Uygur Sihir Masallarındaki "Kadın" Tipi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 181 - 193, 30.06.2019

Fatoş Yalçınkaya

Öz

Türklerde
aile en önemli toplumsal kurumdur. Diğer Türk toplumlarında olduğu gibi, kadın
Uygur toplumunda da önemli bir konuma sahiptir. O, anne, eş, sevgili olarak
toplumsal yapının ayrılmaz bir unsuru olan ailenin temel direğidir.

Bulundukları
coğrafya ve tarihi koşullar içinde Uygur Türkleri farklı dini yapıları kabul
etmek durumunda kalmışlardır. Her farklı din toplumun sosyal değerlerinde
değişimlere neden olmuştur. Uygurların Budizm, Maniheizm gibi pasif, barışçıl
dinleri kabul ettikleri dönemde kadın eski gücünü kaybedip anaç bir kimliğe
bürünmüştür. Dini ve siyasi kargaşaların yaşandığı dönemde kadın geçmişteki
sosyal statüsüne tekrar sahip olmuş, bir dönemin anlatılarında sadece evde anne
olan kadın, artık savaşçı bir alp tipine doğru evrilmiştir. Uygur masallarında
kadın, farklı kimliklerle karşımıza çıkmaktadır. Makalede Uygur masallarında
sıklıkla yer alan kadın tipler incelenecektir. Anne, üvey anne, sevgili, eş,
kız çocuğu, peri, cadı, kempir (yaşlı kadın), dev, yalmavuz vb. tipler Uygur
sihir masallarında yer alan kadın tiplerdir.

Anahtar Kelimeler

Uygur, Masal, Sihir, Kadın, Tip

Kaynakça

• Beydili, Celal. Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Çev. Eren Ercan. Ankara: Yurt Kitap Yayın, 2004.Boratav, Pertev Naili. Zaman Zaman İçinde. İstanbul: Adam Yayınları, 1992.Bulbulgoya Uygur Halk Masalları.Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.Burnakov, Aleksey Venariy. “Hakasların Geleneksel Dünya Tasavvurlarında Su İyesinin Dişil Başlangıcı.” (Çev. Atilla Bağcı) Türk Dünyası, 2013, S. 36. ss. 9- 22.Ejderha Yiğit Uygur Halk Masalları. Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.Ekici, Metin. “Anadolu Sahası Köroğlu Anlatmalarında Kadın Tipler” Milli Folklor,1999, S.44, ss. 10-17.Eliade, Mircea. Şamanizm. I. Basım. Çev. İsmet Birkan. İmge Kitapevi Yayınları, 1999.Günay, Umay. “Masal”. Türk Dünyası El Kitabı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1992, ss. 3-20; 321-331.Hüvey Batur. Uygur Halk Masalları. Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.İnayet, Alimcan. Türk Dünyası Efsane ve Masallarında Bir Dev Tipi: Yalmavuz/ Celmoğuz. Kanyılmaz Matbaası, 2007.Jung, Carl Gustav. Dört Arketip. İkinci Basım. Haz. M. Bilgin Saydam. İstanbul: Metis Yayınları, 2005.Kaplan, Mehmet. Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2006.Kılıç Batur Uygur Halk Masalları. Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.Sayın, Aslıhan; Aslan, Selçuk. “Duygudurum Bozuklukları ile Huy, Karakter ve Kişilik İlişkisi”. Türk Psikiyatri Dergisi, 2005, S. 16/4, ss. 276-283.Sevgi Maskesi. Uygur Halk Masalları.Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.Şahin, Duygu Demirer. “Seçilmiş Grimm Masallarında Kadın Figürü”. Atatürk Üniversitesi, SBE (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).YÖKSİS No: 357429, 2014.Uraz, Murat. Türk Mitolojisi. (II. Baskı). İstanbul: Düşünen Adam Yayınları, 1994.Uygur Halk Masalları. Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.Uygur Halk Masalları 2. Yayına Hazırlayan: Ablimit Sadiḳ. Şincan Halk Neşriyatı, 1999.Uygur Halk Masalları 3. Yayına Hazırlayanlar: Tursun Lėtip; Ḫoceḫmet Yunus; Tursun Zėrdin; Micit Osman. Şincan Halk Neşriyatı, 1999.Uygur Halk Masalları 4. Yayına Hazırlayanlar: Siyit Zunun; Abduraḫman Mömin. Şincan Halk Neşriyatı, 1999.Uygur Halk Masalları 8. Şincan Halk Neşriyatı, 1988.Uygur Halk Masalları 19. Yayına Hazırlayanlar: Abduḳiyum Turdi Turpan; Abduréşit İbrahim. Şincan Halk Neşriyatı, 2000.Uygur Halk Masalları 20.Yayına Hazırlayanlar: Abduḳiyum Turdi Turpan; Abduréşit İbrahim. Şincan Halk Neşriyatı, 2000.Yarıl Taşım Yarıl Uygur Halk Masalları. Yayına Hazırlayanlar: Abdurahim Ebey; Eḫmet Emin. Urumçi. Şincan Halk Neşriyatı, 2006.