Perception, Evaluation and Management of Pain in the Newborn
Yıl 2018,
Cilt: 8 Sayı: 1, 52 - 60, 25.01.2018
Ayşe Eroğlu
,
Sevda Arslan
Öz
Newborn babies encounter many painful interventions the moment they open their eyes to life. In babies who have begun to live in the newborn intensive care unit, it is inconceivable to meet with painful procedures. Behavioral and neurological problems may arise in infants if the pain is not treated effectively in this period. İt is necessary and important for all health team members to have knowledge, skills and experience in assessing the pain condition of newborns and in pain management for the newborn care. They express the pain they experience by demonstrating physiological, behavioral, hormonal and metabolic changes. The degree of pain can be assessed by pain scoring methods based on observation and interpretation of these changes. Assessment of pain response using appropriate pain scale guides treatment. The pain has two forms of treatment impending pharmacological and non-pharmacological. These methods can be used together or individually. However, the most important part of the treatment is the reduction and removal of painful stimuli as much as possible. The purpose of this article is to raise awareness of the presence of newborns’ pain sensation and treatment needs in health care team members taking part in neonatal care and to explain the methods to be used for effective pain therapy in the direction of current literature.
Kaynakça
- 1.Büyük Türkçe Sözlük, http://tdkterim.gov.tr/bts/ , Erişim Tarihi: 15 Nisan 2016
- 2. Merskey H. An unpleasant experience that we primarily associate with tissue damage or describe in terms of tissue damage or both. An Investigation of Pain in Psychological Ilness, DM Thesis, (1964), Oxford.
- 3. Büyükgönenç L, Törüner EK. Çocukluk yaşlarında ağrı ve hemşirelik yönetimi. Conk Z, Başbakkal Z, Balyılmaz H, Bolışık B, editörler. Pediatri hemşireliği. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi; 2013. s. 881-899.
- 4. Anand KJ. Clinical importance of pain and stress in preterm neonates. Biol Neonate 1998;73(1):1-9.
- 5. Törüner EK, Büyükgönenç L. Çocuk sağlığı temel hemşirelik yaklaşımları. Ankara: Göktuğ Yayıncılık; 2015. s. 146-171
- 6.Anand KJ, Hickey P. Pain and its effects in the human neonate and fetus. N Engl Med 1987;317:1321-1347
- 7. Kocaman G. Ağrı, hemşirelik yaklaşımları. İzmir: Saray Tıp Kitabevi, 1998:s. 175-198
- 8. Moayedi M, Davis KD. Theories of pain: from specificity to gate control. J Neurophysiol. 2013;109:5-12.
- 9. Melzack R. From the gate to the neuromatrix. Pain. 1999; 6:121-126.
- 10. Karadeniz G. Masajın Ağrıyı Giderme Ve Endorfin Salınımı Üzerine Etkisi[Doktora Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi ;1997
- 11. Ergin AB. Doğum ağrısı ve yönetimi. İstanbul: Berdray Baskı,2008: s. 1-30.
- 12. Erdine S. Ağrı mekanizmaları. Klinik Gelişim. 2007; 7-17.
- 13. Yiğit Ş, Ecevit A, Altun Ö. Türk Neonatoloji Derneği Yenidoğan Döneminde Ağrı ve Tedavisi Rehberi. 2015
- 14.Johnston CC, Stevens B, Craig KD, Grunau RV. Developmental changes in pain expression in premature, fullterm, two- and four-month-old infants. Pain.1993;52(2):201-8.
- 15. Anand KJ, Barton BA, McIntosh N. Analgesia and sedation in preterm neonates who require ventilatory support: results from the NOPAIN trail. Neonatal outcome and prolong analgesia in neonates. Arch Pediatr Adolesc Med. 1999;153(4):331-8.
- 16. Anand KJ, Scalzo FM. Can Advese Neonatal experiences alter brain development and subsequent behevior? Biolog of the Neonate. 2000; (77):69-82.
- 17. Bartocci M, Bergqvist L, Lagercrantz H, Anand KJS. Pain activates cortical areas in the preterm newborn brain. Pain. 2006; (122):109-117.
- 18. Slater R, Worley A, Fabrizi L, Roberts S, Meek J, Boyd S, Fitzgerald M. Evoked potentials generated by noxious stimulation in the human infant brain. Eur J Pain. 2010;14(3):321-6
- 19. Doesburg SM, Chau CM, Cheung TP, Moiseev A, Ribary U, Herdman AT, Miller SP, Cepeda IL, Synnes A, Grunau RE. Neonatal pain-related stress, functional cortical activity and visual-perceptual abilities in school-age children born at extremely low gestational age. Pain. 2013;154(10):1946-52.
- 20. Derebent E, Yiğit R. Yenidoğanlarda ağrı: değerlendirme ve yönetim. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2006;10:41-8.
- 21. Walter-Nicolet E, Annequin D, Biran V, Mitanchez D, Tourniaire B. Pain management in newborns: From prevention to treatment. Pediatr Drugs. 2010;12(6):353-365
- 22. Batton DG, Barrington KJ, Wallman C. Prevention and management of pain in the neonate: an update. Pediatrics. 2006;118(5):2231
- 23. Ballweg D. Neonatal and pediatric pain management: Standards and application. Pedıatrıcs And Chıld Health. 2007;17:61-66.
- 24. Aliefendioğlu D, Güzoğlu N. Yenidoğanda ağrı. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 2015; 58: 35-42.
- 25. Grunau RE, Weinberg J, Whitfield MF. Neonatal procedural pain and preterm ınfant cortisol response to novelty at 8 month. Pedıatrıcs. 2004;114:78-84.
- 26. Mathew PJ, Mathew JL. Assessment and management of pain in infants. Postgraduate Medical Journal, Health & Medical Complete. 2003;79:438-443
- 27. American Academy of Pediatrics [AAP] (2006) Prevention and Management of Pain in the Neonate. Offical Journal Of The American Academy of Pediatrics. Erişim:15.04.2016, http://www.pediatrics.org/cgi/content/full/118/5/2231
- 28. Grunau RV, Craig KD. Pain expression in neonates: facial action and cry. Pain. 1987 Mar;28(3):395-410
- 29. Hummel P, Puchalski M, Creech SD, Weiss MG. Clinical reliability and validity of the N-PASS: neonatal pain, agitation and sedation scale with prolonged pain. Journal of Perinatology. 2008;28, 55–60; doi:10.1038/sjjp.7211861.
- 30. Erkul M. İki aylık bebeklerde iki farklı bölgeye sırayla uygulanan aşıların oluşturduğu ağrıyı azaltmada emzirme yönteminin etkinliği [Yüksek Lisans Tezi]. Antalya: Akdeniz Üniversitesi; 2013
- 31. Cignacco E, Mueller R, Hamers J, Gessler P. Pain assessment in the neonate using the Bernese Pain Scale for Neonates. Early Human Development. 2004;78: 125–131.
- 32. Debillion T, Zupan V, Ravault N. Development and initial validation of the EDIN scale, a new tool for assessing prolonged pain in preterm infants. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. 2001;85: 36-41
- 33. Bayraktar S. Preterm yenidoğanda ağrıyı değerlendirmede kullanılan edın ölçeğinin geçerlik- güvenirlik çalışması [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2012
- 34. Özyazıcıoğlu N, Çelebioğlu A. Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin yenidoğanda ağrıya ilişkin bilgi ve görüşleri. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2008;11-3
- 35. Ball J, Bindler R. Pediatric nursing: Pain assessment and management. Prentice Hall. 2007;287-307.
- 36. Shrestha M, Adhikari R. Comparison of pain response to venepuncture versus heel lance blood sampling in term neonates. J Nepal Paediatr Soc. 2012;32: 99-104
- 37. Kaya G. Çocuklarda Akut Ağrı ve Tedavisi. Tüzüner F, editör. Anestezi yoğun bakımı. Ankara: Medikal- Nobel Basım; 2010. s. 1747-1760
- 38. Hall RW. Anesthesia and analgesia in the NICU. Clin Perinatol. 2012;39(1):239-54
- 39. Geyer J, Ellsbury D, Kleiber C. An evidence-based multidisciplinary protocol for neonatal circumcision pain management. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs. 2003;32:10-17.
- 40. Efe E, Öncel S. Yenidoganlarda minör invaziv islemlerde anne sütünün ağrıyı azaltmada etkisi. Hemşirelik Forum Dergisi. 2005;42-46.
- 41. Cignacco E, Hamers JP, Stoffel L,Van Lingen RA, Gessler P, Mc Dougall et al. The efficacy of non-pharmacological interventions in the management of procedural pain in preterm and term neonates. A systematic literatüre review. 6. Eur J Pain. 2007;11:139-52.
- 42. Pillai Riddell RR, Racine NM, Turcotte K, Uman LS, Horton RE, Din Osmun L, et al. Non-pharmacological management of infant and young child procedural pain. Cochrane Database Syst Rev. 2011(10):CD006275.
- 43. Kılıç M, Öztunç G. Agrı konrolünde kullanılan yöntemler ve hemsirenin rolü. Fırat Saglık Bilimleri Dergisi. 2012;7:1-17.
- 44. Çağlayan N, Balcı S. Preterm yenidoğanlarda ağrının azaltılmasında etkili bir yöntem: Cenin pozisyonu. F.N. Hem. Derg. 2014;22(1): 63-68
- 45. Lopez O, Subramanian P, Rahmat N, Theam L.C, Chinna K, Rosli R. The effect of facilitated tucking on procedural pain control among premature babies. Journal of Clinical Nursing. January. 2015; 24( 1-2): 183–191
- 46. Akcan E, Yigit R, Atici A. The effect of kangaroo care on pain in prematüre infants during invasive procedures. Turk J Pediatr. 2009;51:14-18.
- 47. Dinçer Ş, Yurtçu M, Günel E. Yenidoğanlarda ağrı ve nonfarmakolojik tedavi. Selçuk Üniversitesi Tıp Dergisi. 2011;27:46-51
- 48. Derebent E. Prematüre Bebeklere Yapılan İnvaziv Girişimler Sırasındaki Ağrıyı Azaltmada Kanguru Bakımının Etkisi [Yüksek lisans Tezi]. Mersin: Mersin Üniversitesi; 2007
- 49. Kostandy R, Anderson GC, Good M. Skin-to-skin contact diminishes pain from hepatitis B vaccine injection in healthy full-term neonates. Neonatal Netw. 2013;32(4):274-80. doi: 10.1891/0730-0832.32.4.274.
- 50. Raouth R, Kostandy RR, Ludington SM. Kangaroo care (Skin-to-Skin) for clustered pain procedures: Case study. World Journal of Neuroscience. 2016;6:43-51
- 51. Sener Taplak A. Prematüre retinopati muayenesinde agrıyı azaltmada anne sütü ve sukrozun etkisi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi; 2012
- 52. Uğurlu E. Aşı uygulanan bebeklerde ağrının giderilmesinde bacak masajının etkisinin incelenmesi [Doktora Tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi; 2011
- 53. Aguirre A, Saitua Iturriaga G, Sainz de Rozas Aparicio I, Riveira Fernández D. Analgesia when taking heel-lance blood in the newborn (PMID:19128767). Anales de Pediatría. December 2008;Volume 69: Issue 6, Pages 544–547
- 54. Dilli D, Küçük I.G, Dallar Y. İnterventions to reduce pain during vaccination in infancy. J Pediatr. 2009;154: 385-390.
- 55. Efe E, Savaser S. The effect of the different methods used during peripheral venous blood collection on pain rreduction in neonates. Ağrı 2007;19(2):49-52.
- 56.Okan F, Çoban A, İnce Z, Can G. Preterm yenidoğanlarda ynaljezi: Sükroz ve glükozun karşılaştırmalı etkileri. Çocuk Dergisi. 2007;7(1):28-35.
- 57. Lima AGCF, Santos VS, Nunes MS, Barreto JAA, Ribeiro CJN, Carvalho J, Ribeiro MCO. Glucose solution is more effective in relieving pain in neonates than non-nutritive sucking: A randomized clinical trial. European Journal of Pain. Jan.2017;Volume 21, Issue 1: Pages 159–165
- 58. Thomas T, Shetty AP, Bagali PV. Role of breastfeeding in pain response during ınjectable ımmunisation among ınfants. TNAI Journal. 2011;102(8):1-3.
- 59. Rosali L, Nesargi S, Mathew S, Vasu U, Rao SP, Bhat S. Efficacy of expressed breast milk in reducing pain during ROP screening--a randomized controlled trial. J Trop Pediatr. 2015;61(2):135-138.
- 60. Arnon S, Shapsa A,Forman L, Regev R, Bauer S, Litmanovitz I. Live music is beneficial to preterm infants in the neonatal intensive care unit environment. Birth. 2006;33(2):131-6
- 61. Badr LK, Demerjian T, Daaboul T, Abbas H, Zeineddine MH, Charafeddine L. Preterm infants exhibited less pain during a heel stick when they were played the same music their mothers listened to during pregnancy. Acta Pædiatrica. 2016. ISSN 0803-5253. DOI:10.1111/apa.13666
- 62. Küçükoğlu S, Aytekin A, Celebioglu A, Celebi A, Caner İ, Maden R. Effect of White Noise in Relieving Vaccination Pain in Premature Infants. 2016.by the American Society for Pain Management Nursing http://dx.doi.org/10.1016/j.pmn.2016.08.006
- 63. Sarı HY, Çiğdem Z. Gestasyon haftalarına göre bebeğin gelişimsel bakımının planlanması. DEUHYO ED. 2013;6 (1):40-48
- 64. Nishitani S, Miyamura T, Tagawa M. The calming effect of a maternal breast milk odor on the human newborn infant. Neurosci Res. 2009; 63:66-71.
- 65. Akcan E. Yenidoğanlarda topuk kanı alma sırasında oluşan ağrıya amniyotik sıvı, anne sütü ve lavanta kokusunun etkisi [Doktora tezi]. Kayseri: Erciyes Üniversitesi; 2014
- 66. Brady-Fryer B, Wiebe N, Lander JA. Pain relief for neonatal circumcision. 2005.The Cochrane Library.
Yenidoğanda Ağrının Algılanması, Değerlendirilmesi ve Yönetimi
Yıl 2018,
Cilt: 8 Sayı: 1, 52 - 60, 25.01.2018
Ayşe Eroğlu
,
Sevda Arslan
Öz
Yenidoğan bebekler yaşama gözlerini açtıkları anda çok sayıda ağrılı girişimle karşılaşırlar. Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde yaşama başlayan bebeklerde ise ağrılı işlemlerle karşılaşma durumu kaçınılmazdır. Bu dönemde ağrı etkin şekilde tedavi edilmezse bebeklerde davranışsal ve nörolojik sorunlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle yenidoğanların ağrı durumunun değerlendirilmesi ve yenidoğan bakımında rol alan tüm sağlık ekibi üyelerinin ağrı yönetimi konusunda bilgi, beceri ve deneyim sahibi olmaları gerekli ve önemlidir. Ağrıya sözel yanıt veremese de yenidoğanlar fizyolojik, davranışsal, hormonal ve metabolik değişiklikler göstererek yaşadıkları ağrıyı ifade ederler. Bu değişikliklerin gözlenmesi ve yorumlanmasına dayanan ağrı skorlama yöntemleri ile ağrının derecesi değerlendirilebilir. Ağrı yanıtının uygun ağrı skalası kullanılarak değerlendirilmesi tedaviyi yönlendirir. Yenidoğan bebeklerde ağrı tedavisinin farmakolojik ve nonfarmakolojik olmak üzere iki şekli vardır. Bu yöntemler birlikte ya da tek olarak kullanılabilir. Ancak tedavide en önemli nokta ağrılı uyarıların mümkün olduğunca azaltılması ve ortadan kaldırılmasıdır. Bu makalede amaç; Yenidoğan bakımında rol alan sağlık ekibi üyelerinde, yenidoğanların ağrı duyusunun varlığı ve tedavi gereksinimleri konusunda farkındalık yaratmak, etkin ağrı tedavisi için kullanılacak yöntemleri güncel literatür doğrultusunda açıklamaktır.
Kaynakça
- 1.Büyük Türkçe Sözlük, http://tdkterim.gov.tr/bts/ , Erişim Tarihi: 15 Nisan 2016
- 2. Merskey H. An unpleasant experience that we primarily associate with tissue damage or describe in terms of tissue damage or both. An Investigation of Pain in Psychological Ilness, DM Thesis, (1964), Oxford.
- 3. Büyükgönenç L, Törüner EK. Çocukluk yaşlarında ağrı ve hemşirelik yönetimi. Conk Z, Başbakkal Z, Balyılmaz H, Bolışık B, editörler. Pediatri hemşireliği. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi; 2013. s. 881-899.
- 4. Anand KJ. Clinical importance of pain and stress in preterm neonates. Biol Neonate 1998;73(1):1-9.
- 5. Törüner EK, Büyükgönenç L. Çocuk sağlığı temel hemşirelik yaklaşımları. Ankara: Göktuğ Yayıncılık; 2015. s. 146-171
- 6.Anand KJ, Hickey P. Pain and its effects in the human neonate and fetus. N Engl Med 1987;317:1321-1347
- 7. Kocaman G. Ağrı, hemşirelik yaklaşımları. İzmir: Saray Tıp Kitabevi, 1998:s. 175-198
- 8. Moayedi M, Davis KD. Theories of pain: from specificity to gate control. J Neurophysiol. 2013;109:5-12.
- 9. Melzack R. From the gate to the neuromatrix. Pain. 1999; 6:121-126.
- 10. Karadeniz G. Masajın Ağrıyı Giderme Ve Endorfin Salınımı Üzerine Etkisi[Doktora Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi ;1997
- 11. Ergin AB. Doğum ağrısı ve yönetimi. İstanbul: Berdray Baskı,2008: s. 1-30.
- 12. Erdine S. Ağrı mekanizmaları. Klinik Gelişim. 2007; 7-17.
- 13. Yiğit Ş, Ecevit A, Altun Ö. Türk Neonatoloji Derneği Yenidoğan Döneminde Ağrı ve Tedavisi Rehberi. 2015
- 14.Johnston CC, Stevens B, Craig KD, Grunau RV. Developmental changes in pain expression in premature, fullterm, two- and four-month-old infants. Pain.1993;52(2):201-8.
- 15. Anand KJ, Barton BA, McIntosh N. Analgesia and sedation in preterm neonates who require ventilatory support: results from the NOPAIN trail. Neonatal outcome and prolong analgesia in neonates. Arch Pediatr Adolesc Med. 1999;153(4):331-8.
- 16. Anand KJ, Scalzo FM. Can Advese Neonatal experiences alter brain development and subsequent behevior? Biolog of the Neonate. 2000; (77):69-82.
- 17. Bartocci M, Bergqvist L, Lagercrantz H, Anand KJS. Pain activates cortical areas in the preterm newborn brain. Pain. 2006; (122):109-117.
- 18. Slater R, Worley A, Fabrizi L, Roberts S, Meek J, Boyd S, Fitzgerald M. Evoked potentials generated by noxious stimulation in the human infant brain. Eur J Pain. 2010;14(3):321-6
- 19. Doesburg SM, Chau CM, Cheung TP, Moiseev A, Ribary U, Herdman AT, Miller SP, Cepeda IL, Synnes A, Grunau RE. Neonatal pain-related stress, functional cortical activity and visual-perceptual abilities in school-age children born at extremely low gestational age. Pain. 2013;154(10):1946-52.
- 20. Derebent E, Yiğit R. Yenidoğanlarda ağrı: değerlendirme ve yönetim. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2006;10:41-8.
- 21. Walter-Nicolet E, Annequin D, Biran V, Mitanchez D, Tourniaire B. Pain management in newborns: From prevention to treatment. Pediatr Drugs. 2010;12(6):353-365
- 22. Batton DG, Barrington KJ, Wallman C. Prevention and management of pain in the neonate: an update. Pediatrics. 2006;118(5):2231
- 23. Ballweg D. Neonatal and pediatric pain management: Standards and application. Pedıatrıcs And Chıld Health. 2007;17:61-66.
- 24. Aliefendioğlu D, Güzoğlu N. Yenidoğanda ağrı. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 2015; 58: 35-42.
- 25. Grunau RE, Weinberg J, Whitfield MF. Neonatal procedural pain and preterm ınfant cortisol response to novelty at 8 month. Pedıatrıcs. 2004;114:78-84.
- 26. Mathew PJ, Mathew JL. Assessment and management of pain in infants. Postgraduate Medical Journal, Health & Medical Complete. 2003;79:438-443
- 27. American Academy of Pediatrics [AAP] (2006) Prevention and Management of Pain in the Neonate. Offical Journal Of The American Academy of Pediatrics. Erişim:15.04.2016, http://www.pediatrics.org/cgi/content/full/118/5/2231
- 28. Grunau RV, Craig KD. Pain expression in neonates: facial action and cry. Pain. 1987 Mar;28(3):395-410
- 29. Hummel P, Puchalski M, Creech SD, Weiss MG. Clinical reliability and validity of the N-PASS: neonatal pain, agitation and sedation scale with prolonged pain. Journal of Perinatology. 2008;28, 55–60; doi:10.1038/sjjp.7211861.
- 30. Erkul M. İki aylık bebeklerde iki farklı bölgeye sırayla uygulanan aşıların oluşturduğu ağrıyı azaltmada emzirme yönteminin etkinliği [Yüksek Lisans Tezi]. Antalya: Akdeniz Üniversitesi; 2013
- 31. Cignacco E, Mueller R, Hamers J, Gessler P. Pain assessment in the neonate using the Bernese Pain Scale for Neonates. Early Human Development. 2004;78: 125–131.
- 32. Debillion T, Zupan V, Ravault N. Development and initial validation of the EDIN scale, a new tool for assessing prolonged pain in preterm infants. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. 2001;85: 36-41
- 33. Bayraktar S. Preterm yenidoğanda ağrıyı değerlendirmede kullanılan edın ölçeğinin geçerlik- güvenirlik çalışması [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2012
- 34. Özyazıcıoğlu N, Çelebioğlu A. Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin yenidoğanda ağrıya ilişkin bilgi ve görüşleri. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2008;11-3
- 35. Ball J, Bindler R. Pediatric nursing: Pain assessment and management. Prentice Hall. 2007;287-307.
- 36. Shrestha M, Adhikari R. Comparison of pain response to venepuncture versus heel lance blood sampling in term neonates. J Nepal Paediatr Soc. 2012;32: 99-104
- 37. Kaya G. Çocuklarda Akut Ağrı ve Tedavisi. Tüzüner F, editör. Anestezi yoğun bakımı. Ankara: Medikal- Nobel Basım; 2010. s. 1747-1760
- 38. Hall RW. Anesthesia and analgesia in the NICU. Clin Perinatol. 2012;39(1):239-54
- 39. Geyer J, Ellsbury D, Kleiber C. An evidence-based multidisciplinary protocol for neonatal circumcision pain management. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs. 2003;32:10-17.
- 40. Efe E, Öncel S. Yenidoganlarda minör invaziv islemlerde anne sütünün ağrıyı azaltmada etkisi. Hemşirelik Forum Dergisi. 2005;42-46.
- 41. Cignacco E, Hamers JP, Stoffel L,Van Lingen RA, Gessler P, Mc Dougall et al. The efficacy of non-pharmacological interventions in the management of procedural pain in preterm and term neonates. A systematic literatüre review. 6. Eur J Pain. 2007;11:139-52.
- 42. Pillai Riddell RR, Racine NM, Turcotte K, Uman LS, Horton RE, Din Osmun L, et al. Non-pharmacological management of infant and young child procedural pain. Cochrane Database Syst Rev. 2011(10):CD006275.
- 43. Kılıç M, Öztunç G. Agrı konrolünde kullanılan yöntemler ve hemsirenin rolü. Fırat Saglık Bilimleri Dergisi. 2012;7:1-17.
- 44. Çağlayan N, Balcı S. Preterm yenidoğanlarda ağrının azaltılmasında etkili bir yöntem: Cenin pozisyonu. F.N. Hem. Derg. 2014;22(1): 63-68
- 45. Lopez O, Subramanian P, Rahmat N, Theam L.C, Chinna K, Rosli R. The effect of facilitated tucking on procedural pain control among premature babies. Journal of Clinical Nursing. January. 2015; 24( 1-2): 183–191
- 46. Akcan E, Yigit R, Atici A. The effect of kangaroo care on pain in prematüre infants during invasive procedures. Turk J Pediatr. 2009;51:14-18.
- 47. Dinçer Ş, Yurtçu M, Günel E. Yenidoğanlarda ağrı ve nonfarmakolojik tedavi. Selçuk Üniversitesi Tıp Dergisi. 2011;27:46-51
- 48. Derebent E. Prematüre Bebeklere Yapılan İnvaziv Girişimler Sırasındaki Ağrıyı Azaltmada Kanguru Bakımının Etkisi [Yüksek lisans Tezi]. Mersin: Mersin Üniversitesi; 2007
- 49. Kostandy R, Anderson GC, Good M. Skin-to-skin contact diminishes pain from hepatitis B vaccine injection in healthy full-term neonates. Neonatal Netw. 2013;32(4):274-80. doi: 10.1891/0730-0832.32.4.274.
- 50. Raouth R, Kostandy RR, Ludington SM. Kangaroo care (Skin-to-Skin) for clustered pain procedures: Case study. World Journal of Neuroscience. 2016;6:43-51
- 51. Sener Taplak A. Prematüre retinopati muayenesinde agrıyı azaltmada anne sütü ve sukrozun etkisi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi; 2012
- 52. Uğurlu E. Aşı uygulanan bebeklerde ağrının giderilmesinde bacak masajının etkisinin incelenmesi [Doktora Tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi; 2011
- 53. Aguirre A, Saitua Iturriaga G, Sainz de Rozas Aparicio I, Riveira Fernández D. Analgesia when taking heel-lance blood in the newborn (PMID:19128767). Anales de Pediatría. December 2008;Volume 69: Issue 6, Pages 544–547
- 54. Dilli D, Küçük I.G, Dallar Y. İnterventions to reduce pain during vaccination in infancy. J Pediatr. 2009;154: 385-390.
- 55. Efe E, Savaser S. The effect of the different methods used during peripheral venous blood collection on pain rreduction in neonates. Ağrı 2007;19(2):49-52.
- 56.Okan F, Çoban A, İnce Z, Can G. Preterm yenidoğanlarda ynaljezi: Sükroz ve glükozun karşılaştırmalı etkileri. Çocuk Dergisi. 2007;7(1):28-35.
- 57. Lima AGCF, Santos VS, Nunes MS, Barreto JAA, Ribeiro CJN, Carvalho J, Ribeiro MCO. Glucose solution is more effective in relieving pain in neonates than non-nutritive sucking: A randomized clinical trial. European Journal of Pain. Jan.2017;Volume 21, Issue 1: Pages 159–165
- 58. Thomas T, Shetty AP, Bagali PV. Role of breastfeeding in pain response during ınjectable ımmunisation among ınfants. TNAI Journal. 2011;102(8):1-3.
- 59. Rosali L, Nesargi S, Mathew S, Vasu U, Rao SP, Bhat S. Efficacy of expressed breast milk in reducing pain during ROP screening--a randomized controlled trial. J Trop Pediatr. 2015;61(2):135-138.
- 60. Arnon S, Shapsa A,Forman L, Regev R, Bauer S, Litmanovitz I. Live music is beneficial to preterm infants in the neonatal intensive care unit environment. Birth. 2006;33(2):131-6
- 61. Badr LK, Demerjian T, Daaboul T, Abbas H, Zeineddine MH, Charafeddine L. Preterm infants exhibited less pain during a heel stick when they were played the same music their mothers listened to during pregnancy. Acta Pædiatrica. 2016. ISSN 0803-5253. DOI:10.1111/apa.13666
- 62. Küçükoğlu S, Aytekin A, Celebioglu A, Celebi A, Caner İ, Maden R. Effect of White Noise in Relieving Vaccination Pain in Premature Infants. 2016.by the American Society for Pain Management Nursing http://dx.doi.org/10.1016/j.pmn.2016.08.006
- 63. Sarı HY, Çiğdem Z. Gestasyon haftalarına göre bebeğin gelişimsel bakımının planlanması. DEUHYO ED. 2013;6 (1):40-48
- 64. Nishitani S, Miyamura T, Tagawa M. The calming effect of a maternal breast milk odor on the human newborn infant. Neurosci Res. 2009; 63:66-71.
- 65. Akcan E. Yenidoğanlarda topuk kanı alma sırasında oluşan ağrıya amniyotik sıvı, anne sütü ve lavanta kokusunun etkisi [Doktora tezi]. Kayseri: Erciyes Üniversitesi; 2014
- 66. Brady-Fryer B, Wiebe N, Lander JA. Pain relief for neonatal circumcision. 2005.The Cochrane Library.