Tiyatro Eserleri Üzerinden Dünden Bugüne Sultan II.Abdülhamid Algısı

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 207 - 239, 30.06.2019

Ayşe Ulusoy Tunçel

Öz

Edebiyat, tarihî olaylara
getirdiği yorumlarla tarihî süreçlerin değerlendirilmesine katkıda bulunur. Bu
misyonu, edebî türlerin içinde, gösteri boyutu da taşıdığı için özellikle
tiyatro eserleri üstlenmiştir. Tarihî tiyatro eserleri bakımından zengin
eserler üretmiş ülkelerin, tarih felsefelerinin de oldukça gelişmiş olduğunu
söyleyebiliriz. Türk tiyatro edebiyatında Osmanlı padişahları ile ilgili çok
sayıda oyun kaleme alınmıştır. Sultan II.Abdülhamid'i konu alan oyunlar ise
özellikle II.Meşrutiyet döneminde ve ondan hemen sonra verilmeye başlanır. Bu
oyunlarda tahmin edileceği üzerine II.Abdülhamid ve istibdat dönemi kıyasıya
eleştirilir. Fuad'ın, Mesaib-i İstibdattan Sansür Darbeleri (1908), Abdullah
Sami'nin, Netice-i İstibdat (1908), Ahmet Cevat Emre'nin, Yıldızın Sonu (1909)
gibi. Bu oyunların bazılarında ise II.Abdülhamid'in eksen kişi olduğunu
görürüz. Doktor Kamil'in Dönmez Yüz yahut Hürriyet Ordusu (1909), Canlı Cenaze
yahut Yıldızın Telaşları (1909), Ahmet Bahri'nin Gasb ve Nedamet yine İhanet
(1910), Mehmet  İhsan'ın Hırs-ı Saltanat
yahut İntikam-ı Meşru-u Millet (1911), Abdülhalim Memduh ve Refik Nevzad'ın  Abdülhamid ve Genç Türk Bir Harem Ağası
(1911), Moralızade Vassaf Kadri'nin Yıldız Faciaları (1911), Abdülhak Hamid'in
Liberte (1913) adlı oyunları bahsettiğimiz türden eserlerdir. Cumhuriyet'ten
sonra da II. Abdülhamid'in kişiliğine ve dönemine objektif yaklaşabilmiş
oyunlar çok azdır. Necip Fazıl Kısakürek'in, Ulu Hakan (1969), Güngör
Dilmen'in, İttihat ve Terakki (1969), Günsar Türköz'ün Hakan (1974), Üstün
İnanç'ın Gök Sultan.Abdülhamid Han (2016) oyunlarında, ya geçmişteki söylemin
devam ettirildiğini, ya da geçmişe nispet yapmak istercesine, II.Abdülhamid'in çok
yüceleştirildiğini; görürüz. Kemal Bekir'in, Düşüş (1975) adlı eseri ise, gerek
tekniğinin sağlamlığı gerekse önyargılı olmayan bakış açısı ile ayrı bir yere
sahiptir. 

Anahtar Kelimeler

Sultan II.Abdülhamid, Tarihî Tiyatro, 31 Mart Vak'ası

Kaynakça

• Referans1 Abdülhalim Memduh ve Refik Nevzad. Abdülhamid ve Genç Türk Bir Harem Ağası, İzmir: Kesişyan Matb, 1327/ 1911Referans2 Ahmed Bahri. Gasb ve Nedamet ve Yine İhanet. Selânik: Asır Matbaası, 1326 / 1910.Referans3 Andı, M.Fatih. "Sultan II.Abdülhamid'e Karşı Edebî Muhalefet". Sultan II.Abdülhamid ve Dönemi. Editör: Coşkun Yılmaz. 2.bs. İst.: Sultanbeyli Belediyesi Kültür ve Sosyal Hizmetler Müdürlüğü Kültür Yayınları, 2014.Referans4 Atsız, Hüseyin Nihal. Türk Tarihinde Meseleler. 4.bs. İst.: İrfan, 1997.Referans5 Bekir, Kemal. Düşüş. Ank.: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1998. Referans6 Dilmen, Güngör. "İttihat ve Terakki", Toplu Oyunları 6, İst.: Mitos Boyut Tiyatro, 2003.Referans7 Engin,Vahdettin. Bir Devrin Son Sultanı II.Abdülhamid. 2.bs. İst.: Yeditepe, 1997.Referans8 Gör, Emre. Osman Nuri Bey'e Göre II.Abdülhamid ve Dönemi (Abdülhamid-i Sâni ve Devr-i Saltanatı: Hayat-ı Siyâsîye ve Husûsîyesi-Cilt 2. Ank.: Sage, 2013.Referans9 İnanç, Üstün. Gök Sultan Abdülhamid Han, Mart 2016.Referans10 Kâmil (Dr.). Canlı Cenaze Yahud Yıldız'da Meşrtiyet Telaşları. Arşak Garoyan Matb., 1325 /1909.Referans11 Kâmil (Dr.). Dönmez Yüz Yahud Hürriyet Ordusu. Necm-i İstiklâl Matb., 1909.Referans12 Kısakürek,Necip Fazıl. Ulu Hakan İkinci Abdülhamîd Han. 24.bs. İst., Büyük Doğu, 2016.Referans13 Kısakürek,Necip Fazıl. “Abdülhamid Han", Piyeslerim. Toker, 1969.Referans14 Mehmed İhsan. Hırs-ı Saltanat yahud İntikam-ı Meşrû-ı Mille. Arşak Garoyan Matb, 1327 / 1911.Referans15 Moralızade Vassaf. Yıldız Fâcîaları. Jirair Keteon Matb, 1327 /1911.Referans16 Sevinçli, Efdal. "II.Meşrutiyet Döneminde Siyasal / Belgesel Tiyatro ve İlginç Bir Yazar Örneği: Doktor Kâmil Bey ve Oyunları", II.Meşrutiyeti Yeniden Düşünmek, (Der. Ferdan Ergut). İst.: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2009.Referans17 Şahin, İbrahim. İzmirli Bir Şair Tevfik Nevzad, İzmir: Akademi Kitabevi, 1993.Referans18 Tarhan, Abdülhak Hâmid. "Liberte", Abdülhak Hâmid'in Tiyatroları. (Haz İnci Enginün), İst.: Dergâh, 1988.Referans19 Türköz, Günsar. Hakan, İstanbul Şehir Tiyatroları Arşivi, 1974. Referans20 Yalçın, Alemdar. II.Meşrûtiyet'te Tiyatro Edebiyatı Tarihi. Ank.: Gazi Üniv., 1985.