayed.org/uploads/yuklemeler/B%C5%9EB%20KOM%C4%B0SYONDA.pdf, Erişim: 11.10.2017.
• İzci, Ferit ve Menaf Turan, 2013. Türkiye’de büyükşehir belediyesi sistemi ve 6360 sayılı yasa ile büyükşehir belediyesi sisteminde meydana gelen değişimler: Van örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (1), 117-152.
• Karasu, M. Arman, 2013. 6360 sayılı büyükşehir belediye kanunu ve olası etkileri: Şanlıurfa örneği, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 15 (1), 1-17.
• Keleş, Ruşen, 2014. Yerinden Yönetim ve Siyaset, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Keleş, Ruşen, 2013. Kentleşme politikası, Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, Ruşen, 2012. “Anakentin Dünü, Bugünü ve Yarını”, KBAM 3. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Sempozyumu, 'Kent Bölgeler, Metropoliten Alanlar ve Büyükşehirler: Değişen Dinamikler ve Sorunlar' Bildiri Kitabı, 6-7 Aralık, Ankara.
• Keleş, Ruşen, 1985. Türkiye’de anakent yönetimi, Amme İdaresi Dergisi, 18 (2), 69-82.
• Koyuncu, Emre ve N. Tunga Köroğlu, 2012. Büyükşehirler tasarısı üzerine bir değerlendirme, Politika Bilgi Notu – Kasım 2012, TEPAV.
• Koyuncu, Emre, 2012. Yenilenen yerel yönetim sisteminde belediye ve il özel idarelerinin genel bütçe vergi gelirlerinden alacakları payların karşılaştırmalı analizi, Kasım 2012, TEPAV.
• Özer, M. Akif, 2013. Yerel yönetimler reformunda reform: 6360 sayılı kanun’un düşündürdükleri, Yerel Politikalar, Ocak - Haziran 2013, 97-126, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Parlak, Bekir, 2013. Yeni büyükşehir belediye yasasının analizi, Bursa Yerel Yönetim Dergisi, Ocak – Şubat, Yıl 5, Sayı 23, 38-40.
• Parlak Bekir, 2011. Kamu Yönetimi Sözlüğü, Bursa: MKM Yayıncılık.
• Tekel, Ayşe, 2017. “Desantralizasyon ve Türkiye'de Metropoliten Alan Yönetimleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (HÜTAD), (5), 71-88.
• Tekeli, İlhan, 1983. Yerel Yönetimlerde Demokrasi ve Türkiye’de Belediyelerin Gelişimi, Amme İdaresi Dergisi, 16 (2), 3-22, TODAİE.
• TEPAV (2012) 6360 Sayılı Yasaya Göre Belediyelerin Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Alacakları Paylar, http://www.tepav.org.tr/upload/files/haber/1354287682- 2.6360_Sayili_Yasaya_Gore_Belediyelerin_Genel_Butce_Vergi_Gelirlerinden_Alacaklari_Paylar.pdf, Erişim Tarihi: 13.10.2017
• Torlak, S. Evinç ve Sezer, Yasin, 2005. “Büyükşehir Belediye Reformu Üzerine Bir Değerlendirme”, (Ed.: H. Özgür, M. Kösecik), Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar 1: Reform, ss. 89-108, Ankara: Nobel Yayın.
• YAYED, 2012. “10 Temmuz 2004 Tarih ve 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nu Değiştiren Büyükşehir - Bütünşehir Tasarısı Hakkında YAYED Görüşü”, (11 Ekim 2012), http://www.yayed.org/uploads/yuklemeler/BSB-YAYED%20G%C3%B6r%C3%BC%C5%9F%C3%BC.pdf, Erişim Tarihi: 13.10.2017
• Yıldırım, Uğur ve Belli, Aziz, 2013. “Yeni Büyükşehir Belediyesi Yönetim Modelinin Metropoliten Alan Kavramı Açısından
• Değerlendirilmesi”, Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Politikalar (Ed.: Y. Bulut, V. Eren, S. Karakoç, A. Aydın), ss: 97-111, Ankara: Pegem Akademi.
• Zengin, Ozan, 2014. Büyükşehir belediyesi sisteminin dönüşümü: son on yılın değerlendirmesi, Ankara Barosu Dergisi, 2014/2, 91-116.
• 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun.
• 5779 sayılı İl Özel İdarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun.
• 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun.
• http://www.konya.bel.tr/ilceyatirimlari.php, Erişim Tarihi: 13.10.2015.
• http://www2.kalkinma.gov.tr/kamuyat/il.html?0_42, Erişim Tarihi: 13.10.2015.
• http://www.konya.gov.tr/goster.asp?baslik=%C4%B0dari%20Durum, Erişim Tarihi: 13.10.2015.
• http://www.konya.bel.tr/sayfadetay.php?sayfaID=1669, Erişim Tarihi: 15.10.2015.
• http://www.merhabahaber.com/news_print.php?id=318185, Erişim Tarihi: 15.10.2015.
• http://www.milliyet.com.tr/kapanacak-33-belediye-24-gunde-kurtuldu/siyaset/siyasetdetay/ 12.12.2012 /1640495/default.htm, Erişim Tarihi: 12.10.2057.
• http://www.milliyet.com.tr/eregli-de-altyapi-calismalari-araliksiz-konya-yerelhaber-942764/, Erişim Tarihi: 15.10.2015.
• http://www.milliyet.com.tr/konya-da-ilcelerin-altyapi-sorunu-2-konya-yerelhaber-246247/, Erişim Tarihi: 15.10.2015.
• http://secim.haberler.com, Erişim Tarihi: 13.10.2015.
• http://www2.tbmm.gov.tr/d24/1/1-0690.pdf, Erişim Tarihi: 11.10.2017
• http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059, Erişim Tarihi: 11.10.2017
• http://www.yenimeram.com.tr/bozkirda-su-sebekesi-yenileniyor-144415.htm, Erişim Tarihi: 14.10.2015.
• http://www.yenimeram.com.tr/seydisehirde-ana-caddeler-yeniden-modernize-ediliyor-135672.htm, Erişim Tarihi: 14.10.2015.
• http://www.yenimeram.com.tr/buyuksehirden-aksehire-prestij-cadde-134823.htm, 14.10.2015.
• http://www.yenimeram.com.tr/koski-yalihuyukun-15-yillik-su-ihtiyacini-giderdi-49084h-55999.htm, 14.10.2015.
• http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye_secimsonuclari.php?yil=2014&belediyeid=127873, 13.10.2015.