The child in classical Turkish poetry

Year 2024, Volume: 4 Issue: 1, 82 - 112, 31.01.2024

Mehmet Altınova Bayram Karakaplan Merve Karakaplan

https://doi.org/10.56723/dyad.1391952

Abstract

The concept of child, which has a wide place in human development periods, has become the subject of study of different disciplines. From law to history, from literature to art, the concept of child has been and continues to be processed. In the field of medicine, pediatrics, and in the field of psychology and education, pedagogy constitute the branch that examines this period of people in detail within their own disciplines. In this study, it was tried to determine how the word child was used in Classical Turkish poetry and what meanings it had. In classical Turkish poetry, couplets containing children and words related to children were classified under three main headings: "Parables About Children", "Cultural Elements Related to Children" and "Developmental Characteristics of the Child", and subheadings were created while examining the couplets. Many works were scanned during the study, but the sample that best reflected its title was preferred. While annotating the couplets given as examples, different disciplines were used and the benefits of different disciplines in classical literature studies were examined. In addition, during the study, the couplets were examined in terms of child development discipline and tried to be supported with historical visuals.

Keywords

Child, ferzend, tıfl, beççe, classical Turkish literature, child development

Klasik Türk şiirinde çocuk

Abstract

İnsanın gelişim dönemleri içerisinde geniş bir yer tutan çocukluk kavramı farklı disiplinlerin çalışma konusu hâline gelmiştir. Hukuktan tarihe edebiyattan sanata kadar çocuk kavramı işlenmiş ve işlenmeye de devam etmektedir. Tıp alanında pediatri, psikoloji ve eğitim alanında ise pedagoji kendine ait disiplinler içerisinde insanların bu dönemini detaylı inceleyen kolunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada çocuk kelimesinin klasik Türk şiirinde nasıl geçtiği ve hangi anlam dairelerine sahip olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Klasik Türk şiirinde çocuk ve çocukla ilgili kelimelerin olduğu beyitler “Çocukla İlgili Benzetmeler”, “Çocukla İlgili Kültürel Ögeler” ve “Çocuğun Gelişim Özellikleri” olmak üzere üç ana başlık altında tasniflenmiş ve beyitler incelenirken alt başlıklar oluşturulmuştur. Çalışma yapılırken pek çok eser taranmış fakat ait olduğu başlığı en iyi yansıtan örnek tercih edilmiştir. Örnek olarak verilen beyitler şerh edilirken farklı disiplinlerden yararlanma yoluna gidilerek farklı disiplinlerin klasik edebiyat çalışmalarında ne gibi fayda sağlayacağı irdelenmiş ve tarihî görsellerle desteklenmeye çalışılmıştır.

Keywords

Çocuk, ferzend, tıfl, beççe, klasik Türk edebiyatı, çocuk gelişimi

References

• [1] Özkan Ö. Divan Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı. İstanbul, Türkiye, Kitabevi yayınları, 2007.
• [2] Altınova M. “Klasikleşen Türk Edebiyatında Çocuk”. Mahfel İki Aylık Edebiyat, Yaşam ve Sanat Dergisi, (1)2, 11-12, 2018.
• [3] Atar MK. Divanlarda Çocuk Tasavvuru (14-20. Yüzyıllar). Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi, Çorum, Türkiye, 2021.
• [4] Atar MK, Kiraz S. “Divanlarda Çocukla İlgili Kavramlar, Terkipler ve Manzumelere Dair Bir Deneme”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, (7)1, 336-381, 2023.
• [5] Yakut E. “Klasik Türk ve Fars Edebiyatında Tıfl-ı Mektep Kavramı”. Türkiye Mecmuası, (27)2, 279-292, 2017.
• [6] Yıldız D. “Klasik Türk Şiirinde Gönlün Bir Çocuk Olarak Ele Alınışı: Tıfl-ı Dil”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Çalışmaları Dergisi, 31, 836-856, 2022.
• [7] Tökel DA. Mevlevilik, Mevlana ve Şeyh Galip Üzerine İncelemeler. İstanbul, Türkiye, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 2022.
• [8] Kaplan Y, Poyraz Y. “Divan Şiirine Kaynaklık Etmesi Bakımından Oyunlar”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(15), 151-155, 2010.
• [9] Çavdar S. “Klâsik Türk Şiirinde Anne İmajının Ele Alınış Şekilleri”. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (1)2, 103-117, 2016.
• [10] Gülensoy T. Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (A-N). Ankara, Türkiye, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
• [11] Eren H. Eren Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Hazırlayan: Akalın ŞH. Ankara, Türkiye, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2020.
• [12] Karaağaç G. Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara, Türkiye, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2021.
• [13] Hassandoust M. An Etymological Dictionary of the Persian Language. 1. Cilt. Tahran, Iran, The Academy of Persian Language and Literature, 1395.
• [14] Hassandoust M. An Etymological Dictionary of the Persian Language. 3. Cilt. Tahran, Iran, The Academy of Persian Language and Literature, 1395.
• [15] Aksoyak İH. Gelibolulu Mustafa Âlî Divanı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018.
• [16] Avşar Z. Revânî Dîvânı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• [17] Aydemir Y. Ramazan Behiştî Divanı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• [18] Bektaş E. Muvakkit-zâde Muhammed Pertev Dîvânı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• [19] Eren A. Mehmed Sıdkî Dîvânı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• [20] İpekten H. Nâ’ilî-i Kadîm Dîvânı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2019.
• [21] İsen M, Canım R. Hamâmîzâde İhsân Divanı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2019.
• [22] Karaköse S. Nev’î-zâde Atâyî Dîvânı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• [23] Kurtoğlu O. Bosnalı Âsım Dîvânı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018.
• [24] Kurtoğlu O. Diyarbakırlı Lebîb Dîvânı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• [25] Kurtoğlu O. Zâtî Dîvânı (Gazeller Dışındaki Şiirler). Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• [26] Kutlar Oğuz FS. Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Dîvân. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• [27] Küçük S. Bâkî Dîvânı. Ankara, Türkiye, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2015.
• [28] Nas Kazan Ş. Celîlî Divanı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018.
• [29] Özyıldırım AE. Hamdullah Hamdî ve Divanı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1999.
• [30] Vural R. Dürrî Ahmed Efendi Dîvânı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2020.
• [31] Yazıcı Erişen G. Kâmî Dîvânı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• [32] Yekbaş H. Sebzî Divanı. Ankara, Türkiye, Akçağ Yayınları, 2016.
• [33] Yenikale A. Sünbülzâde Vehbî Divanı. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• [34] Saz L. Solmuş Çiçekler. Hazırlayan: Neyzi NH. İstanbul, Türkiye, Peva Yayınları, 1996.
• [35] İsen M, Burmaoğlu HB. “Lami’i’nin Bursa Şehr-engizi”. Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi, 3, 57-104, 1988.
• [36] Yavuz K. Garib-nâme. Ankara, Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2000.
• [37] Lehçediz. “Lehçediz”. https://lehcediz.com (24.10.2023).
• [38] Kurnaz C. “Gönül”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, 14. İstanbul, Türkiye, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1996.
• [39] Pala İ. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul, Türkiye, Kapı Yayınları, 2012.
• [40] Yazıcı N. “Osmanlılarda Yetimlerin Korunması Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 48(1), 1-46, 2007.
• [41] Çakır T. “Çocukta Dil Gelişimi ve Kuramsal Yaklaşımlar”. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 110-134, 2004.
• [42] Türkçe Sözlük. “Bayramlık, Çocuk Oyuncağı, Oyun”. Ankara, Türkiye, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
• [43] Ersoy MA. Safahat. Hazırlayan: Düzdağ ME. İstanbul, Türkiye, Çağrı Yayınları, 2006.
• [44] Şentürk AA. Osmanlı Şiiri Kılavuzu. 2. Cilt. İstanbul, Türkiye, Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi Yayını, 2017.
• [45] Diyanet Haber. “52 hafız için icazet merasimi düzenlendi”. https://www.diyanethaber.com.tr/52-hafiz-icin-icazet-merasimi-duzenlendi/amp (30.10.2023).
• [46] Özinan Ö. Kişilik Tipolojileri ve Çocukluk Çağı Travmasının Bireylerin Romantik İlişkileri (Aşk) İle Olan İlişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2018.
• [47] Köroğlu E. Psikonozoloji: Tanılayıcı Klinik Psikiyatri. Ankara, Türkiye, HYB Yayıncılık, 2004.
• [48] Şimşek H. “Eğitim ve Oyun Bağlamında 19. Yüzyılda Türk Çocukluk Anlayışında Değişmeler”. Değerler Eğitimi Dergisi, (11)25, 215-249, 2013.
• [49] Kunduracı Özkan HK. “Türk Arasözlerinde Çocukluk: Göstergebilimsel Bir Bakış”. TEKE Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, (9)1, 26-47, 2020.
• [50] Aydın İ. “Türkiye’de Çocuk İstismarı ve Çocuk İşçiliği”. İş ve Hayat, (4)7, 65-81, 2018.
• [51] Taşdelen V. “Çocuk Edebiyatında Yalınlık İlkesi”. Hece Dergisi, 104, 332-361, 2005.
• [52] Snowden R. Freud Kilit Fikirler. İstanbul, Türkiye, Optimist Yayınları, 2014.
• [53] Karaduman R. “Nefs, Akıl ve Gönül Kavramlarını İd, Ego, Süperego Bağlamında Okuma Denemesi: Fuzûlî Divanı Örneği”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 4(2), 312-328, 2021.
• [54] Geçtan E. Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul, Türkiye, Metis Yayınevi, 2014.
• [55] Demir R. “Baba-Çocuk İlişkisi Bağlamında Sanatta Nasihat, Anlambilim”. Malatya Turgut Özal Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, (2)2, 151-161, 2022.
• [56] Bahar B. “Sosyal Öğrenme Kuramı ve Sosyal Değişim Kuramı Perspektifinden Etik Liderlik”. Balkan Journal of Social Sciences, (16)8, 237-242, 2009.
• [57] Çaydan-lık Dergi. “Çocuklarla ilgili söylenmiş ünlü sözler”. https://rize.meb.gov.tr/rista/caydanlik-dergi.asp?d=oku&id=4390 (02.11.2023).
• [58] Aydoğdu F, Samancı O. “Çocuklarda Duygusal Gelişim ve Başarı Arasındaki İlişkiler”. Akademik Bakış Dergisi, 56, 625-633, 2016.
• [59] Egemen A, Yılmaz Ö. “Oyun Oyuncak ve Çocuk”. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 5(2), 39-42, 2004.
• [60] Özer İÖ. “Piaget'nin Bilişsel Gelişim Kuramı ve Bir Roman Kahramanı: Zeze”. Uludağ Üniversitesi, Bursa, Türkiye, 2013.
• [61] Erden F, Yalçın F. Çocuk ve Oyun. Eskişehir, Türkiye, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2019.
• [62] Çukur D. “Okulöncesi Çocukluk Döneminde Sağlıklı Gelişimi Destekleyici Dış Mekân Tasarımı”. Türkiye Ormancılık Dergisi, (12)1, 70-76, 2011.
• [63] Batur Z, Beştaş M. “Divanu Lugati’t Türk’te Çocuk Dünyası ve Çocuk Eğitimi”. Turkish Studies, (6)2, 247-267, 2011.
• [64] Du Loir C. Du Loir Seyahatnamesi -IV. Murad döneminde bir Fransız seyyahın maceraları. Çeviri: Daş M. İstanbul, Türkiye, Yeditepe Yayınları, 2016.
• [65] Kaya H. “Klasik Türk Şiirinde Kâğıt Uçurmak Deyimi ve Bu Deyimin Anlam Çerçevesi”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (23)48, 91-110, 2022.
• [66] Teply K. Dersaadet’te Avusturya Sefirleri. Çeviri: Ünlü S. Konya, Türkiye, Eğitim Kitabevi Yayınları, 2007.
• [67] Sakallı F. “Celal Özcan’ın ‘Şakacı Çocuklar’ Romanında Masum Suçlar/ Yaramazlıklar”. III. Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 21-22 Ekim 2016.
• [68] Çağlayan H. “Teklif Karşısında Çocukların Dünya ve Ahiretteki Durumu”. Kelam Araştırmaları, (12)1, 37-60, 2014.
• [69] Çolak M. “İslâm Hukukunda, Ceza Ehliyeti Açısından Yaş Küçüklüğü”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, 103-124, 2011.
• [70] Şimşek M. “İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti”. İnsan ve Toplum Dergisi, (2)3, 139-164, 2012.
• [71] Bayrakçı M. “Sosyal Öğrenme Kuramı ve Eğitimde Uygulanması”. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 198-210, 2007.
• [72] Kesebir S, Kavzoğlu Özdoğan S, Üstündağ MF. “Bağlanma ve Psikopatoloji”. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar Dergisi, 3(2), 321-342, 2011.
• [73] Yıldırım B. 3-4 Yaş Çocuğu Olan Annelerin Geliştiren Bakım Uygulamalarının Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2023.
• [74] Râzî EB. Ruh Sağlığı. Çeviri: Kahraman H. İstanbul, Türkiye, İz Yayıncılık, 2004.
• [75] Akçay E. “Yalan Söyleme Kabiliyeti ve Hafıza: Cinsiyetler Arası Karşılaştırma”. Selçuk İletişim, (7)3, 234-243, 2012.
• [76] Öztürk Dağabakan F, Dağabakan D. “Dil ve Çocukta Dil Gelişim Kuramları”. Milli Eğitim, 36(174), 155-161, 2022.
• [77] Arslan H. “Dinî Tutumların Oluşum, Gelişim ve Değişimi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(1), 77-96, 2009.
• [78] Atalay GE. “Sosyal Medya ve Çocuk: “Babishko Family Fun TV” İsimli Youtube Kanalının Eleştirel Bir Analizi”. Erciyes İletişim Dergisi, (1), 179-202, 2019.
• [79] Acıbadem Hayat. “Çocuklar Hangi Yaşta, Kaç Saat Uyumalı?”. https://www.acibadem.com.tr/hayat/cocuklar-hangi-yasta-ne-kadar-uyumali/ (14.10.2023).
• [80] De Amicis E. “İstanbul”. Çeviri: Akyabaş B. Ankara, Türkiye, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993.
• [81] Edîb A. Terbiyevî Çocuk Oyunları. İstanbul, Türkiye, Cihân Maatbaası, 1329.
• [82] Tulum M. Sûrnâme-Sultan Ahmet’in Düğün Kitabı. İstanbul, Türkiye, Kabalcı Yayınları, 2008.