Characteistic Features of the “Other” in ͑Abdulkahir al- Bagḫdādī’s al-Farq

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 1, 147 - 179, 30.06.2019

Mehmet Sever

https://doi.org/10.18403/emakalat.561724

Cited By: 2

Öz

ʿAbd al-Qāhir al-Baghdādī is one of the most
important representatives of maḳālāt
tradition. His literary work al-Farḳ bayn
al-firaq was used as one of the main sources in maḳālāt
tradition for centuries. Systematic classification in his works was shaped in
the centre of 73 side hadith. al-Farq influenced with his views and
classification method in the following process, was also draws attention with
his literary style. Author’s literary style preference while writing his works,
gained content that can be seen beyond beliefs and ideas in the concept of
Sunnah and Ahl al-Bidʿa.
The main arguments used by al-Baghdādī to create his understanding and faith
identity is to reveal characteristic features beside beliefs of people whom he
considers to be members of Bidʿa
sect which is called “other”. The type of narration preferred by al-Baghdādī
while constructing Sunni imagery and boundaries created by this imagery is the
self-definition through the “other” as well as negotiation of “other”. In
al-Baghdādī’s work, it attracts attention that drawing the limits of the Sunni
imagery clearly as possible. Describing the “other” which is not opponent or
friend, on its characteristic features is one of the arguments that used to
clarify the considered borders between Ahl al-Sunna and Ahl al-Bidʿa.

In this
study, it is aimed to be understood the codes of critical approach or
characteristic features and physical features through beliefs and ideas of Ahl
al-Bid ͑a in
al-Baghdādī’s al-Farq.

Anahtar Kelimeler

al-Baghdādī, al-Farq, character, other, identity, construction

Abdülkāhir Bağdâdî’nin El-Farḳ’ında “Öteki”’nin Karakter Özellikleri

Öz

ʿAbdülkāhir el-Bağdâdî, Eşʿarî makâlat
geleneğinin önemli temsilcilerinden biridir. Yazmış olduğu el-Farḳ beyne’l-Fıraḳ adlı eseri, makālât geleneği içerisinde asırlar
boyunca temel kaynaklardan birisi olarak kullanılmıştır. Onun, eserinde takip
etmiş olduğu sistematik tasnif, yetmiş üç fırka hadisi merkezinde
şekillenmiştir. Kendisinden sonraki süreçte, görüşleri ve tasnif metodu ile
etkili olmuş olan el-Farḳ, üslubu ile de dikkat çekmektedir. Müellifin, eserini
kaleme alırken tercih etmiş olduğu üslûp, Ehl-i Sünnet ve Ehl-i Bidʿat tasnif bağlamında, inanç ve fikirlerin ötesinde
karakter özelliklerinin görülebileceği bir muhteva kazanmıştır. Bağdâdî’nin
kendi inanç kimliğini ve anlayışını oluştururken kullandığı temel argüman,
“öteki” olarak adlandırabileceğimiz Ehl-i Bidʿat mezhebi mensupları olarak kabul ettiği kişilerin, fikirlerinin yanı sıra
karakter özelliklerinin de ortaya konması olarak dikkat çekmektedir.
Bağdâdî’nin kendi Sünnilik tasavvurunu ve bu tasavvuru oluşturan sınırları inşâ
ederken tercih etmiş olduğu anlatım şekli, “öteki”nin olumsuzlanması olduğu
kadar, “öteki” üzerinden kendini tanımlamadır. “İçimizdeki öteki”’nin inançları
özelinde, Sünnî kimliğin sınırlarını mümkün olduğunca açık ve net çizmek
Bağdâdî’nin eserinde dikkat çekmektedir. Ne düşman ne de dost olmayan
“öteki”nin kimliğinin karakter özellikleri üzerinden anlatılması, Ehl-i Sünnet
ve Ehl-i Bidʿat arasında var
kabul edilen sınırların belirginleştirilmesi için kullanılmış argümanlardır. Bu
çalışma, Bağdâdî’nin el-Farḳ adlı eserinde, Ehl-i Bidʿatin fikir ve inançları üzerinden karakter özellikleri
ve fiziki özelliklerinin ortaya konulduğu eleştirel yaklaşımın kodlarını
anlamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

el-Farḳ, Karakter, İnşâ, ʿAbdülkāhir el-Bağdâdî, Kimlik, Öteki

Kaynakça

• Abdülkâhir el-Bağdâdî. el-Farḳ beyne’l-fıraḳ. Thk. Muhammed Osman el-Hişt Kahire: Mektebetü İbn Sînâ,ty.)
• Abdülkâhir el-Bağdadî. Mezhepler Arasındaki Farklar. ter. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2001.
• Abdülkāhir el-Bağdâdî. Uṣûlu’d-dîn. Thk. Ahmed Şemseddin. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Ardoğan, Recep. ”Ehl-i Sünnet Kelamında (Eş’ariyye ve Mâturîdiyye) Tekfirde Sınırlar -İman-Küfr Sınırlarını Belirlemede Başlıca İlkeler”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 25 (2015): 315-342.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “Bir Bilim Dalı Olarak İslâm Mezhepleri Tarihi ile İlgili Metodolojik Problemler”. İslâmî İlimlerde Metodoloji: Usûl Mes’elesi 1. 441-491. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• De Certeau Michel. Tarih ve Psikanaliz. Çev. Ayşegül Sönmezay. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2017.
• Demircan, Adnan. İslam Tarihinin ilk Döneminde Arap-Mevâli İlişkisi. İstanbul: Beyan Yayınları, 1996.
• Doğan, Hüseyin. İslam Kelamında Cedel Anlayışı(Eşʿarî ʿAbdülkâhir el-Bağdâdî Örneği). İstanbul: Rağbet, 2015.
• Dünya, Süleyman. İmam Gazali ve İman Küfür Sınırı. Ter. Ahmet Turan Aslan. İstanbul: Risale Yayınları, 1992.
• el-Mağnisâvî, Mahmud b. Hafız Hasan el-Hanefî. Muġni’t-ṭüllâb. İstanbul, el-Mektebetü’l-Hâşimiyye, 2013.
• el-Makdisî, Mutahhar b. Tahir. el-Bedʾü ve’t-târiḫ I-VI. Port Said: Mektebetü’s-Siḳâfe ed-Diniyye. Ty.
• el-Vâsitî, İmâdüddin. el-ʿİmâdiyyât. Thk. Muhammed A. Ahmed. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
• İsferâînî, Tahir b. Muhammed. et-Tebṣîr fi’d-dîn ve temyîzi’l-Fırḳati’n-Nâciyeti ani’l-fıraḳi’l-hâlikîn. Thk. Kemal Yusuf. Beyrut; Alemü’l-Kütüb, 1983.
• Eşʿarî, Ebu’l-Hasen. Maḳālâtü’l-İslâmiyyîn ve İḫtilâfü’l-Muṣallîn I-II. Beyrut:el-Mektebetü’l-ʿAsriyye, 2005.
• Fahreddin, Râzî. İʿtikādâtü fıraki’l-Müslimîn ve’l-Müşrikîn. Thk. Ali Sâmi en-Neşşâr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ty.
• Fahredin er-Râzî. Münâẕarâtü Fahreddin er-Râzî fî bilâdi Mâverâünnehr. Thk. Fethullah Huleyf. Beyrut: Dârü’l-Meşrık, ty.
• Fığlalı, “Abdülkāhir El-Bağdâdî” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1:245-247. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
• Goffman, Erving. Damga Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar. Haz. Ş. Geniş-L.Ünsaldı-S.N. Ağırnaslı. Ankara: Heretik Yayınları, 2014.
• Hökelekli, Hayati. “Müslüman ve Öteki; Farklı Dini Grupların birbirini Algılama Biçimi”, Kur’an-ı Kerim’de Ehl-i Kitab, Tartışmalı İlmî Toplantı (12-13 Kasım 2005). İstanbul: İslami İlimler Araştırma Vakfı, 2007.
• Izutsu, Toshihiko. İslam Düşüncesinde İman Kavramı. Ter. Selahaddin Ayaz. İstanbul; Pınar Yayınları, 2005.
• İbn Ebi’l-İzz. Şerhu’l-ʿAkidetit-Ṭaḥâviyye. Thk, Şuayb Arnâut Abdullah . Abdülmuhsin et-Türkî, 2. Baskı.Dımeşk: Darü’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2012.
• İbn Haldun, Mukaddime I-II. Ter. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 2004.
• İbn Hazm, el-Faṣl fi’l-milel ve’l-ehvâ ve’n-niḥal. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, ty.
• İbn Kemal Paşa. Mesâilü’l-iḫtilâf beyne’l-Eşâʿira ve’l-Mâturidiyye. Thk. Said Abdüllatif Fûde. Ürdün: Dârül Feth, 2009.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ İsmail b.Ömer. el-Bidâye ve’n-Nihâye I-XV, Beyrut: Darü’l-Fikr, 1986.
• Kalakşendî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. Ṣubḥu’l-aʿşâ fî ṣınâʿati’l-inşâ I-XVII. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1922.
• Layder, Derek. Sosyal Teoriye Giriş. Çev. Ümit Tatlıcan. İstanbul: Küre Yayınları, 2019.
• Makrîzî,Ebu Muhammed Takıyyüddîn. İġâsetü’l-Ümme bi keşfi’l-ġumme. Thk. Kerim Hilmi Ferhat. Kahire: ʿAyn li’l-dirâsât el-insâniyye, 2007.
• Muhammed Şakir es-Salahuddin. Fevâtü’l-vefâyât I-IV. Thk. İhsan Abbas. 1. Baskı. Beyrut: Dârü Sadr, 1973-1974.
• Muhyiddin b. Bahaüddin. Şerhu’l- Fıḳhu’l-Ekber. İstanbul: Hakikat Kitabevi, 1998.
• Mutçalı, Serdar. Arapça Türkçe Sözlük, İstanbul, Dağarcık Yayınları, 1995.
• Öz, Mustafa “Mukanna‘ el-Horasânî”. Türkiye Diyanet vakfı Diyanet Ansiklopedisi. 31:124-125. Ankara: TDV. Yayınları, 2006.
• Salahuddin es-Safedî. el-Vâfî bi’l-vefâyât I-XXIX. Thk. Ahmed Arnaut, Türki Mustafa. Beyrut: Dârü İhyai’t-Türâs, 2000.
• Sayar, Süleyman. “Yahudi Karakteri (Tarihi ve Sosyo-Psikolojik Bir Yaklaşım), Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, IX/ 9, (2000), 307-324.
• Schnapper, Dominique. Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki ile İlişki. Çev. Ayşegül Sönmezay. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005.
• Seyyid Şerif Cürcânî. Kitâbü’t-Taʿrîfât. Thk. Adil Enver Hıdır. Beyrut: Dârü’l-Maʿrife, 2013.
• Sönmez Kutlu, “İslâm Mezhepleri Tarihinde Usûl Sorunu”, İslâmî İlimlerde Metodoloji: Usûl Mes’elesi 1, 2005, 391-440.
• Şeşen, Ramazan. “Câhız”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7:20-24. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Tâcüddin es-Sübkî. Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyyeti’l-Kübrâ I-X. Thk. Mahmud M. Et-Ṭanâhî-Abdüfettâh M. El-Hulv. Hicr: Y.y, 1413.
• Teftâzânî, Sa͑ düddin b. Mes ͑ûd. Şerhu’l-ʿAkāid, Thk. Mehmed Can. 1. Baskı. İstanbul: Dârü’ş-Şafaka, 2017.
• Toscano, Alberto. Fanatizm. Çev. Barış Özkul. İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
• Varol, Mehmet Bahaüddin. Hz. Hasan. Ankara: TDV. Yayınları, 2013.
• Wilson, Bryan. Dinî Mezhepler. Ter. Ali İhsan Yitik-A. Bülent Ünal. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Yahya b. Adî. Tehẕîbü’l-Aḫlâḳ. Ter. Harun Kuşlu. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu, 2013.
• Yusuf Şevki Yavuz, “Cedel” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 28-210. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Zygmunt, Bauman. Sosyolojik Düşünmek. Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Metis Yayınları, 2019.