Evaluation of E-Commerce Firms' Website Performances Using Multi-Criteria Decision Making Techniques

Year 2023, Volume: 9 Issue: 3, 388 - 410, 01.01.2024

Rabia Kar Başak Gök Hadi Gökçen

Abstract

Technological developments show their effects in all areas of life such as education, health, entertainment, shopping, culture and art activities. With the penetration of the Internet into all areas of life, the trading and shopping methods of societies, businesses and individuals have changed. With e-commerce environments instead of physical merchandising, the shopping models and behaviors of consumers have changed. The competition of e-commerce sites in the global market is increasing day by day. In this study, it is aimed to evaluate the website performance of these companies by determining the most visited e-commerce companies in Turkey. Multi-criteria decision making (MCDM) techniques were used in the website performance evaluation of e-commerce companies. In the study, website performances were determined by 8 performance criteria. The weight values of the criteria used in the evaluation were calculated with the AHP (Analytic Hierarchy Process) technique. TOPSIS (Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution) technique was used to rank the websites according to the determined criteria. Evaluation of continuously developed and improved ecommerce platforms is important for companies to improve their services in terms of both due diligence and competitive advantage.

Keywords

E-commerce, web site performance, MCDM, AHP, TOPSIS

E-Ticaret Firmalarının Web Site Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Değerlendirmesi

Abstract

Teknolojik gelişmeler eğitim, sağlık, eğlence, alışveriş, kültür sanat etkinlikleri gibi hayatın her alanında etkilerini göstermektedir. İnternetin hayatın her alanına girmesiyle toplumların, işletmelerin ve bireylerin ticaret ve alışveriş yöntemleri farklılaşmıştır. Fiziksel mağazacılık yerine e-ticaret ortamları ile tüketicilerin alışveriş modelleri ve davranışları değişmiştir. Küresel pazarda e-ticaret sitelerinin rekabeti her geçen gün daha da artmaktadır.

Bu çalışmada Türkiye’de en çok ziyaret edilen e-ticaret firmaları belirlenerek, bu firmaların web sitesi performanslarının değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. E-ticaret firmalarının web sitesi performans değerlendirmesinde çok kriterli karar verme (ÇKKV) tekniklerinden yararlanılmıştır. ÇKKV teknikleri karar verme durumlarıyla karşılaşıldığında çok sayıda ve birbirleriyle çelişen kriteri dikkate alarak, karar problemlerinin çözümünde uygulanan bir yöntemdir. Çalışmada web site performansları 8 adet performans kriteri ile belirlenmiştir. Değerlendirmede kullanılan kriterlerin ağırlık değerleri, AHP (Analytic Hierarchy Process) tekniğiyle hesaplanmıştır. Web sitelerin saptanmış olan kriterlere göre sıralanması ise TOPSİS (Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution) tekniğinden yararlanılmıştır. Sürekli geliştirlen ve iyileştirilen e-ticaret platformlarının değerlendirilmesi, hem durum tespiti hem de rekabet avantajı sağlaması açısından firmaların hizmelerini iyileştirmesinde önem arz etmektedir.

Keywords

E-ticaret, web site performansı, ÇKKV, AHP, TOPSIS

References

• [1] M. Sönmezay, “Yeni hizmet performansı üzerinde yeni hizmet geliştirme öncüllerinin etkileri: E-ticaret işletmeleri üzerinde bir araştırma”, Doktora tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, Türkiye, 2021.
• [2] R. Nacar ve K. Özdemir, “E-ticaret pazaryeri web sitelerinin dinamikleri: Covid-19 pandemi sürecindeki değişim,” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, cilt 16, sayı 1, ss. 205-226, Nisan 2021. doi:10.17153/oguiibf.867263
• [3] N. Çitli, “Bulanık çok kriterli karar verme,” Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye, 2006.
• [4] Y. B. Yücel, “Çok kriterli karar verme teknikleri ile tekstil sektöründe en uygun tedarikçi seçimi ve bir yazılım uygulaması,” Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın, Türkiye, 2018.
• [5] M. Güneş ve N. Umarusman, “Bir karar destek aracı bulanık hedef programlama ve yerel yönetimlerde vergi optimizasyonu uygulaması,” Review of Social, Economic & Business Studies, sayı: 2, ss. 242-255, Ocak 2003.
• [6] Y. Çınar, “Çok nitelikli karar verme ve bankaların mali performanslarının değerlendirilmesi örneği,” Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye, 2004.
• [7] M. Karaatli, N. Ömürbek, İ. Budak ve D. Okan, “Çok kriterli karar verme kriterleri ile yaşanabilir illerin sıralanması,” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 33, ss. 215-228, Şubat 2015.
• [8] E. H. Forman and Saul I. Gass, “The analytic hierarchy process-An exposition,” Operations Research-Informs, vol 49, no.4 , pp. 476-485, August 200.
• [9] H. Sezer, “Düzenli hat taşımacılığında nakliye müteahhidinin gemi operatörü seçimine çok kriterli karar destek sistemi yaklaşımı,” Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, Türkiye, 2008.
• [10] L. Erikan, “Hava Kuvvetleri Komutanlığında aday seçiminde analitik hiyerarşi prosesi ile etkin karar verme,” Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye, 2002.
• [11] R. W. Saaty, “The analytic hierarchy process - What it is and how it is used”, Mathematical modelling, vol. 9, No. 3-5, pp. 161-176, 1987. doi:10.1016/0270-0255(87)90473-8
• [12] T. Eren ve S. Gür, “Online alışveriş siteleri için AHP ve TOPSIS kriterleri ile 3PL firma seçimi,” Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt 10, sayı 2, s. 819-834, Aralık 2017. doi:10.17218/hititsosbil.285102
• [13] M. E. Bulak, O. Kozanoğlu, Ş. N. Aydoğduoğlu, F. Göçer ve R. Göçer, “E-ticaret sitelerinin kullanılabilirliğinin AHP ve TOPSİS kriterleriyle karşılaştırılması,” Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, sayı 26, ss. 493-509, Aralık 2021. doi:10.31590/ejosat.963658
• [14] A. Doğan ve E. Önder, “İnsan kaynakları temin ve seçiminde çok kriterli karar verme tekniklerinin kullanılması ve bir uygulama”, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, sayı 9, cilt 34, ss. 5796-5819, Haziran 2014. doi:10.19168/jyu.90784
• [15] N. Ömürbek, Y. Makas ve V. Ömürbek, “AHP ve TOPSIS kriterleri ile kurumsal proje yönetim yazılımı seçimi,” Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 21, ss. 59-83, Haziran 2015
• [16] R. Göral, “E-WOM’a dayalı çok kriterli karar verme teknikleri ile en uygun otelin belirlenmesi ve bir uygulama,” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 33, ss. 1-17, Şubat 2015.
• [17] M. Soba ve K. Eren, “TOPSIS kriterini kullanarak finansal ve finansal olmayan oranlara göre performans değerlendirilmesi, şehirlerarası otobüs sektöründe bir uygulama,” Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, sayı 11, cilt 21, ss. 23-40, Haziran 2011.
• [18] Y. Şahin ve A. Supçiller, “Tedarikçi seçimi için bir karar destek sistemi,” Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, sayı 3, cilt 2, s. 91-104, Haziran 2015.
• [19] Ö. Özkan, “Personel seçiminde karar verme kriterlerinin incelenmesi: AHP, ELECTRE ve TOPSIS örneği,” Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Türkiye, 2007.
• [20] M. Alpay “Kredi değerliliğinin ölçülmesinde TOPSIS kriteri ve bir uygulama,” Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Türkiye, 2010.
• [21] K. Paul Yoon and C.L. Hwang, Multiple attribute decision making an introduction, Springer Berlin, Heidelberg, 1995.
• [22] S. Albayrak ve M. Turanlı, “Çok kriterli karar verme kriterleri ile Türkiye’de HES (hidroelektrik santral) seçimi,” İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, sayı 21, cilt 41, ss. 68-79, Haziran 2022. doi:10.55071/ticaretfbd.1113158
• [23] S. Dumanoğlu ve N. Ergül, “İMKB’de işlem gören teknoloji şirketlerinin mali performans ölçümü,” Muhasebe ve Finansman Dergisi, sayı 48, ss. 101-111, Ekim 2010.
• [24] H. Bircan, G. Demir ve F. Güvendi, “TOPSİS ve VİKOR kriterleri ile ikinci dil seçimi,” Ulakbilge, sayı 46, ss. 313-324, Mart 2020. doi:10.7816/ulakbilge-08-46-0
• [25] S. Perçin, “ERP yazılımı seçiminde iki aşamalı AAS-TOPSIS yaklaşımı,” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, sayı 8, cilt 2, ss. 93-114, Haziran 2013.
• [26] S. Ballı and S. Korukoğlu, “Operating system selection using Fuzzy AHP and TOPSIS Methods,” Mathematical and Computational Applications, vol 14, no 2, ss.119-130, August 2009.
• [27] T. Eren, Y. A. Abalı ve B. S. Kutlu, “Çok ölçütlü karar verme kriterleri ile bursiyer seçimi: Bir eğitim kurumunda uygulama,” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, sayı 26, cilt 3-4, ss. 259-272, Nisan 2012.
• [28] Z. Günay ve Ö. F. Ünal, “AHP-TOPSIS kriteri ile tedarikçi seçimi (bir telekomünikasyon şirketi örneği),” PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı 2, cilt 1, ss. 37-53, Nisan 2016.
• [29] M. Yılmaz, A. Eroğlu ve M. L. Erdaş, “AHP VE TOPSIS kriterleri ile işletme kredibiletisinin değerlendirilmesi: Borsa istanbul endeksinde kayıtlı işletmeler üzerinde bir çalışma,” International Journal of Academic Value Studies, vol 3, no 9; pp. 411-432, 2017. Doi:10.23929/javs.166
• [30] C. Taş, N. Bedir, T. Eren, H. M. Alağaş ve S. Çetin, “AHP-TOPSIS kriterleri entegrasyonu ile poliklinik değerlendirilmesi: Ankara’da bir uygulama,” Sağlık Yönetimi Dergisi, sayı 2, cilt 1, s. 1-17, Temmuz 2018.
• [31] A. Ilgaz, “Lojistik sektöründe personel seçim kriterlerinin AHP ve TOPSIS kriterleri ile değerlendirilmesi,” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 32, s. 586-605, Aralık 2018.
• [32] N. İ. Süt, M. Hamurcu ve T. Eren, “Kampüste yeşil ulaşım uygulaması: Ring araçlarının seçimi için bir karar verme süreci,” Gazi Mühendislik Bilimleri Dergisi, sayı 5, cilt 1, s. 9-21, Nisan 2019. doi:10.30855/gmbd.2019.01.02.
• [33] C. Oral ve S. Geçdoğan, “Kurumsal sürdürülebilirlik ölçümü için AHP ve TOPSIS kriterlerinin kullanılması: Bankacılık sektörü üzerine bir uygulama,” İşletme Araştırmaları Dergisi, sayı 12, cilt 4, ss. 4166-4183, 2020. doi:10.20491/isarder.2020.1097.
• [34] D. Öztürk ve M. Tekin, “Hammadde tedarikçi seçiminde AHP-TOPSIS kriterlerinin kullanılması ve gıda sektöründe bir uygulama,” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 25, cilt 2, ss. 411-432, Mayıs 2021.
• [35] Y. Ersoy, “AHP Ve TOPSIS kriterleri kullanılarak tekstil sektöründe personel seçimi,” Kafdağı, sayı 6, cilt 1, ss. 60-78, Haziran 2021. Doi:10.51469/kafdagi.948358.
• [36] M. Yorulmaz ve B. Tonguç, “Gemi brokerlerinin mesleki etik ilkelerinin AHP ve TOPSIS kriterleri ile değerlendirilmesi,” Academic Knowledge, sayı 5, cilt 1, ss. 118-140, Haziran 2022. doi:10.5281/zenoda.6780480
• [37] S. Sulova, “A system for e-commerce website evaluation,” International Multidisciplinary Scientific GeoConference Surveying Geology and Mining Ecology Management, vol. 19, no 2.1, pp. 25-32, June 2019. doi:10.5593/sgem2019/2.1/S07.004
• [38] N. Elisa, “Usability, accessibility and web security assessment of e-government websites in Tanzania,” International Journal of Computer Applications, vol. 164, no 5, April 2017. doi:10.5120/ijca2017913632
• [39] M. Maruf, “Türkiye’de e-ticaret sitelerinin SWARA ve WASPAS kriterleri ile web sitesi performansına göre sıralanması,” TroyAcademy, sayı 6, cilt 2, ss. 411-421, Haziran 2021. doi:10.31454/troyacademy.897589
• [40] M. Maruf ve K. Özdemir, “Türkiye’deki ticari bankalara ait web sitelerin performanslarının SWARA ve ARAS kriteri ile sıralanması,” OPUS International Journal of Society Researches, cilt 18, ss. 1514-1537, Temmuz 2021. doi:10.26466/opus.888184
• [41] K. T. Naheem, “Malayalam news paper websites: A webometric study using ‘Alexa Internet,” International Journal of Digital Library Services, vol. 6, no. 3, pp. 67-75, 2016
• [42] J. Gyamera and S. I. K Jah, “Analyzing & optimizing a small-scale e-commerce website, case company: Kipfashion,” Bachelor’s thesis, Lab University Of Applied Sciences LTD, Business Information Technology, Lathi, Finland, 2020.